Πώς καταφέρνει να επιβιώνει στρατιωτικά η Χαμάς

Οι αεροπορικές επιδρομές του Ισραήλ θα μπορούσαν να δώσουν τη θέση τους σε μια πλήρη εισβολή στον νότιο Λίβανο, ενώ υπάρχει ακόμα το μέτωπο με την Χαμάς. Την ίδια στιγμή, παραμένει η ένταση Ισραήλ-Ιράν μετά τα ισραηλινά αντίποινα στις 26/10, όπου επλήγησαν περίπου 20 στόχοι στο Ιράν, ως απάντηση στην πυραυλική του επίθεση (1η Οκτωβρίου). Τα ισραηλινά αντίποινα στόχευσαν τα πυραυλικά συστήματα και άλλες δυνατότητες της ιρανικής αεράμυνας.

Καθώς ο κόσμος κρατά την ανάσα του για το τι θα ακολουθήσει, τρία κρίσιμα διδάγματα από τη Γάζα ξεχωρίζουν: Πρώτον, πως παρά την προηγμένη τεχνολογία, παραμένει το πλεονέκτημα του στρατηγικού αιφνιδιασμού στην Μέση Ανατολή. Δεύτερον, ο πόλεμος σε σήραγγες επιφέρει πλεονεκτήματα στον αμυνόμενο, βλ. Χαμάς. Τρίτον, οι επιχειρήσεις υποστήριξης της Χαμάς της επέτρεψαν να εξακολουθεί να πολεμά, χωρίς να προβεί σε κάποια σημαντική υποχώρηση.

Στρατηγικός αιφνιδιασμός

Ο στρατηγικός αιφνιδιασμός παραμένει στο πολεμικό τραπέζι της Μέσης Ανατολής. Η οκτωβριανή επίθεση της Χαμάς επέφερε ένα ολικό σοκ, ειδικά αν συγκριθεί με τις συνεχείς προειδοποιήσεις των δυτικών μυστικών υπηρεσιών (περί προώθησης αρμάτων, αεροσκαφών, συγκέντρωσης στρατευμάτων) που προηγήθηκαν της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, οι οποίες δεν είχαν εισακουστεί. Στον αντίποδα, το Ισραήλ αιφνιδιάστηκε από την αντισυμβατική επίθεση της Χαμάς, έναν συνδυασμό εκτόξευσης ρουκετών, drones και εφόδου με μικρά οχήματα.

Πριν την 7η Οκτωβρίου, το Ισραήλ ήταν πεπεισμένο ότι η Δυτική Όχθη αποτελούσε πολύ μεγαλύτερη απειλή, καθώς οι επιθέσεις της Χαμάς περιορίζονταν σε ρουκέτες που καταρρίπτονταν σε ποσοστό άνω του 90%. Αυτό οδήγησε την ισραηλινή ηγεσία να πιστέψει ότι η κατάσταση στη Γάζα ήταν σχετικά διαχειρίσιμη, ωθώντας το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεων της στην περίσφιγξη της Δυτικής Όχθης. Αυτό ακριβώς εκμεταλλεύτηκε η Χαμάς, διαλύοντας τις ισραηλινές αυταπάτες, με αντισυμβατικά μέσα επίθεσης.

Για την Δύση και ειδικότερα τις ΗΠΑ εγείρονται κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με το πόση στρατιωτική παρουσία χρειάζεται για να αποτραπεί η δυναμική του ιρανικού “Άξονα της Αντίστασης”.  Μέχρι πρότινος, στρατηγική των ΗΠΑ ήταν να μειώσουν την στρατιωτική τους παρουσία, δίνοντας περιθώρια δράσης σε χώρες της περιοχής. Σήμερα, συνειδητοποιούν ότι τα αμερικανικά συμφέροντα είναι έκθετα σε αιφνίδιες επιθέσεις.

