Πώς φτάσαμε στην ουκρανική κρίση – Οι ρωσικές προτάσεις

Με την ουκρανική κρίση όλα ξεκίνησαν το 2014, με την προσπάθεια της Δύσης να προσαρτήσει “ετσιθελικά” στο δυτικό στρατόπεδο την Ουκρανία, με ταυτόχρονη είσοδο στο ΝΑΤΟ, αφού είχε γίνει η πρόσκληση από το 2008 σε δύο χώρες κλειδιά της περιοχής, την Γεωργία και την Ουκρανία. Σε ό,τι αφορά την Γεωργία, οι εξελίξεις ήταν καταιγιστικές, η δε χώρα υπό την ηγεσία του διεφθαρμένου, όπως τελικά αποδείχθηκε, προέδρου Σαακασβίλι υπέστη ταπεινωτική ήττα από τις ρωσικές δυνάμεις το 2008, όταν προσπάθησε να κάνει ό,τι έκανε και κάνει ακόμη και σήμερα η Ουκρανία. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά.

Η κατάσταση στην Ουκρανία είναι θλιβερή για την μεγάλη αυτή χώρα, που παραμένει ακρωτηριασμένη, μετά την λεγόμενη επανάσταση της “Euromaidan” το 2014, το μακελειό που δημιουργήθηκε και την αλλαγή της πολιτικής ηγεσίας της χώρας (Ποροσένκο αντί Γιανουκόβιτς και σήμερα Ζελένσκι αντί Ποροσένκο). Αποτέλεσμα των γεγονότων η οριστική, όπως φαίνεται, προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία και μετά από έναν αιματηρό πόλεμο στις περιφέρειες (όμπλαστ) του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ της Ουκρανίας (που συνήθως ονομάζεται “Ντονμπάς”) η περιοχή είναι πλέον ανεξάρτητη και πλήρως διαχωρισμένη από την Ουκρανία, η δε κατάσταση χαρακτηρίζεται διεθνώς ως “παγωμένη διένεξη” (frozen conflict).

Και όμως η ηγεσία της Ουκρανίας, εγκλωβισμένη στις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις-υποστήριξη- προτροπές και πιέσεις της Δύσης και του ΝΑΤΟ για πλήρη ένταξή της στον Οργανισμό, δημιούργησε μια κατάσταση έντασης με προκλητικές δηλώσεις και στρατιωτικές ασκήσεις στα σύνορα Ουκρανίας και Ντονμπάς. Αυτό προκάλεσε την άμεση αντίδραση της Ρωσίας, η οποία κινητοποίησε τις Ένοπλες Δυνάμεις της και μετακίνησε περίπου 100.000 στρατιώτες στα δυτικά της σύνορα και μετά την κινητοποίηση και του ΝΑΤ, δημιουργώντας ένα κλίμα αναμενόμενης σύγκρουσης, που μπορούσε να γίνει λίαν επικίνδυνο, φθάνοντας μέχρι την παγκόσμια σύρραξη.

Νότα αισιοδοξίας

Όπως γίνεται αντιληπτό, η κατάσταση είναι έκρυθμη στην περιοχή και διάφορες κινήσεις και εμπρηστικές δηλώσεις εκατέρωθεν, δημιουργούν μια απαισιοδοξία για τις επικείμενες εξελίξεις, με τον φόβο μια μεγάλης σύγκρουσης να επικρέμεται στην περιοχή. Η Ρωσία είναι σαφής και δηλώνει τόσο δια του προέδρου Πούτιν, όσο και δια του υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρώφ, ότι δεν θα επιτρέψουν στην Ουκρανία να μπει στο ΝΑΤΟ, ούτε πυραυλικά συστήματα και βαρύ πυροβολικό να εγκατασταθούν στα ανατολικά της “νατοϊκής” Ουκρανίας, με αποτέλεσμα η Μόσχα και η Αγία Πετρούπολη να είναι στο άμεσο βεληνεκές των.

Ήδη, οι τελευταίες ανακοινώσεις και από ΗΠΑ και από ΕΕ δίνουν μια νότα αισιοδοξίας, καθόσον και οι ΗΠΑ (δια του προέδρου Μπάιντεν) δήλωσαν ότι δεν θα στείλουν Αμερικανούς στρατιώτες στην περιοχή πέριξ της Ουκρανίας, το ίδιο και η ΕΕ. Μόνο το ΝΑΤΟ, σε ένα ρόλο κακού, απειλεί ότι δεν θα υπαγορέψει η Ρωσία στο τι θα κάνει και ότι θα στηρίξει την Ουκρανία, στέλνοντας στρατεύματα, που όμως ανήκουν σε χώρες που δηλώνουν ότι δεν θα στείλουν!

