Πώς διαγράφονται οι εξελίξεις στο ουκρανικό μέτωπο

Προσεγγίζουμε την όγδοη εβδομάδα πολέμου στο ουκρανικό μέτωπο και οι στρατιωτικές επιχειρήσεις κλιμακώνονται και από τις δύο πλευρές σε όλα τα μέτωπα. Αυτές τις ημέρες, η Μόσχα δέχτηκε ένα ισχυρό πλήγμα από τη βύθιση της ναυαρχίδας του στόλου της στη Μαύρη Θάλασσα. Οι Ουκρανοί ισχυρίζονται ότι το έπληξαν με πύραυλο, ενώ οι Ρώσοι αποδίδουν την πυρκαγιά σε έκρηξη στον τομέα πυρομαχικών του πλοίου. Και οι δύο πλευρές έχουν προφανώς τις σκοπιμότητές τους.

Βρετανικά Μέσα υποστηρίζουν ότι το Moskva χτυπήθηκε δύο φορές στην αριστερή πλευρά του από πυραύλους και έπιασε φωτιά. Το CNN ήταν επιφυλακτικό: «Εξαιτίας μεγάλων καταιγίδων πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα που παρεμποδίζουν τη δορυφορική απεικόνιση και την καταγραφή δορυφορικών δεδομένων, το CNN δεν έχει καταφέρει να επιβεβαιώσει οπτικά ότι το πλοίο χτυπήθηκε και την τρέχουσα θέση του. Ωστόσο αναλυτές επισημαίνουν ότι μια φωτιά πάνω σε ένα τέτοιο πλοίο θα μπορούσε να οδηγήσει σε καταστροφική έκρηξη, ικανή να το βυθίσει».

Αργότερα, το αμερικανικό Πεντάγωνο υιοθέτησε την εκδοχή του ουκρανικού πλήγματος. Εντέλει, το Moskva βυθίστηκε κατά τη διάρκεια της ρυμούλκησής της. Ό,τι κι αν έχει συμβεί, η βύθιση του καταδρομικού Moskva είναι πλήγμα για τη Μόσχα. Αυτό, ωστόσο, δεν ανεμένεται να επηρεάσει τις ρωσικές επιχειρήσεις στην ανατολική Ουκρανία. Στόχος των Ρώσων διοικητών είναι να εκκαθαρίσουν την περιοχή της Μαριούπολης και να περικυκλώσουν τις ουκρανικές δυνάμεις που είναι οχυρωμένες στο μέτωπο του Ντονμπάς απέναντι από τις αποσχισθείσες περιοχές.

Δεν είναι τυχαίο ότι τη γενική διοίκηση των ρωσικών επιχειρήσεων στην Ουκρανία ανέλαβε ο διοικητής του νότιου τομέα στρατηγός Ντβόρνικοφ, γνωστός και από τη θητεία του ως διοικητής των ρωσικών δυνάμεων στη Συρία. Όλα αυτά, όταν περισσότεροι από 4,7 εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν ήδη εγκαταλείψει τη χώρα τους ως πρόσφυγες, το 90% των οποίων είναι γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι. Η ανθρωπιστική κρίση μοιάζει να μην έχει τέλος.

Οι πιθανοί όροι για μια συμφωνία

Κατά πολλούς, πάντως, μόνο τυχαία δεν είναι η απόφαση του Κρεμλίνου να αποκαλύψει για πρώτη φορά τους όρους με τους οποίους «ενδεχομένως ανοίξει ο δρόμος για τη συνάντηση του Βλαντίμιρ Πούτιν με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι». «Το έγγραφο για την υπογραφή της συμφωνίας είναι έτοιμο», δήλωσε ο Ντμίτρι Πεσκόφ. Τί περιλαμβάνει; Την αναγνώριση της Κριμαίας ως ρωσικό έδαφος, την αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Ντονμπάς (Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ πιθανώς να προστεθεί και παράκτια ζώνη της Αζοφικής με τη Μαριούπολη), την αλλαγή στο Σύνταγμα ώστε να κατοχυρωθεί η ουδετερότητα της χώρας.

