Πως η πυραυλική επανάσταση υποβαθμίζει τις υπερπλατφόρμες μάχης

Μια στρατιωτική επανάσταση προκύπτει –σύμφωνα με τον στρατηγιστή Andrew Krepinevich– όταν τεχνολογικές αλλαγές συνδυάζονται με καινοτομίες στις μεθοδολογίες, στα δόγματα μάχης και στην οργάνωση των στρατευμάτων, με αποτέλεσμα να προκύπτουν θεμελιώδεις αλλαγές στον χαρακτήρα και στον τρόπο διεξαγωγής του πολέμου. Αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα.

Έχουμε ενώπιον μας μια νέα στρατιωτική επανάσταση, η οποία προκύπτει από τη σύνθεση μιας σειράς γεωπολιτικών παραγόντων και τεχνολογιών εξελίξεων. Υπό μια έννοια θα μπορούσαμε να πούμε ότι η νέα στρατιωτική επανάσταση αποτελεί αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μιας σειράς άλλων επαναστάσεων. Η πρώτη εξ αυτών είναι η λεγόμενη πυραυλική επανάσταση.

Με τον επίσημο τερματισμό στις 2 Αυγούστου του 2019, μετά από 32 χρόνια, της συνθήκης INF, η οποία απαγόρευε στη Ρωσία και στις ΗΠΑ να αναπτύξουν επίγεια εκτοξευόμενους πυραύλους (βαλλιστικούς και cruise) με βεληνεκές μεταξύ 500 και 5.500 χλμ, προέκυψε ένα ιστορικό ορόσημο. Τελειώνει η μεταψυχροπολεμική εποχή και εισερχόμαστε σε μια νέα περίοδο.

Ταυτοχρόνως, ξεκινά μια νέα φάση της λεγόμενης πυραυλικής επανάστασης, η οποία αναμένεται να επιδράσει αποφασιστικά στα πολεμικά πράγματα στη δεκαετία του 2020. Σε αντίθεση με ό,τι γενικώς πιστεύεται, ο τερματισμός της συνθήκης INF δεν αναμένεται να επηρεάσει τα θέματα πυρηνικής ισχύος (τουλάχιστον στην αρχή), αλλά της συμβατικής. Αυτό θα γίνει με την ανάπτυξη πυραυλικών συστημάτων πολύ μεγάλων δυνατοτήτων, τα οποία αναφέρονται από τους Αμερικανούς ειδικούς ως “μεταπυρηνικά υπερόπλα”.

Πυραυλική επανάσταση: η πρώτη φάση

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι μέχρι τώρα ζούσαμε την πρώτη φάση της πυραυλικής επανάστασης, η οποία χαρακτηρίστηκε από την ανάπτυξη προηγμένων πυραυλικών συστημάτων διάφορων τύπων από τις ευρασιατικές δυνάμεις, προεξαρχούσης της Κίνας. Αιχμή του δόρατος είναι οι αντιπλοϊκοί βαλλιστικοί πύραυλοι (ASBM), γνωστότερος εκπρόσωπος των οποίων είναι ο περιβόητος “φονέας αεροπλανοφόρων” DF-21D.

Οι πύραυλοι αυτοί επέτρεψαν στην Κίνα να διαμορφώσει πλέγματα αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής (A2/AD) που επιδίωκαν να διώξουν μακριά από τις κινεζικές ακτές τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα, ενώ οι Ρώσοι ανέπτυξαν “φυσαλίδες” αεράμυνας (bubbles) σε διάφορα κρίσιμα σημεία της Ευρασίας, στις οποίες πολύ δύσκολα μπορούσαν να εισέλθουν τα αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη.

Επιπροσθέτως, οι “φυσαλίδες” αυτές συμπληρώνονταν με νέα και προηγμένα συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου, τα οποία προκάλεσαν τεράστια προβλήματα στη λειτουργία των αμερικανικών πλατφορμών μάχης. Αυτοί οι θόλοι αεράμυνας προστάτευαν το ανανεωμένο ρωσικό πυροβολικό. Ένας τέτοιος θόλος αεράμυνας φαίνεται πως έχει δημιουργηθεί στην Ουκρανία με τη βοήθεια της Δύσης, γεγονός που ίσως εξηγεί τη διστακτικότητα της ρωσικής αεροπορίας. Η κατάρριψη ενός αεροσκάφους Su-34 και ενός Su-35, όπως και δύο ελικοπτέρων στο Μπριάνσκ της Ρωσίας (πιθανολογείται από Patriot) το επιβεβαιώνει.

Το ρωσικό πυροβολικό, πάντως, αξιοποίησε τις τεχνολογίες της πυραυλικής επανάστασης, ενισχύοντας αποφασιστικά το βεληνεκές, την ακρίβεια πλήγματος και την φονικότητα. Μετατράπηκε έτσι σε παράγοντα αποφασιστικής σημασίας για τη διαμόρφωση των εξελίξεων στα πεδία μάχης της Ουκρανίας, αν και αντιστοίχως ενήργησε και το ουκρανικό πυροβολικό. Ας σημειωθεί ότι η Δύση έχει παραδώσει με τεράστιες ποσότητες οβίδων ειδικά 155 mm.

Τα όρια των αεροσκαφών stealth 

Oι ενισχυμένες ικανότητες Ρωσίας και Κίνας στον εντοπισμό αεροσκαφών stealth, καθιστούν θέμα χρόνου τη δραστική μείωση των ικανοτήτων ασφαλούς διείσδυσης μέσα στους θόλους αεράμυνας ακόμα και αεροσκαφών πολύ χαμηλής διακριτότητας (VLO), όπως είναι το F-35 και τα αντίστοιχα ρωσικά. Εν παραλλήλω, το κόστος των μαχητικών αεροσκαφών τελευταίας γενεάς, ιδιαίτερα αυτών με χαρακτηριστικά stealth, είναι τόσο μεγάλο, που είναι πλέον πάρα πολύ δύσκολο να αποκτηθούν και να συντηρηθούν σε επαρκείς αριθμούς.