Τελευταία και ο πρόεδρος της Ουκρανίας Ζελένσκι, κατέβασε τους τόνους και τις απειλές του, αντιλαμβανόμενος ότι τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως του τα είχαν υποσχεθεί και σε ενδεχόμενη περαιτέρω κλιμάκωση, το θύμα τελικά θα είναι η Ουκρανία, η οποία ενδεχομένως να έχει την τύχη της Γεωργίας, με οριστικοποίηση του ακρωτηριασμού της που ίσως να γίνει και μεγαλύτερος.

Έτσι λοιπόν, πρόσφατα ο Ρώσος υφυπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Ριάμπκοφ συναντήθηκε με τη βοηθό υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Κάρεν Ντόνφριντ, στη Μόσχα. Ο Ριάμπκοφ παρουσίασε δύο προσχέδια συνθηκών που η Ρωσία θέλει να δει να εφαρμόζονται. Η πρώτη συνθήκη θα ήταν μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ενώ η δεύτερη μεταξύ της Ρωσίας και όλων των κρατών μελών του ΝΑΤΟ. Τα προσχέδια περιγράφουν λεπτομερώς και επισημοποιούν τις απαιτήσεις που διατυπώθηκαν προηγουμένως.

Οι ρωσικές προτάσεις για ειρήνη

Η ρωσική πρόταση περιλαμβάνει αυτόν τον κατάλογο αιτημάτων:

• Όχι άλλη επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα σύνορα της Ρωσίας. Ανάκληση της πρόσκλησης του ΝΑΤΟ το 2008, προς την Ουκρανία και τη Γεωργία.
• Να υπογραφεί νομικά δεσμευτική εγγύηση, ότι κανένα σύστημα κρούσης που θα μπορούσε να στοχεύσει τη Μόσχα δεν θα αναπτυχθεί σε χώρες δίπλα στη Ρωσία.
• Να μην διεξάγονται “ασκήσεις” του ΝΑΤΟ ή αντίστοιχες νατοϊκών κρατών, κοντά στα ρωσικά σύνορα.
• Νατοϊκά πλοία και αεροπλάνα θα πρέπει να κρατούν σαφείς αποστάσεις από τα ρωσικά σύνορα.
• Να υπάρχουν τακτικές συνομιλίες ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και Ρωσίας.
• Να μην υπάρχουν πυρηνικά μεσαίου βεληνεκούς στην Ευρώπη.

Τα σχέδια συνθηκών είναι σύντομα, αλλά ο διάβολος είναι στις λεπτομέρειες τους. Είναι ούτως ή άλλως μόνο διαπραγματευτικές θέσεις που θα πρέπει να συζητηθούν μεταξύ των αρμόδιων μερών. Οι ΗΠΑ έχουν συμφωνίες “κοινής χρήσης  πυρηνικών” με ορισμένες αρχικές χώρες του ΝΑΤΟ (Γερμανία, Ολλανδία, Ιταλία), σύμφωνα με τις οποίες αυτές συμφωνίες, οι χώρες, κατά τη διάρκεια ενός πολέμου κατά των χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας, θα χρησιμοποιούσαν τα αεροπλάνα τους για να ρίξουν πυρηνικές βόμβες που είναι αποθηκευμένες σε αυτές τις χώρες υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ.

Η “πυρηνική κοινή χρήση” είναι επίσης πολύ αμφίβολη βάσει της Συνθήκης για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων (NPT). Δεν έχει πλέον νόημα και πρέπει να καταργηθεί. Σύμφωνα με το άρθρο 7 των ρωσικών προτάσεων, οι ΗΠΑ θα πρέπει να αφαιρέσουν αυτές τις βόμβες και να μην εκπαιδεύουν πλέον ξένες δυνάμεις στη χρήση τους. Το σχέδιο συνθήκης υπερβαίνει ακόμη και το ΝΑΤΟ και θα περιλαμβάνει πυρηνικά όπλα των ΗΠΑ, τα οποία, ανομολόγητα, ενδέχεται να αποθηκεύονται σε ορισμένες νησιωτικές βάσεις του Ειρηνικού καθώς και στην Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα.