Αυτή σημαίνει να μην ενταχθεί ποτέ η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ και να δεσμευτεί κάθετα και ολοκληρωτικά, δίχως αστερίσκους, ότι δεν θα υπάρχουν ξένες στρατιωτικές δυνάμεις στο ουκρανικό έδαφος. Αυτά ήταν τα τέσσερα προαπαιτούμενα για το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία, αν και δύσκολα μπορεί να φανταστεί κάποιος ότι οι Ρώσοι θα παραδώσουν τη Μαριούπολη μετά από τόσες μάχες. Προς το παρόν, πάντως, αν έπρεπε κανείς να βάλει έναν τίτλο σε αυτή τη φάση πολέμου, την οποία η Μόσχα βάφτισε “δεύτερη φάση της ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης”, αυτός θα μπορούσε να είναι “ανατολικά”.

Οι ρωσικές δυνάμεις, που ενισχύονται συνεχώς με νέες μονάδες φαίνεται να εγκαταλείπουν τα υπόλοιπα μέτωπα και να εστιάζουν την πίεσή τους στο μέτωπο του Ντονμπάς, αφού φαίνεται ότι ολοκληρώνεται η εκκαθάριση της παράκτια ζώνης στην Αζοφική. Ρώσοι αξιωματούχοι διατείνονται ότι ποτέ η Ρωσία δεν είχε σκοπό να καταλάβει το Κίεβο, το Χάρκοβο και άλλες πόλεις. Το αν ισχύει αυτό και αν εξαρχής ήταν στόχος τα πολλά μέτωπα να αποσπάσουν την προσοχή των ουκρανικών δυνάμεων, δεν μπορεί να το γνωρίζει κανείς.

Η σημειολογία που κυνηγά η Ρωσία

Σύμφωνα με τα γεγονότα, όμως, το πιθανότερο είναι ότι το αρχικό σχέδιο για γρήγορο “αποκεφαλισμό” της ουκρανικής κυβέρνησης στο Κίεβο εγκαταλείφθηκε, επειδή προσέκρουσε στην απρόσμενη ουκρανική αντίσταση. Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες που διακινούνται, το Κρεμλίνο έχει θέσει χρονοδιάγραμμα στους στρατηγούς του να έχουν εκκαθαρίσει το μέτωπο του Ντονμπάς μέχρι τις αρχές Μαΐου.

Κατά τις ίδιες, ο Πούτιν θέλει στις 9 Μαΐου, όταν εορτάζεται η επέτειος της νίκης το 1945 απέναντι στη ναζιστική Γερμανία να έχει ολοκληρώσει τουλάχιστον την κατάληψη της νοτιοανατολικής Ουκρανίας. Στη Ρωσία η ημερομηνία αυτή γιορτάζεται παραδοσιακά ως εθνική εορτή με μία εντυπωσιακή παρέλαση. Τα τελευταία χρόνια, η παρέλαση αυτή, μάλιστα, είχε μετατραπεί σε μέσο επίδειξης των νέων οπλικών συστημάτων τόσο στο ρωσικό κοινό, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο.

Με άλλα λόγια, στη Ρωσία υπό την προεδρία Πούτιν, η στρατιωτική παρέλαση έχει αποκτήσει χαρακτηριστικά επίδειξης δύναμης. Τώρα, αυτή την επίδειξη ο Ρώσος πρόεδρος την έχει περισσότερο από ποτέ ανάγκη και γι’ αυτό θέλει απτά αποτελέσματα στο μέτωπο του Ντονμπάς. Σύμφωνα με το BBC, οι Ρώσοι ζήτησαν από τον δήμαρχο της Μαριούπολης να έχει καθαρίσει την πόλη συντρίμμια, προκειμένου να γίνει η παρέλαση της 9ης Μαΐου. Η Μαριούπολη έχει τεράστια στρατηγική και συμβολική αξία για την Ουκρανία, όπως και για τη Ρωσία. Αποτελεί σημαντικό λιμάνι, αλλά και την πόλη-κλειδί στην Αζοφική.

