Πώς αντιδρούν Λίβυοι στην αποικιακή συμφωνία Άγκυρας-Τρίπολης

Η συμφωνία, η οποία σηματοδοτεί την εμβάθυνση της στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ Άγκυρας και Τρίπολης, παρέχει στις τουρκικές δυνάμεις ευρύτατη νομική προστασία και υλικοτεχνική υποστήριξη, κατά τις επιχειρήσεις τους στο λιβυκό έδαφος. Το μνημόνιο – που υπογράφηκε την 1η Μαρτίου στην Αττάλεια – βασίζεται σε συμφωνίες που προηγήθηκαν, συγκεκριμένα του Μνημονίου Συνεργασίας Στρατιωτικής Εκπαίδευσης που υπογράφηκε το 2012 και του Μνημονίου Ασφάλειας και Στρατιωτικής Συνεργασίας που υπογράφηκε το 2019.

Μέσω αυτών των συμφωνιών, η Τουρκία συμβάλλει στην αναδιάρθρωση και την εκπαίδευση των ενόπλων δυνάμεων και των δυνάμεων ασφαλείας που ελέγχει η κυβέρνηση της Τρίπολης. Ο επικεφαλής της επονομαζόμενης κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας της Λιβύης, Αμπντουλχαμίντ Αλ Ντμπεϊμπά, αντιμετώπισε επικρίσεις για την υπογραφή του σχετικού Μνημονίου Συναντίληψης (MoU) με την Τουρκία, το οποίο παρέχει στις δυνάμεις της ευρεία προνόμια στην Λιβύη. Όμως, όπως έγραψε και ο Σουν Τζου αιώνες πριν, «ένας κακός αντίπαλος θα κάψει το έθνος του για να κυριαρχήσει στις στάχτες».

Η συμφωνία υπογράφηκε τον Μάρτιο και ήρθε στο φως της δημοσιότητας πρόσφατα, όταν ο Ερντογάν την παρουσίασε στο τουρκικό κοινοβούλιο. Το μνημόνιο περιέχει 24 άρθρα και όπως προαναφέραμε παρέχει ευρεία προνόμια και νομική ασυλία στις τουρκικές δυνάμεις που αναπτύσσονται στη δυτική Λιβύη.

Τί προβλέπει η συμφωνία

Σύμφωνα με το άρθρο 11, τυχόν εγκλήματα που διαπράττονται από το τουρκικό στρατιωτικό προσωπικό κατά την διάρκεια των επίσημων καθηκόντων τους, ή εντός του πεδίου των αρμοδιοτήτων τους, θα διέπονται αποκλειστικά από το τουρκικό δίκαιο. Το τουρκικό προσωπικό, λοιπόν, προστατεύεται αποτελεσματικά από την λιβυκή Δικαιοσύνη σε θέματα που σχετίζονται με τα επίσημα καθήκοντά του, ενισχύοντας την δικαιοδοσία της Τουρκίας στις δυνάμεις που διατηρεί στην χώρα. Μόνο τα όποια εγκλήματα που θα διαπράττονται εκτός των επίσημων καθηκόντων του τουρκικού προσωπικού θα υπάγονται στη δικαιοδοσία της Λιβύης, με ειδικές διατάξεις που διασφαλίζουν ότι οι τυχόν ποινές που θα επιβληθούν θα ευθυγραμμίζονται με το νομικό πλαίσιο και των δύο κρατών.

Το άρθρο 12 επιτρέπει στο τουρκικό προσωπικό να φέρει προσωπικά και υπηρεσιακά όπλα και να φορά τις επίσημες στολές του ενώ βρίσκεται σε υπηρεσία, δείχνοντας το υψηλό επίπεδο αυτονομίας που θα απολαμβάνει στις επιχειρήσεις του. Επιπλέον, το άρθρο 7 παρέχει στις τουρκικές δυνάμεις απεριόριστη πρόσβαση στον εναέριο χώρο και τα χωρικά ύδατα της Λιβύης, εξαιρώντας τις από κατασχέσεις ή τυχόν τοπικές επιβαρύνσεις, μία απόδειξη του επιχειρησιακού εύρους που πλέον δίνεται στις τουρκικές δυνάμεις.

Το Μνημόνιο Συνεννόησης παρέχει επίσης υλικοτεχνικές και επιχειρησιακές διευκολύνσεις στις τουρκικές δυνάμεις, επιτρέποντας τους να εγκαθιστούν και να διαχειρίζονται τα συστήματα επικοινωνίας τους, όπως περιγράφεται στο άρθρο 9, που επιτρέπει την εγκατάσταση ενσύρματων και ασύρματων συστημάτων επικοινωνίας, διασφαλίζοντας τον απρόσκοπτο συντονισμό του τουρκικού προσωπικού με τα κέντρα διοίκησης τους στην Τουρκία.