Παρόλο που αυτά τα βήματα θα ήταν καλά για την ασφάλεια όλων, είναι σχεδόν βέβαιο για τους αναλυτές, ότι οι ΗΠΑ δεν θα είναι πρόθυμες να δεσμευτούν σε αυτό πλήρως. Αλλά είναι καλό να γίνουν συζητήσεις και να βρουν έναν συμβιβασμό που να ταιριάζει και στις δύο πλευρές. Το ίδιο ισχύει για όλα τα άλλα σημεία των σχεδίων συνθηκών, που δεν θα αναλύσουμε.

Η επίτευξη λύσης

Εκτιμάται και έχει γίνει αντιληπτό από όλους ότι οι εξελίξεις δεν θα έπρεπε να οδηγήσουν τις εμπλεκόμενες χώρες στους ατραπούς της πολεμικής σύγκρουσης. Οι Ρώσοι ήταν αποφασισμένοι να διέλθουν τον Ρουβίκωνα, γιατί είχαν εξαπατηθεί από τις ΗΠΑ και την Δύση από την δεκαετία του ’90, όπου στις συζητήσεις για την επανένωση των δύο Γερμανιών και στο αίτημα της τότε Σοβιετικής Ένωσης για ασφάλεια μετά την επανένωση, όλοι οι δυτικοί ηγέτες (Μπους, Μιτεράν, Κολ, Μέητζορ) τους είχαν διαβεβαιώσει, ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί ούτε ίντσα προς Ανατολάς, χωρίς να υπογραφεί ειδική συμφωνία, κάτι που οι ΗΠΑ δεν τήρησαν επί Κλιντον, από το 1997 και μετά.

Η ρωσική εθνική στρατηγική θεωρεί την Ουκρανία το στρατηγικό της βάθος και δεν θα επιτρέψει να μπει στο ΝΑΤΟ, προσφεύγοντας ακόμη και σε πόλεμο. Έτσι η παρούσα κρίση εκτιμάται ότι θα εκτονωθεί, οι διμερείς συζητήσεις (ΗΠΑ και Ρωσίας) θα συμβάλλουν σε αυτό και μια γραπτή συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών, είναι πολύ πιθανόν να επιτευχθεί. Εξάλλου η κρίση των πυραύλων της Κούβας (Cuban Missile Crisis) ήταν μία αντιπαράθεση διάρκειας 13 ημερών που συνέβη τον Οκτώβριο του 1962 μεταξύ των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης λόγω των σοβιετικών βαλλιστικών πυραύλων που αναπτύχθηκαν στην Κούβα, έληξε ομαλά, αφού η Σοβιετική Ένωση υποχώρησε στην λογική απαίτηση των Αμερικανών για απομάκρυνση των πυραύλων από το μαλακό της υπογάστριο.

Έτσι και τώρα θα πρέπει και οι ΗΠΑ, όχι μόνο να υποχωρήσουν, αλλά να εγκαταλείψουν οριστικά, τον επικίνδυνο σχεδιασμό των για ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, για το καλό όχι μόνο της Ουκρανίας, αλλά και για ολόκληρο την κόσμο και ιδιαίτερα την Ευρώπη. Και να προσπαθήσουν να συμβάλλουν στην επίτευξη μιας λύσης τουλάχιστον για το Ντονμπάς, καθόσον για την Κριμαία, εκτιμάται ότι είναι αδύνατον.

Που έχουν δίκιο οι Ρώσοι

Τελικά ποιος έχει δίκαιο; Ναι οι Ρώσοι έχουν δίκαιο, όταν ισχυρίζονται ότι οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ τους εξαπάτησε, σύμφωνα με τα αποκαλυφθέντα έγγραφα, αλλά δεν υπάρχει καμμιά υπογεγραμμένη συμφωνία ή συνθήκη που να εξασφαλίζει την Ρωσία, σε ότι αφορά τις υποσχέσεις της Δύσης. Ναι, οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και η Ευρώπη, έχουν δίκαιο, όταν ισχυρίζονται ότι δεν παραβίασαν καμμιά συμφωνία ή συνθήκη και ότι τα ελεύθερα κράτη, έχουν το δικαίωμα να επιλέγουν φίλους, πολιτικές, συμμαχίες κλπ.