Οι συγκρούσεις ξεφεύγουν

Όσο εντείνεται η μάχη για την ανατολική Ουκρανία, η Δύση προετοιμάζεται για μια τεράστια κλιμάκωση, την οποία περιγράφει ως κάτι που «θα θυμίζει τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε. Δεν είναι μυστικό ότι Αμερικανοί και Ευρωπαίοι προμηθεύουν στις ουκρανικές δυνάμεις σύγχρονα οπλικά συστήματα με σκοπό να παρατείνουν τον πόλεμο, εμποδίζοντας τις ρωσικές δυνάμεις να επιτύχουν τους νέους, λιγότερο φιλόδοξους, αντικειμενικούς σκοπούς τους στην ανατολική Ουκρανία.

Παράλληλα, ο εκατέρωθεν επικοινωνιακός πόλεμος κλιμακώνεται, με την Ουκρανία να κερδίζει κατά κράτος, έχοντας την αμέριστη υποστήριξη του πανίσχυρου και κυρίαρχου δυτικού επικοινωνιακού μηχανισμού. Η κάμερα, λοιπόν, καταγράφει ρωσικό τανκ να πυροβολεί διαμερίσματα στη Μαριούπολη. Η Ουκρανία καταγγέλλει ότι πύραυλος και βόμβα διασποράς χρησιμοποιήθηκε για να χτυπήσει τον σιδηροδρομικό σταθμό στο Kramatorsk, ενώ οι Ρώσοι δείχνουν σειριακούς αριθμούς για να αποδείξουν ότι ο πύραυλος ανήκει στην ίδια παρτίδα με αυτούς που οι ουκρανικές δυνάμεις εκτοξεύουν κατά των αποσχισθέντων περιοχών.

Όσο περνάνε οι ημέρες και οι εβδομάδες, εντείνονται και οι ουκρανικές και δυτικές καταγγελίες ότι οι Ρώσοι δεν διστάζουν να βομβαρδίζουν, αδιαφορώντας για τις απώλειες αμάχων. Ο δήμαρχος του Χάρκοβο ανέφερε ότι οι ρωσικές δυνάμεις έριξαν ένα νέο τύπο βόμβας στην πόλη «με αλεξίπτωτα». Το Κέντρο Στρατηγικών Άμυνας της Ουκρανίας είπε ότι οι ρωσικές οβίδες περιείχαν βόμβες διασποράς, μερικές από τις οποίες προκάλεσαν μεγάλες ζημιές.

Οι Ουκρανοί καταγγέλλουν πιθανή χρήση χημικών όπλων από τους Ρώσους, αλλά προς το παρόν ούτε η Δύση το επιβεβαιώνει. Το υπουργείο Άμυνας της Βρετανίας ερευνά μια αναφορά των ουκρανικών αρχών για χρήση χημικών στη Μαριούπολη, τα οποία επηρέασαν τρία άτομα. Τα θύματα υπέφεραν από εμβοές, ταχυκαρδία φλεγμονή στα μάτια και προβλήματα ισορροπίας, πριν αναρρώσουν σταδιακά.

Η αμερικανική βοήθεια

Ωστόσο, οι ειδικοί δεν πείστηκαν και οι αναφορές είναι απίθανο να επαληθευτούν επειδή δεν είναι δυνατό ανεξάρτητοι ερευνητές να φτάσουν στην πόλη. Την ίδια στιγμή, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν την παροχή πρόσθετων οπλικών συστημάτων στην Ουκρανία αξίας 800 εκατ. δολαρίων. Η συνολική βοήθεια της Αμερικής προς την Ουκρανία φτάνει στα 2,5 δισ. δολάρια και περιλαμβάνει συστήματα πυροβολικού με τα πυρομαχικά του, 200 τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού, 11 ελικόπτερα Mi-17, 18 οβιδοβόλα Howitzer των 155mm, ραντάρ αντι-πυροβολικού.