Για παράδειγμα, στο Ιράκ οι φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές θα μπορούσαν να πλήξουν αμερικανικές βάσεις ή την πρεσβεία των ΗΠΑ στην Βαγδάτη. Στην Υεμένη οι Χούτι, πέραν των επιθέσεων τους στην διεθνή ναυτιλία, θα μπορούσαν πλήξουν και πάλι πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας, ή αεροδρόμια των Εμιράτων. Στο Ιράν, η αποτυχία επίτευξης μιας διεθνούς πυρηνικής συμφωνίας θα μπορούσε να ωθήσει την Τεχεράνη να αναπτύξει πυρηνικά όπλα.

Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα είναι πιο δύσκολο να προβλεφθεί η επόμενη σύγκρουση στην Μέσα Ανατολή, σε σύγκριση με τις συμβατικές απειλές για την Δύση (Κίνα ή Ρωσία). Ο “Άξονας Αντίστασης” του Ιράν παρουσιάζει μια μοναδική δυναμική απειλής που διακρίνεται από ξαφνικές κλιμακώσεις και ανορθόδοξο-ασύμμετρο πόλεμο. Η αντιμετώπιση του απαιτεί ευελιξία και προετοιμασία για το απροσδόκητο.

Ο πόλεμος των τούνελ

Ένα δεύτερο μάθημα από τη Γάζα έχει να κάνει με τον πόλεμο σε τούνελ. Διασκορπίζοντας τις δυνάμεις της υπογείως και χρησιμοποιώντας σήραγγες για να μετακινείται, η Χαμάς έχει παρατείνει την αντίστασή της ενάντια στην ανώτερη δύναμη πυρός του Ισραήλ. Το δίκτυο τούνελ επιτρέπει στη Χαμάς να αντέχει στις ισραηλινές επιθέσεις και έχει αναγκάσει τις ισραηλινές δυνάμεις να προβούν σε πολλαπλές εκκαθαρίσεις στις ίδιες περιοχές. Το αποτέλεσμα είναι να αμφισβητείται διεθνώς η ικανότητα του Ισραήλ να καταστρέψει πλήρως της Χαμάς, όπως είναι ο διακηρυγμένος στόχος του.

Οι σήραγγες επέτρεψαν στη Χαμάς, όχι μόνο να επιβιώσει, αλλά να επιφέρει σημαντικό οικονομικό, στρατιωτικό και κοινωνικό κόστος στο Ισραήλ (776 στρατιώτες του έχουν σκοτωθεί από την έναρξη του πολέμου). Οδήγησε ακόμα και το Ανώτατο Δικαστήριο να τερματίσει την  εξαίρεση στράτευσης για τους υπερορθόδοξους Εβραίους, μία σημαντική αλλαγή στο κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ του Ισραήλ και των πολιτών του, που δείχνει την αποτελεσματικότητα του υπόγειου πολέμου της Χαμάς στην επίτευξη στρατιωτικών και πολιτικών στόχων.

Η επιτυχία της Χαμάς με τον πόλεμο σε τούνελ αποτελεί ένα κρίσιμο μάθημα για την Δύση, στην αντιπαράθεση της με το Ιράν και τους συμμάχους του. Οι φιλοϊρανικές οργανώσεις πιθανότατα μελετούν τις τακτικές της Χαμάς και αναμένεται να αναπτύξουν τα δικά τους δίκτυα σηράγγων. Για παράδειγμα, η Χεζμπολάχ και οι Χούτι επωφελούνται από την προστασία που παρέχουν υπόγειες υποδομές, κάτι που καθιστά ακόμη πιο δύσκολη την εξουδετέρωσή τους. Η Χεζμπολάχ έχει αξιοποιήσει το έδαφος στο νότιο Λίβανο δημιουργώντας ένα δίκτυο σηράγγων, το οποίο είναι σαφώς ανώτερο της Χαμάς – και λόγω της μορφολογίας του εδάφους. Όποιος στρατός σχεδιάζει πολεμική εμπλοκή στην περιοχή, πρέπει να μελετήσει προσεκτικά το δίκτυο των τούνελ της Χαμάς, καθώς θα αντιμετωπίσει κάτι αντίστοιχο.

