Πως η Αρμενία μπορεί να ηττηθεί από την… Αρμενία

Όλοι γνωρίζουν ότι η Δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ έχει τόσο στενούς δεσμούς με την Αρμενία που δίνει την εντύπωση ότι πρόκειται για το ίδιο κράτος. Εφόσον, λοιπόν, οι δύο στρατοί αγωνίζονται πλάι-πλάι έναντι του επιτιθέμενου Αζερμπαϊτζάν, τότε γιατί το Ερεβάν να μην ανακηρύξει επίσημα το Ναγκόρνο Καραμπάχ ως ανεξάρτητο κράτος ή ακόμα και να το προσαρτήσει; Γιατί μια de facto κυριαρχία να μην αλλάξει σε de jure; Ήδη τέτοιες σκέψεις διατυπώνονται στο Ερεβάν από κάποιους κύκλους. Ωστόσο, μια τέτοια απόφαση θα ήταν εθνική αυτοκτονία, σύμφωνα με τον Gevorg Mirzayan, αναλυτή του Ινστιτούτου ISCRAN της (Institute of the USA and Canada of the Russian Academy of Sciences). Ισχύει κάτι τέτοιο, και αν ναι, σε ποιο βαθμό;

Αυτό που ίσχυε μέχρι τώρα ήταν το εξής: Ένας θύλακας-επικράτεια του νοτιοδυτικού Αζερμπαϊτζάν που κατοικείται από Αρμένιους απολαμβάνει καθεστώς de facto ανεξαρτησίας. Βέβαια, για τη διεθνή κοινότητα παραμένει έδαφος του Αζερμπαϊτζάν. Αυτή η κατάσταση διαμορφώθηκε διότι το Μπακού δεν κατάφερε εδώ και 30 χρόνια να επιβάλει τον έλεγχο σε αυτή την περιοχή, που αντιπροσωπεύει το 1/7 του εθνικού εδάφους. Μετά το 1994 και την ήττα του Μπακού στον πόλεμο -μην καταφέρνοντας να κάνει τίποτα με στρατιωτικά μέσα- οι εκπρόσωποι των κυβερνήσεων της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν διεξάγουν ειρηνευτικές συνομιλίες με τη μεσολάβηση της Ομάδας του Μινσκ του ΟΑΣΕ.

Στο διάστημα αυτό διεξάγονταν διαπραγματεύσεις για το πως θα λυθεί αυτός ο γρίφος: τι θα γίνει με έδαφος του Αζερμπαϊτζάν που κατοικείται αποκλειστικά από Αρμένιους εδώ και αιώνες δημιουργώντας μάλιστα δικές τους δομές. Άραγε, από αυτή την κατάσταση “μη λύσης” ποιοί κέρδιζαν; Μάλλον, η Αρμενία και η “κυβέρνηση” του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Αυτή η διαδικασία διαπραγμάτευσης έδενε τα χέρια του Αζερμπαϊτζάν, μην μπορώντας να ξεκινήσει νέες εχθροπραξίες μεγάλης κλίμακας. Το υπουργείο Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν έλεγε το 2017 ότι η αναγνώριση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ θα στερήσει αυτόματα την Αρμενία από την «εντολή της να διεξαγάγει διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο της Ομάδας του ΟΑΣΕ του Μινσκ». Και εκτός αυτού, θα έδινε στο Μπακού την ευκαιρία να δηλώσει την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων κατηγορώντας το Ερεβάν ότι αυτό ξεκίνησε τον πόλεμο καθώς δεν άφηνε άλλες επιλογές.

Πρόβλημα για το Μπακού

Πολύ ορθά θα έλεγε κανείς ότι, ήδη το Αζερμπαϊτζάν έχει πυροβολήσει τις διαπραγματεύσεις με την στρατιωτική του επιχείρηση. Ωστόσο, το Μπακού υποφέρει από δύο πραγματικότητες: Πρώτον, στη διεθνή κοινότητα δείχνει να είναι αυτό η επιτιθέμενη πλευρά που εγκαταλείπει το τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Δεύτερον, δεν μπορεί να εξαργυρώσει εύκολα την επίθεση διότι, παρά την στρατιωτική του υπεροχή, δεν έχει τη δύναμη να εκμηδενίσει τον συμμαχικό στρατό Αρμενίας-Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Δεν υπάρχει περίπτωση ο αρμενικός στρατός να εγκαταλείψει τους ομοεθνείς στους στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Συνεπώς, θα πρέπει να υποστούν συντριπτική ήττα από τους Αζέρους και αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο. Πολλές από τις ζωτικές ενεργειακές υποδομές του Αζερμπαϊτζάν βρίσκονται στη δυτική επικράτεια και είναι εκτεθειμένες σε πλήγματα του αρμενικού στρατού. Εξάλλου μια εισβολή στην Αρμενία δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση και αυτό το ξέρουν οι Αζέροι παρά το γεγονός ότι διαθέτουν επιθετικά όπλα. Μη ξεχνάμε ότι ήδη έχουν μια ήττα στον πόλεμο του 1994 από τον αρμενικό στρατό.

Μπορεί ο Ερντογάν να φωνάζει υπέρ των Αζέρων “αδελφών” αλλά δεν μπορεί να πειράξει την Αρμενία καθώς απολαμβάνει της προστασίας του Οργανισμό της Συνθήκης Συλλογικής Ασφαλείας (ΟΣΣΑ). Εάν η Τουρκία επιτεθεί στην Αρμενία, αυτομάτως το ασιατικό αυτό “NATO” θα κινητοποιηθεί στο πλαίσιο ειδικής ρήτρας «η επιθετικότητα εναντίον ενός υπογράφοντος του ΟΣΣΑ θα θεωρηθεί ως επιθετικότητα εναντίον όλων».

Ενδεχόμενο λάθος της Αρμενίας

Συνεπώς, όπως έχουν τα πράγματα η κατάσταση εξυπηρετεί περισσότερο την Αρμενία. Εάν όμως το Ερεβάν προχωρήσει στην αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ή ακόμα χειρότερα το προσαρτήσει τότε η κατάσταση ενδεχομένως να αλλάξει εις βάρος του. Επειδή, όλες οι χώρες του ΟΣΣΑ αναγνωρίζουν την εδαφική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν, η επίσημη αναγνώριση της ανεξαρτησίας του από την Αρμενία, θα στερήσει στο Ερεβάν της ζωτικής σημασίας υποστήριξης των εταίρων του καθώς θα φανεί ότι είναι επιτιθέμενο. Κοντολογίς θα την εγκαταλείψουν.

Επομένως, για τον Gevorg Mirzayan, στο καλύτερο σενάριο για το Ερεβάν, το αποτέλεσμα της “επανένωσης” με το Καραμπάχ θα είναι η κατάργηση των εγγυήσεων της Ρωσίας και μια ακόμη πιο ενεργή εμπλοκή της Τουρκίας. Στη χειρότερη περίπτωση, το Ερεβάν θα κληθεί να αποχωρήσει από τον ΟΣΣΑ, δίνοντας στο Μπακού και την Άγκυρα την ευκαιρία να μεταφέρουν τον πόλεμο σε αρμενικό έδαφος και έτσι να λυθεί το “αρμενικό ζήτημα” που παραμένει ανοιχτό ανάμεσα σε Τουρκία και Αρμενία εδώ και 100 και πλέον χρόνια, όπως λέει ο Gevorg Mirzayan.

Έτσι, η Αρμενία ενώ απολαμβάνει το καθεστώς της δύναμης που αμύνεται του status quo και της διαπραγμάτευσης, εάν το εγκαταλείψει αυτό ενδεχομένως να συντριβεί ίσα-ίσα για τους “τύπους”. Γιατί να πειράξει μια κατάσταση που ήδη φαίνεται να λειτουργεί υπέρ της, αναρωτιέται ο Mirzayan, βάζοντας τη χώρα σε περιπέτεια;

Τρείς παράγοντες

Ωστόσο, στην ανάλυσή του ο Mirzayan δεν λαμβάνει υπόψιν κάποιους παράγοντες στην περίπτωση αναγνώρισης του Ναγκόρνο-Καραμπάχ που ίσως -λέμε ίσως- να μην είναι σοφή επιλογή. Πρώτον, τα ισχυρά λόμπι των Αρμενίων σε ΗΠΑ και Ρωσία αλλά και Γαλλία των οποίων η δράση κρίνεται έως τώρα πετυχημένη ακόμα και από Αζέρους αναλυτές. Η διεθνής κοινότητα εξάλλου φαίνεται να είναι με το μέρος των Αρμενίων καθώς θεωρούνται ήδη θύματα έχοντας στο ιστορικό τους μια μεγάλη γενοκτονία από Τούρκους, η οποία δεν πρέπει να επαναληφθεί. Το ενδεχόμενο να σφυροκοπάνε Τούρκοι την Αρμενία θα προκαλέσει σεισμό στη Δύση επηρεάζοντας ντόμινο τις δυτικο-τουρκικές σχέσεις. Τα δημοσιεύματα περί αρμενικής γενοκτονίας θα γεμίσουν τα ΜΜΕ και ο αντιτουρκισμός θα επιδεινωθεί.

Δεύτερον, η Ρωσία είναι κάπως δύσκολο να εγκαταλείψει την Αρμενία, ακόμα και αν η τελευταία προχωρήσει σε μια λάθος διπλωματική κίνηση για τα μέτρα της Μόσχας. Για να είμαστε ειλικρινείς, είναι, μάλλον, απίθανο να επιτρέψει η Ρωσία στα τουρκικά άρματα και αεροπλάνα –που ακόμα είναι στις υπηρεσίες του NATO– να διασχίζουν τους δρόμους της Αρμενίας και στο πυροβολικό των Αζέρων να θερίζει ταυτόχρονα από ανατολικά ένα μέλος του ΟΣΣΑ και να μείνει αδρανής.

Τρίτον, στον συλλογισμό του Mirzayan δεν υπάρχει πουθενά ο ρόλος του Ιράν. Ξέρουμε ότι στόχος της Τεχεράνης είναι η διατήρηση του status quo. Ωστόσο, οι στενές σχέσεις του με το Ερεβάν, τα εσωτερικά προβλήματα που αντιμετωπίζει με τη μειονότητα των Αζέρων και η ισραηλινή διείσδυση στο Αζερμπαϊτζάν είναι καλοί λόγοι ώστε να μην επιτρέψει η Τεχεράνη μια συντριβή της Αρμενίας.

Σίγουρα, ενδεχόμενη προσάρτηση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι μια πιο τολμηρή και επικίνδυνη πράξη από την αναγνώριση. Ωστόσο, ακόμα και αν είναι επικίνδυνες επιλογές για την Αρμενία ή και λάθος, οι διακυβεύσεις είναι πολύ μεγάλες ώστε να επιτραπούν τα τόσο άσχημα σενάρια για την Αρμενία, που αναφέρει ο Mirzayan.