Ακόμα και πριν παραδοθούν αυτά, όμως, το Κίεβο εκτός από σθεναρή αντίσταση έχει προβεί και σε δύο καταλυτικής συμβολικής σημασίας πλήγματα. Το πρώτο ήταν η επιδρομή με επιθετικά ελικόπτερα εναντίον εγκατάστασης αποθήκευσης καυσίμων στην ρωσική πόλη Μπελγκορόντ, σε απόσταση περίπου 40 χλμ από τα σύνορα με την Ουκρανία και 80 χλμ από το Χάρκοβο. Το δεύτερο και σημαντικότερο είναι η για αμφιλεγόμενες αιτίες βύθιση του πυραυλοφόρου καταδρομικού Moskva, για την οποία μιλήσαμε παραπάνω.

Παρά την κλιμάκωση, προχωράει η συμφωνηθείσα ανταλλαγή αιχμαλώτων. Η αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της Ουκρανίας δήλωσε ότι συνολικά 30 Ουκρανοί θα επιστρέψουν στα σπίτια τους. Σε αυτούς περιλαμβάνονται πέντε αξιωματικοί, 17 στρατιώτες και οκτώ πολίτες. Το Κρεμλίνο επιθυμούσε διακαώς την επιστροφή του 67χρονου φιλορώσου βουλευτή Βίκτορ Μεντβεντσούκ, ο οποίος παρουσιάστηκε από τις ουκρανικές αρχές με χειροπέδες και όχι σε καλή κατάσταση. Ο ίδιος ο Βολοντιμίρ Ζελένσκι πρότεινε να τον ανταλλάξει με Ουκρανούς αιχμαλώτους που κρατούν οι ρωσικές δυνάμεις.

Οι σχέσεις με τους Δυτικούς

Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε ότι ο Μεντβεντσούκ είναι στόχος πολιτικής δίωξης που βασίζεται σε φανταστικές κατηγορίες. Παράλληλα, ο πρόεδρος της Ουκρανίας συνεχίζει να διακρίνεται στο μέτωπο, γνωστό και ως “πόλεμο της επικοινωνίας”. Στην πορεία, όμως, έχει ανεβάσει τους τόνους, μην διστάζοντας να δυσαρεστήσει Βερολίνο και Παρίσι. Η ιδέα του Πολωνού προέδρου για ένα ταξίδι στήριξης με τους προέδρους Γερμανίας, Εσθονίας, Λιθουανίας και Λετονίας δεν πήγε όπως αναμενόταν.

Παρά τις μετέπειτα διαψεύσεις, φαίνεται το Κίεβο να έβαλε βέτο στην επίσκεψη του προέδρου της Γερμανίας. Ο πρόεδρος της Γερμανίας ήθελε να επισκεφθεί την Ουκρανία και το γεγονός ότι δεν τον υποδέχτηκαν εκεί ήταν «ενοχλητικό», δήλωσε ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς. Το Κίεβο προσπάθησε να μπαλώσει τα πράγματα, αλλά φαίνεται ότι το παράκανε, εκτός κι αν η άρνηση του Ζελένσκι είχε το πράσινο φως της Ουάσινγκτον, επειδή η Γερμανία δεν συμφωνεί στην παράδοση υπερσύγχρονων όπλων στους Ουκρανούς.