Ναι, έχουν δίκαιο σε ότι αφορά την επιλογή μια νέας πολιτικής μιας χώρας, καθόσον οι υποσχέσεις προηγουμένων κυβερνήσεων και πολιτικών, δεν δεσμεύουν τις επόμενες κυβερνήσεις και πολιτικούς. Ναι, η Ρωσία έχει δίκαιο όταν ισχυρίζεται ότι η ένταξη της Ουκρανίας είναι στην ουσία υπαρξιακή απειλή και δεν μπορούν να αποδεχθούν νατοϊκά στρατεύματα και πυραυλικά συστήματα να είναι στην αυλή τους και σε απόσταση βολής εντός μερικών λεπτών από την Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη.

Έχει δίκαιο, η Ρωσία όταν θεωρεί ότι η Ουκρανία είναι το στρατηγικό της βάθος, καθόσον οι δύο μεγάλες ιστορικές εισβολές στην χώρα, από τον Μέγα Ναπολέοντα και τα ναζιστικά στρατεύματα, έγιναν από το αναπεπταμένο έδαφος της Ουκρανίας, με τους τεράστιους σιτοβολώνες που ευνοούν ταχύτατη προέλαση μηχανοκίνητων και τεθωρακισμένων σχηματισμών, χωρίς δυνατότητα ουσιαστικής αποτροπής σε ισχυρή αμυντική τοποθεσία.

Η Ουκρανία και εμείς

Είναι λάθος να απειλείς με πόλεμο μια μεγάλη πυρηνική δύναμη, όταν το αμυντικό δόγμα της Ρωσίας που παρουσιάστηκε πρόσφατα, προβλέπει και την χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων, για την υπεράσπιση της χώρας από επικείμενη εισβολή. Γιατί η μερική χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων, μπορεί να εξελιχθεί σε ανταπόδοση πυρηνικών πληγμάτων εκατέρωθεν, με τελική κατάληξη τον Αρμαγεδώνα για την ανθρωπότητα.

Είναι λάθος από την Ρωσία, να αφήνεις να περάσουν πάνω από 20 χρόνια για την αθέτηση υποσχέσεων και να μην διαμαρτύρεσαι και να το κάνεις τώρα που το μαχαίρι έφθασε στο λαιμό, κατά την εκτίμησή σου. Αν η Ρωσία είχε δείξει δύναμη στο παρελθόν, αντί για καλή θέληση, η Δύση θα είχε προσεγγίσει τη Ρωσία, ζητώντας να διαπραγματευτεί. Η Ρωσία δεν θα έχει ποτέ ουσιαστικές διαπραγματεύσεις με την Ουάσιγκτον, έως ότου η Ουάσιγκτον φοβηθεί τη Ρωσία. Η καλή θέληση θεωρείται αδυναμία στην πολιτική.

Είναι λάθος από την Ουκρανία να δέχεται τον ρόλο του θηράματος στην διαμάχη δύο παγκόσμιων πυρηνικών δυνάμεων, διότι πάντα το θήραμα ή καταβροχθίζεται ή κατακρεουργείται. Θα έπρεπε να είχε μάθει από την περίπτωση της Γεωργίας, η από τις συνέπειες της “επανάστασης Maidan”, του 2014, με τον μερικό ακρωτηριασμό της.

Τέλος και σε ότι μας αφορά, ναι η Ελλάδα, ως μέλος του ΝΑΤΟ και μετά την στρατιωτική συμφωνία με τις ΗΠΑ (MDCA) οφείλει να δώσει την άδεια για χρήση των στρατιωτικών της βάσεων από το ΝΑΤΟ, αλλά να μην συμμετάσχει σε επιχειρήσεις (που εκτιμώ ότι τελικά δεν πρόκειται γίνουν) στον Εύξεινο Πόντο, στην Ουκρανία, ή στην αρχαία Ταυρίδα (Κριμαία). Εξάλλου η συμμετοχή της Ελλάδος στην εκστρατεία της μεσημβρινής Ρωσίας (Ουκρανία) με δύο Μεραρχίες το1919 κατά των Μπολσεβίκων, ήταν μια αποτυχημένη ενέργεια, την οποία πλήρωσε οδυνηρά το έθνος, με την Μικρασιατική Καταστροφή.

___________________________________________________________________________

Πηγές: AFP, Moon of Alabama, Russia Today, BBC Analysis, Mark Kramer, “The Myth of a No-NATO-Enlargement Pledge to Russia”, The Washington Quarterly , Απρίλιος 2009.