Για αμυντικές επιχειρήσεις, θα πρέπει να μελετηθεί πως η Χαμάς πολέμησε αποτελεσματικά τόσο κάτω, όσο και πάνω από το έδαφος. Για επιθετικές επιχειρήσεις, θα πρέπει να μελετηθεί ο ισραηλινός σχεδιασμός για το ποιες υπόγειες οχυρώσεις προέχει να εξουδετερωθούν και ποιες να παρακαμφθούν. Θα ήταν φρόνιμο να αναλύσουμε επιτυχημένες επιχειρησιακές προσεγγίσεις, όπου μπορούν να αντληθούν διδάγματα, για παράδειγμα στο σενάριο αποκομμένων ελληνικών δυνάμεων σε νησιά ή άλλες παραμεθόριες περιοχές.

Ανακατασκευή πυρομαχικών

Η Χαμάς έχει υιοθετήσει μια εξαιρετικά προσαρμόσιμη και αποτελεσματική στρατηγική επιμελητείας, παρά το γεγονός ότι έχει πολιορκηθεί από ξηρά, αέρα και θάλασσα. Αυτό όχι μόνο υπογραμμίζει την ανθεκτικότητα της οργάνωσης, αλλά πιθανών να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για τον λεγόμενο “Άξονας της Αντίστασης”. Το γιατί η Χαμάς μπόρεσε να συνεχίσει τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις, αν και με μειωμένο ρυθμό, οφείλεται στην ανακατασκευή πυρομαχικών και την στρατολόγηση μαχητών.

Η Χαμάς ανακατασκευάζει ισραηλινές βόμβες, πυραύλους και βλήματα πυροβολικού που δεν εξερράγησαν. Οι μηχανικοί της Χαμάς έχουν δημιουργήσει υπόγεια εργοστάσια για το σκοπό αυτό, μετατρέποντας τα ισραηλινά πυρομαχικά που υπέστησαν αστοχία υλικού, σε στρατηγικό πλεονέκτημα. Όπως εξήγησε μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Χαμάς, «καταφέραμε να κάνουμε τα εργοστάσια παραγωγής υπόγεια, επειδή ξέραμε ότι μια μέρα θα έκλειναν όλες οι δίοδοι». Έτσι, η Χαμάς έχει συνεχή παροχή πυρομαχικών, παρά τον ασφυκτικό αποκλεισμό της Γάζας.

Σύμφωνα με Ισραηλινό αξιωματούχο, έως και το 10-15% των ισραηλινών πυρομαχικών που εκτοξεύονται στην Γάζα αποτυγχάνουν να εκραγούν. Χάρη στην αξιοποίηση τους, η Χαμάς δημιούργησε μια αξιόπιστη αλυσίδα εφοδιασμού. Αυτά φέρεται να περιλαμβάνουν βόμβες M117 της εποχής του Πολέμου της Κορέας, που με βάρος 750 λίβρες περιέχουν αρκετά εκρηκτικά για χρήση σε σημαντικό αριθμό πυραύλων. Αρκεί να αναλογιστούμε πως, σύμφωνα με εκτιμήσεις, το Ισραήλ έχει ρίξει από τον Απρίλιο πάνω από εβδομήντα χιλιάδες τόνους εκρηκτικών. Όπως τόνισε ένας διοικητής της Χαμάς, «η στρατηγική μας στόχευε να ανασκευάσουμε αυτά τα άχρηστα πυρομαχικά». Για αυτό και αρκετοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η Χαμάς δεν ανησυχεί για την εξάντληση των εκρηκτικών και των πυρομαχικών της.

Μετά από κάθε σύγκρουση με τις ισραηλινές δυνάμεις, οι μαχητές της Χαμάς χτενίζουν συστηματικά τα πεδία των μαχών για να συλλέξουν υπολείμματα πυρομαχικών, φορητά όπλα και άλλο εξοπλισμό. Αυτή η πρακτική, που ακόμη και ο Μάο υπερτόνιζε, επέτρεψε στην οργάνωση να ανεφοδιάζεται γρήγορα με εγκαταλελειμμένα όπλα. Αυτή η τεχνική είναι απλή και επιτρέπει τον ανταρτοπόλεμο.

Νέες στρατολογήσεις της Χαμάς

Η στρατολόγηση μαχητών είναι το δεύτερο βασικό στοιχείο. Αν και είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ακριβής αριθμός, εκπρόσωπος της Χαμάς ισχυρίστηκε ότι η οργάνωση έχει στρατολογήσει χιλιάδες νέους μαχητές από τον περασμένο χρόνο, με χιλιάδες άλλους να περιμένουν να ενταχθούν. Πρόσφατα, ανώτερος αξιωματούχος της Χαμάς δήλωσε σε συνέντευξη του στο Γαλλικό Πρακτορείο: «Είχαμε μάρτυρες και θυσίες, αλλά ως αντάλλαγμα έχουμε συσσώρευση πολεμικής εμπειρίες και στρατολόγηση νέων γενιών στην αντίσταση». Ακόμα και αν αμφισβητήσουμε τους ανωτέρω ισχυρισμούς, αυτοί δείχνουν ένα ισχυρό επίπεδο εμπιστοσύνης στην ικανότητα των ηγετών της Χαμάς να απορροφούν τις απώλειες και να στρατολογούν νέους μαχητές. Στον αντίποδα, η οργάνωση θα είχε ήδη προβεί σε σημαντικές παραχωρήσεις για την επίτευξη εκεχειρίας.

Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η Χαμάς στρατολογεί μαχητές, ακόμη και κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, θα ρίξει φως στο πώς άλλοι μη κρατικοί παράγοντες (αντάρτες, παραστρατιωτικοί κτλ) θα αναγεννήσουν τις δυνάμεις τους σε μελλοντικές συγκρούσεις. Η κατανόηση αυτού είναι ζωτικής σημασίας για να αναπτυχθούν αποτελεσματικές αντι-στρατηγικές, έναντι ενός αντιπάλου όπως η Χαμάς.

«Λέω ξεκάθαρα: Ανεξάρτητα από τις θυσίες ή τις συνέπειες, η αντίσταση στον Λίβανο δεν θα σταματήσει να υποστηρίζει τη Γάζα», ήταν ορισμένα από τα τελευταία λόγια του Χασάν Νασράλα. Η ομιλία του δεν απηχούσε μόνο το αίσθημα της Χεζμπολάχ, αλλά αντανακλά την ευρύτερη ενότητα του Άξονα Αντίστασης, που έχει επιρροή σε «επτά μέτωπα», όπως έχει περιγράψει ο Νετανιάχου.

Όλοι μελετούν τα διδάγματα που αντλήθηκαν μέσα σε έναν χρόνο. Λίγοι μπορούσαν να προβλέψουν το σοκ της επίθεσης της Χαμάς, ή την ένταση της ισραηλινής απάντησης. Λιγότεροι μπορούσαν να προβλέψουν τις εκρήξεις των βομβητών, την δολοφονία Νασράλα και την επακόλουθη ανταλλαγή πληγμάτων μεταξύ Ιράν και Ισραήλ. Ο πόλεμος στην Γάζα μας υπενθύμισε την εκρηκτική αστάθεια των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή και παρουσίασε ένα από τα πιο εντατικά χρονικά υπόγειας μάχης στην ιστορία, αποκαλύπτοντας την απίστευτη αποτελεσματικότητα του πολέμου σε σήραγγες για τους αμυνόμενους.

Ίσως ακόμα πιο απίστευτη είναι η κολοσσιαία προσπάθεια της Χαμάς να διατηρήσει τον ανεφοδιασμό της σε πυρομαχικά και την στρατολόγηση της, ενώ είναι πλήρως πολιορκημένη. Τα διδάγματα που αντλήθηκαν από τη Γάζα δεν είναι μόνο ζωτικής σημασίας για το Ισραήλ, αλλά και για την Δύση και τα ευρύτερα στρατηγικά συμφέροντα της στη Μέση Ανατολή και στον υπόλοιπο κόσμο. Αλλά, όπως είπαμε, διδάγματα υπάρχουν και για μας…