Τέλος, οι τουρκικές δυνάμεις εξουσιοδοτούνται να δημιουργήσουν ταχυδρομεία, υποκαταστήματα τραπεζών και εγκαταστάσεις αναψυχής εντός των περιοχών που τους έχουν ανατεθεί – όπως περιγράφεται στο άρθρο 16 – ενώ η συμφωνία υποχρεώνει την κυβέρνηση Ντμπεϊμπά στην Τρίπολη να καλύπτει τις ανάγκες σε καύσιμα και υλικοτεχνική υποστήριξη όλων των οχημάτων που χρησιμοποιούνται από τα τουρκικά στρατεύματα.

Επικρίσεις κατά της Τρίπολης

Ο Ντμπεϊμπά αντιμετώπισε σωρεία επικρίσεων για την υπογραφή της συμφωνίας. Όπως ανέφερε σε ΜΜΕ της Σαουδικής Αραβίας ο Λίβυος πολιτικός αναλυτής Αχμέντ Αμπού Αρκούμπ – που δεν ανήκει στους υποστηρικτές του Λίβυου πρωθυπουργού – η συμφωνία αυτή είναι αρκετή για να πυροδοτήσει μια εξέγερση στη Λιβύη ενάντια στον τουρκικό «αποικισμό».

Ο πολιτικός αναλυτής είπε ότι το μνημόνιο ουσιαστικά μετατρέπει τη Λιβύη σε τουρκική στρατιωτική βάση, επιτρέποντας στην Άγκυρα να έχει πρόσβαση στον εναέριο και ναυτικό χώρο της χώρας, χωρίς περιορισμούς, γεγονός που θα μπορούσε να κλιμακώσει τις περιφερειακές εντάσεις. Σε δηλώσεις του στο Asharq Al-Awsat, προειδοποίησε: «Η Λιβύη θα καταληφθεί επίσημα από την Τουρκία όταν τεθεί σε ισχύ η συμφωνία. Μάλιστα, η χώρα αναμένεται να καλύψει και τα έξοδα κατάληψης της!». Αρκετοί αναλυτές επέκριναν τη συμφωνία ως παραβίαση της κυριαρχίας και της εθνικής ασφάλειας της Λιβύης.

Η Λιβύη οθωμανική επαρχία

Ο επικεφαλής της Εθνικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη Λιβύη, Αχμέντ Αμπντουλχακίμ Χαμζα, επέκρινε το «επαίσχυντο» Μνημόνιο Συνεννόησης, αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Μια χώρα που καταλαμβάνει άλλη με τη βία είναι πολύ πιο αξιοπρεπής και ελεήμων από αυτή την προσβλητική συμφωνία που υπεγράφη». Η Τουρκία και οι αρχές της δυτικής Λιβύης έχουν ισχυρούς δεσμούς που χρονολογούνται από το 2019, όταν η Άγκυρα υποστήριξε αποφασιστικά την Τρίπολη ενάντια στην πολιορκία της από τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό του Χαλίφα Χάφταρ.

Ο Λίβυος ακαδημαϊκός Αγκίλα Νταλούμ τόνισε ότι το «επαίσχυντο» μνημόνιο δεν είναι «προϊόν της στιγμής», αλλά αποτέλεσμα μιας «σειράς καταστροφικών λαθών που διέπραξαν αρκετοί παράγοντες στην πολιτική σκηνή της Λιβύης». Σημείωσε ότι «η Λιβύη βυθίζεται μεταξύ της πολιτικής βλακείας και του φόβου που την ώθησαν να υπογράψει μια συμφωνία ασφαλείας με την Τουρκία, η οποία θα μετατρέψει την Τρίπολη σε οθωμανική επαρχία». Παραδόξως στα λιβυκά ΜΜΕ που υποστηρίζουν το καθεστώς της Τρίπολης δεν υπάρχει, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, η παραμικρή αναφορά σε αυτήν την καίρια εξέλιξη.

Την ίδια στιγμή, οι κινήσεις και οι πρωτοβουλίες του Χάφταρ βρίσκουν τον Ντμπεϊμπά σε θέση απόγνωσης, καθώς η κλεπτοκρατία της Τρίπολης, φαίνεται ότι υπολείπεται εκείνης της ανατολικής Λιβύης σε αποτελεσματικότητα! Πλέον οι κινήσεις του στρατάρχη του Τομπρούκ είναι προσεκτικές και μετρημένες, δείχνοντας ότι έχει πάρει τα οδυνηρά μαθήματα του παρελθόντος. Ακολουθεί την στρατηγική “περιορίζω τον αντίπαλο”, επεκτείνοντας συνεχώς τα υπό την κυριαρχία του εδάφη.

Την ίδια στιγμή, οι δυνάμεις στην Τρίπολη περιορίζονται στο βορειοδυτικό τμήμα της χώρας, ενώ ταυτόχρονα οι φατρίες που στηρίζουν το καθεστώς Ντμπεϊμπά βρίσκονται αυτο-εγκλωβισμένες σε μία δίνη απειλών και συγκρούσεων, με τις δολοφονίες και τις απαγωγές που πραγματοποιούν τα μέλη τους να μην εξαιρούν ούτε τον κεντρικό τραπεζίτη της χώρας.