Αυτό ισχύει ακόμη και για χώρες με ισχυρές οικονομίες, όπως είναι η Νότια Κορέα, η Ιαπωνία αλλά και οι ίδιες οι ΗΠΑ. Όμως, τα χαρακτηριστικά stealth ήταν η τελευταία ελπίδα επιβίωσης των “πλατφορμοκεντρικών” (platform centric) μοντέλων προβολής ισχύος, τα οποία χρησιμοποιούν ως αιχμή του δόρατος το επανδρωμένο αεροσκάφος κρούσης. Αν τα χαρακτηριστικά stealth δεν αρκούν για να προσφέρουν απόλυτη ασφάλεια, τότε οι μικροί αριθμοί στους οποίους είναι διαθέσιμα τα σύγχρονα αεροσκάφη, λόγω του πολύ υψηλού κόστους, τα καθιστούν ανεπαρκή για να μπορέσουν να διεισδύσουν στα πυκνά και επικαλυπτόμενα δίκτυα αεράμυνας που αναπτύσσονται διαρκώς. Έτσι λοιπόν, η διάσπαση των “φυσαλίδων” αεράμυνας δύσκολα μπορεί να γίνει με τον “παραδοσιακό” τρόπο, δηλαδή με πλατφόρμες μάχης.

Η έξοδος από τη Συνθήκη INF, λοιπόν, ήταν αναγκαία για να προσφέρει στις ΗΠΑ την ευκαιρία να ξεκινήσουν τη δική τους εκδοχή της πυραυλικής επανάστασης. Δηλαδή, να αναπτύξουν κι αυτές πυραυλικά συστήματα μεγάλου βεληνεκούς που θα λειτουργήσουν σαν “βελόνες” που θα τρυπήσουν τις ρωσικές και κινεζικές “φυσαλίδες”. Την ίδια μέρα της εξόδου από τη συνθήκη, διά του υπουργού Άμυνας Μαρκ Έσπερ, οι ΗΠΑ δήλωσαν ότι θα πράξουν ακριβώς αυτό.

Η πρώτη φάση της πυραυλικής επανάστασης ήταν η ανάπτυξη θόλων αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής από πλευράς της Κίνας και της Ρωσίας, με σκοπό να κατανικήσουν τις προηγμένες “πλατφορμοκεντρικές” αμερικανικές δυνάμεις. Η δεύτερη φάση της είναι η ανάπτυξη, από πλευράς τις ΗΠΑ αυτή τη φορά, πυραυλικών συστημάτων ικανών να διατρήσουν αυτούς τους θόλους.

Νέο κεφάλαιο στην πολεμική ιστορία

Όπως έγινε στην περίπτωση της Κίνας και της Ρωσίας, η ανάπτυξη προηγμένων στρατηγικών πυραυλικών συστημάτων συμπαρασύρει και τα τακτικά συστήματα, όπως είναι οι πολλαπλοί εκτοξευτές ρουκετών και τα πυροβόλα. Τα συμπαρασύρει ως προς την αύξηση του βεληνεκούς, την ακρίβεια πλήγματος, τον όγκο και τη φονικότητα των πυρών, την δυνατότητα αυτόνομης αναζήτησης στόχων και σε μια σειρά από άλλους παράγοντες.

Η εξέλιξη αυτή ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία του πολέμου. Σηματοδοτεί το τέλος της εποχής των “υπερπλατφορμών” μάχης, δηλαδή πανάκριβων και πολύπλοκων αεροσκαφών, τα οποία είναι φορτωμένα με “εξωτικές” τεχνολογίες διάφορων τύπων, κύριος σκοπός των οποίων είναι να τα προστατεύουν από επιθέσεις. Αυτές οι τεχνολογίες, όμως, ελάχιστα συνεισέφεραν στις επιθετικές τους δυνατότητες. Βέβαια, αεροσκάφη όπως το F-35 θα συνεχίσουν να παράγονται και να εξελίσσονται για μια σειρά από λόγους.

Ένας εξ αυτών είναι ότι τα επανδρωμένα μαχητικά αεροσκάφη, stealth και μη, συνεχίζουν να έχουν έναν σοβαρό ρόλο να παίξουν στα πολεμικά δρώμενα. Αξιοποιώντας τους πολύ ισχυρούς αισθητήρες τους, βελτιωμένα υπολογιστικά συστήματα με ικανότητες σύντηξης δεδομένων (data fusion) και ενταγμένα σε δικτυακές δομές, μπορούν να παίξουν τον ρόλο των “αυτιών και των ματιών” πολύπλοκων αρχιτεκτονικών προβολής ισχύος.

Λειτουργούν δηλαδή ως υπεραισθητήρες μεγάλης ευελιξίας και υψηλής επιβιωσιμότητας. Όμως, θα είναι πλέον περισσότερο “υπηρέτες” των πυραύλων και των πυροβόλων, παρά άρχοντες του πεδίου της μάχης. Αλλά και τα αεροσκάφη αναμένεται να εφοδιαστούν με βλήματα πολύ μεγαλύτερου βεληνεκούς σε σχέση με αυτά που φέρουν σήμερα, καθώς και σε μεγαλύτερες ποσότητες. Έτσι η τάση είναι να μετατραπούν σε ιπτάμενες πυροβολαρχίες.