Ο Ουκρανός υπουργός Εξωτερικών Ντμίτρο Κουλέμπα εξέφρασε την λύπη του για το γεγονός ότι γερμανικό δημοσίευμα αποκάλυψε την ουκρανική άρνηση για την επίσκεψη του προέδρου της Γερμανίας Σταϊνμάιερ προκάλεσε μια «δυσχερή κατάσταση». Εξέφρασε την πεποίθηση ότι το πρόβλημα θα διευθετηθεί μέσω της διπλωματικής οδού. Η άρνηση του Εμμανουέλ Μακρόν να μιλήσει για γενοκτονία στην Ουκρανία δεν έμεινε ασχολίαστη από τον Ζελένσκι: «Αν αληθεύουν, τέτοιες δηλώσεις μας πληγώνουν πολύ», δήλωσε.

Κερδίζει, μάλιστα, έδαφος στην Ουκρανία η περιπαικτική λέξη “macroner”, την οποία χρησιμοποιούν για κάποιον που δείχνει ανήσυχος για μια κατάσταση, αλλά δεν κάνει τίποτα. Ένταση πάντως φαίνεται να επικρατεί και στο εσωτερικό της Ρωσίας. Επανήλθαν οι φήμες για “εξαφάνιση” του Ρώσου υπουργού Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού. Μέχρι πρότινος είχε παρουσία σε όλες τις τακτικές ενημερώσεις του Κρεμλίνου. Είχαν προηγηθεί φήμες στα τέλη Μαρτίου ότι οι σχέσεις του με τον Πούτιν είχαν διαρραγεί εξαιτίας της εισβολής.

Οι φήμες για τον Πούτιν και τον Σοϊγκού

Βρετανικό δημοσίευμα υποστήριξε ότι ο Σοϊγκού έπαθε καρδιακή προσβολή «όχι από φυσικά αίτια», υπονοώντας απόπειρα δολοφονίας του. Η Daily Mail επικαλέστηκε την μαρτυρία ενός Ρωσοεβραίου πρώην ολιγάρχη εχθρού του Πούτιν, ο οποίος υποστήριξε ότι ακόμα και αν επιβιώσει «μπορεί να μείνει ανάπηρος». Πάντα σύμφωνα με δυτικές πηγές, 20 Ρώσοι στρατηγοί έχουν συλληφθεί και κατηγορούνται για υπεξαίρεση έως και 10 δισ. δολαρίων που διατέθηκαν για την πολεμική προσπάθεια στην Ουκρανία.

Οι ανεπιβεβαίωτες αυτές πληροφορίες πυροδοτούν τη σχετική φημολογία και συζητήσεις στη Δύση για τα εσωτερικά μέτωπα του Πούτιν και το κατά πόσο είναι απομονωμένος. Οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ στα τέλη Μαρτίου υποστήριξαν ότι ο Πούτιν κρατούνταν στο σκοτάδι σχετικά με την εξέλιξη των επιχειρήσεων από την υπηρεσία πληροφοριών (GRU) και τους στρατηγούς του. Το ερώτημα που κυριαρχεί στη Δύση είναι πόσο μακριά μπορεί να φτάσει ο Ρώσος πρόεδρος.

Κατηγορηματική απάντηση δεν μπορεί να δοθεί, παρότι είναι μάλλον απίθανο ο Πούτιν να εγκαταλείψει την Ουκρανία. Μία τέτοια ενέργεια θα ήταν ομολογία ήττας, η οποία πράγματι θα αποσταθεροποιούσε την αρχηγική θέση του. Σε αχαρτογράφητα νερά μπαίνει η κατάσταση και με το ενδεχόμενο ένταξης της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, κάτι που θα εξεταστεί από την Συμμαχία στις επόμενες εβομάδες.

Είναι σαφείς οι προειδοποιήσεις που απευθύνει το Κρεμλίνο, αντιδρώντας στο ενδεχόμενο αυτό. «Δεν μπορεί να γίνεται πλέον λόγος για οποιοδήποτε αποπυρηνικοποιημένο καθεστώς στη Βαλτική, η ισορροπία πρέπει να αποκατασταθεί» δήλωσε ο πρώην πρόεδρος και σήμερα αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ.