Πως μπορούν τα άρματα να προστατευθούν από τους νέους φονιάδες

Τα ρωσικά άρματα μάχης δεν τα πάνε καλά στην Ουκρανία, καθώς υφίστανται μεγάλες απώλειες από ουκρανικούς κατευθυνόμενους αντιαρματικούς πυραύλους και οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Ρωσικοί τεθωρακισμένοι σχηματισμοί, αλλά και μεμονωμένα άρματα, πέφτουν συχνά σε ενέδρες καθώς έχουν μειωμένη αντίληψη του περιβάλλοντος και στερούνται υποστήριξης από πεζικό.

Οι αναλυτές που προσπαθούν να αντλήσουν μαθήματα παρακολουθούν τον πόλεμο να εξελίσσεται, ερμηνεύοντας τον ρυθμό φθοράς που υφίστανται τα άρματα μάχης ως επικύρωση της άποψης ότι οι τεθωρακισμένοι σχηματισμοί δεν μπορούν να λειτουργήσουν επιτυχώς μόνοι. Το μάθημα αυτό δόθηκε πριν 50 χρόνια, όταν αιγυπτιακές και συριακές δυνάμεις κατέστρεψαν μαζικά ισραηλινά τανκς κατά τη διάρκεια του πολέμου του Γιομ Κιπούρ το 1973.

Μετά την επιτυχία των ισραηλινών τεθωρακισμένων στον Πόλεμο των Έξι Ημερών, έξι χρόνια πριν, οι Ισραηλινοί στρατηγοί είχαν υποθέσει ότι τα άρματα θα μπορούσαν να κερδίσουν μόνα τους χερσαίες μάχες. Πραγματοποίησαν, λοιπόν, επιθέσεις με θωρακισμένους σχηματισμούς χωρίς υποστήριξη και στο Σινά και στο Γκολάν. Το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό. Κρυμμένοι Αιγύπτιοι και Σύριοι οπλισμένοι με πυραύλους Sagger (βεληνεκές περίπου 3 χλμ) αποδεκάτισαν τα ισραηλινά άρματα καθώς κινούνταν στην έρημο, εκμεταλλευόμενοι τα “τυφλά σημεία”. Το Ισραήλ έχασε πάνω από 300 άρματα μάχης. Το γεγονός έδειξε τη δυσκολία των αρμάτων να εντοπίζουν καλυπτόμενα αντιαρματικά, χωρίς πρόσθετα μάτια και αυτιά.

Τυφλά σημεία

Η θωράκιση και ο ισχυρός οπλισμός των αρμάτων τους επιτρέπουν να καταστρέφουν τις θέσεις του εχθρού με ταχύτητα και κινητικότητα. Αυτά βοηθούν το άρμα να διεισδύσει σε ενισχυμένες θέσεις, προκαλώντας ψυχολογικό σοκ στον αντίπαλο. Από την άλλη, το άρμα αν και υπερέχει σε επιβιωσιμότητα και δύναμη πυρός, δεν παρέχει στο πλήρωμά του επαρκή επιτήρηση του πεδίου.

Ο διοικητής πρέπει να βλέπει και να ορίζει στόχους με οπτικά συστήματα από το εσωτερικό του άρματος. Αν έχει το κεφάλι έξω μπορεί να πέσει θύμα πυρών. Τα οπτικά βοηθήματα-περισκόπια, όμως, αφήνουν τον διοικητή τυφλό σε κάποια σημεία. Αυτό χειροτερεύει στη μάχη όταν οι διοικητές με κλειστή την καταπακτή δεν μπορούν να επιτηρούν πλήρως. Αυτό επιτρέπει σε ομάδες πεζικού ή σε drones να καταστρέψουν το άρμα.

Η απλή προσθήκη πεζικού δεν λύνει το πρόβλημα στο σύγχρονο πεδίο μάχης. Η Ουκρανία δείχνει ότι drones καθιστούν τον σχηματισμό πεζικού-τεθωρακισμένων λιγότερο αποτελεσματικό από ό,τι στο παρελθόν. Τα drones είναι δύσκολο να εντοπιστούν και άρα να καταστραφούν. Αυτό επιτρέπει σε αντίπαλο να στήσει ενέδρα σε σχηματισμούς πεζικού-αρμάτων πριν προλάβουν να αμυνθούν.

Οι επιτυχείς επιχειρήσεις αρμάτων πρέπει να περιλαμβάνουν όχι μόνο το συνδυασμό με το πεζικό, αλλά και τη χρήση τμημάτων που θα παρέχουν αναγνώριση και ασφάλεια στους σχηματισμούς (reconnaissance and security-R&S). Οι μονάδες αυτές παρέχουν δυνατότητες έγκαιρης προειδοποίησης για να μετριαστεί το πλεονέκτημα των drones. Μόνο έτσι διατηρείται η φονικότητα του άρματος.

Επιστροφή στην Ουκρανία

Οι επιχειρήσεις στην Ουκρανία ενίσχυσαν το μάθημα του 1973. Στην αρχή του πολέμου στην Ουκρανία μεγάλες, μη υποστηριζόμενες ρωσικές φάλαγγες αρμάτων, που κινούνταν με ταχύτητα προς το Κίεβο, έπεσαν θύματα περιφερόμενων και ελισσόμενων μικρών ομάδων κρυπτόμενου ουκρανικού πεζικού οπλισμένου με πυραύλους Javelin και NLAW, καθώς και οπλισμένων drones. Aυτές οι ενέδρες υποχρέωσαν τους Ρώσους να εγκαταλείψουν τον βόρειο άξονα προέλασης.

Σύμφωνα με δυτικές πηγές, μεταξύ Φεβρουαρίου και Μαρτίου 2023, η Ρωσία έχασε 1.917 άρματα από ένα σύνολο 3.417 αρμάτων (σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικής Εκτίμησης). Ο αριθμός των απωλειών πιθανότατα είναι πολύ φουσκωμένος, αλλά σίγουρα οι απώλειες ήταν μεγάλες, γεγονός που οδήγησε τη Ρωσία να “επιστρατεύσει” αποθέματα αρμάτων T-54 από τον Ψυχρό Πόλεμο.

Το ερώτημα που έχει τεθεί είναι το άρμα μάχης έχει ξεπεραστεί. Οι υποστηρικτές των αρμάτων υποστηρίζουν ότι «η καλύτερη θωράκιση του άρματος είναι το καλά εκπαιδευμένο πεζικό». Μεταπολεμικά, το πεζικό βοήθησε τεθωρακισμένους σχηματισμούς να εκκαθαρίσουν και να κρατήσουν αστικό έδαφος. Δεν λύνει, όμως, το πρόβλημα των drones. Τα drones αποτελούν νέα πρόκληση για τον θωρακισμένο πόλεμο.

Παραδοσιακά, πριν το άρμα εισέλθει στη ζώνη μάχης, ήταν σχετικά ασφαλές. Αυτό δεν ισχύει πλέον. Τα drones μπορούν να πλήξουν άρματα από απόσταση, συρρικνώνοντας την ασφαλή κίνηση των αρμάτων. Τα drones δεν απειλούν μόνο τους σχηματισμούς τεθωρακισμένων, αλλά και του πεζικού που τους συνοδεύει. Άρα, απαιτείται και επαρκής προστασία από τον αέρα. Εξ ου και οι ομάδες Αναγνώρισης και Ασφάλειας (R&S).Επιπλέον, οι δυσκολίες συντήρησης και τροφοδοσίας με καύσιμα εμποδίζουν επιχειρήσεις τεθωρακισμένων σχηματισμών σε μεγάλες αποστάσεις.

Αλάνθαστη αίσθηση του πεδίου

Ο Κλάουσεβιτς τόνισε τη σημασία της κατά Κλαούζεβιτς «αλάνθαστης αίσθησης του πεδίου». Αυτή την αίθσηση μπορεί να παρασχεθεί από ομάδες Αναγνώρισης και Ασφάλειας (R&S). Η αποστολή τους είναι να ανιχνεύουν θέσεις του εχθρού και να παρέχουν έγκαιρη προειδοποίηση, δρώντας σαν μάτια και αυτιά του διοικητή στο πεδίο, όχι να καταλαμβάνουν και να κρατούν έδαφος. Αυτό το πετυχαίνουν επιχειρώντας μπροστά και στα πλευρά μιας τεθωρακισμένης μονάδας. Σχετικά ολιγομελείς και με ελαφρύ οπλισμό, οι ομάδες δυνάμεις R&S είναι λιγότερο ευάλωτες από τις μονάδες πεζικού επειδή επιχειρούν διάσπαρτες και αποφεύγουν να εμπλέκονται. Αυτό δυσκολεύει τα drones να τις εντοπίζουν.

Οι ομάδες R&S αποκτούν εικόνα του περιβάλλοντος στο οποίο πρόκειται να εισέλθει ο σχηματισμός τεθωρακισμένων. Αποκτούν πληροφορίες για τη δυνατότητα κυκλοφορίας στους δρόμους, τις εχθρικές αντιαρματικές ομάδες και τα πιθανά εμπόδια. Έτσι, βοηθούν το διοικητή των αρμάτων να αποκτήσει εικόνα της κατάστασης για να καταρτίσει σχέδιο ελιγμών και να αποφύγει ενέδρες. Επιπλέον, οι μονάδες R&S είναι υπεύθυνες και για επιχειρήσεις ασφαλείας που αποτρέπουν τον εχθρό να αποκτήσει εικόνα για τον θωρακισμένο σχηματισμό και να δημιουργήσει κρυφές θέσεις για να στήσει ενέδρες. Εκτός των άλλων ψάχνουν και για drones.

Κατά τη διάρκεια της Μάχης του 73 Easting στο Ιράκ το 1991, αμερικανικοί τεθωρακισμένοι σχηματισμοί υποστηρίζονταν από προπορευόμενες διμοιρίες ανιχνευτών. Η δυνατότητα απόκρυψης και η ευελιξία των ανιχνευτών επέτρεψαν σε μικρότερη αμερικανική δύναμη να αποκτήσει εικόνα για ιρακινά μέσα αναγνώρισης και άρματα και να αναφέρει τις θέσεις τους στον σχηματισμό τεθωρακισμένων που ακολουθούσε, πριν αυτός εντοπιστεί από τον εχθρό.

Οι ΗΠΑ δείχνουν τον δρόμο

Για να μπορούν οι ομάδες R&S να βοηθήσουν τα άρματα πρέπει να διαθέτουν όργανα νέας τεχνολογίας για τον εντοπισμό των drones, καθώς και τακτικές για να τα αποφεύγουν. Με άλλα λόγια, οι μονάδες R&S και οι θωρακισμένοι σχηματισμοί έχουν ανάγκη από τεχνολογία anti-drone. Τέτοια είναι συστήματα, όπως ο εκτοξευτής πυραύλων VAMPIRE της L3Harris που έχει σχεδιαστεί για να εντοπίζει και να καταστρέφει drones. Το σύστημά, όπως και άλλα μπορεί να χωρέσει στην καρότσα ελαφρού οχήματος.

Απαιτούνται ακόμα σύγχρονα ελαφρά οχήματα και φορητά αντιαεροπορικά συστήματα όπως το DroneShield. Αυτά θα βοηθήσουν τις μονάδες R&S να παραμείνουν μη ανιχνεύσιμες και επαρκείς σε αποστολές αντι-αναγνώρισης. Οι επιχειρήσεις R&S, όμως, δεν μπορούν να απωθήσουν όλα τα μέσα αναγνώρισης του εχθρού. Τα άρματα πρέπει να εξοπλιστούν με τεχνολογία που παρέχει τοπική ασφάλεια κατά τη διείσδυση. Τέτοιες αναβαθμίσεις περιλαμβάνουν την εγκατάσταση εξοπλισμού αυτοάμυνας, όπως το Iron Fist Light Active Protection System της General Dynamics και το Trophy της Rafael.

Η αναθεωρημένη έκδοση του εγχειριδίου του αμερικανικού στρατού Field Manual (FM) 3-98, Reconnaissance and Security Operations, περιγράφει τις απαιτούμενες ικανότητες μίας μονάδας R&S. Οι μονάδες αυτές &S πρέπει να προσαρμόζονται στο υποστηριζόμενο θωρακισμένο σχηματισμό και στην αποστολή. Υπάρχουν διάφορες περιγραφές αμερικανικών μεραρχιών για το πώς εξόπλισαν και χρησιμοποίησαν τέτοιες μονάδες σε ασκήσεις. Η υποστήριξη πυροβολικού και η αεροπορική υποστήριξη ήταν κρίσιμες γι’ αυτούς τους σχηματισμούς.

Άρματα και R&S

Οι βασικές δυνατότητες για έναν σχηματισμό R&S μεραρχίας ή σώματος είναι επίγεια συστήματα ραντάρ, όπως ραντάρ εντοπισμού βολής AN/TPQ-53 και AN/TPQ-64 Sentinel.
Τέτοια συστήματα όχι μόνο επιτρέπουν την αποτελεσματικότητα πυρών αντιπυροβολικού, αλλά διευκολύνουν την προστασία των σχηματισμών με υποδείξεις προς φίλιες μονάδες αντιαεροπορικής άμυνας μικρής εμβέλειας και φίλιο πυροβολικό για εχθρικά στοιχεία που έχουν εντοπιστεί από αισθητήρες R&S.

Τα τεθωρακισμένα μίας μεραρχίας επωφελούνται από την ικανότητα των αισθητήρων R&S χωρίς να τους συντηρεί και να τους διαχειρίζεται. Ο εντοπισμός της θέσης του πυροβολικού και των αισθητήρων στο πεδίο της μάχης θα γίνεται όλο και περισσότερο σημαντικός στο μέλλον, καθώς οι πυροβολαρχίες θα μπορούν να πλήξουν και να διαταράξουν την εχθρική άμυνα, όχι μόνο με πυρομαχικά αλλά και με αισθητήρες. Συστήματα C-RAM (για ανίχνευση ή/και καταστροφή εισερχόμενων ρουκετών, οβίδων πυροβολικού και όλμων) προστάτευαν αμερικανικά στρατεύματα σε Αφγανιστάν και Ιράκ. Αυτά τα συστήματα βάλουν εναντίον drones και αντιαρματικών ομάδων.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία επιβεβαίωσε ότι τα μη υποστηριζόμενα τεθωρακισμένα χάνουν τη μάχη λόγω τρωτότητας από τυφλά σημεία. Ο πολλαπλασιασμός των drones επιτήρησης και επίθεσης, όπως προαναφέραμε, καθιστά τόσο τα άρματα όσο και το πεζικό ευάλωτα σε εναέριες επιθέσεις. Γι’ αυτό οι σχηματισμοί χρειάζονται έγκαιρη προειδοποίηση και ασφάλεια για να επιτύχουν τους στόχους τους.

Μόνο υπό αυτούς τους όρους, οι μονάδες αρμάτων μπορούν να διατηρήσουν την ικανότητά τους να επηρεάζουν τις συνθήκες του πεδίου μάχης και να παραμείνουν αποτελεσματικές στον σύγχρονο πόλεμο. Είναι σκόπιμο, λοιπόν, ο ελληνικός Στρατός να σχηματίσει τέτοιες μονάδες R&S εφόσον πρόκειται να διεξάγει επιθετικές επιχειρήσεις εναντίον εχθρικών μονάδων, τεθωρκισμένων ή μη. Η ραγδαία πρόοδος της Τουρκίας στην παραγωγή κατευθυνόμενων αντιαρματικών και επιθετικών drones καθιστά επιτακτική την ανάγκη οι εχθρικές μονάδες, εξοπλισμένες με τέτοια μέσα να ανιχνεύονται και να καταστρέφονται, πριν οι ελληνικοί σχηματισμοί εκτελέσουν τους ελιγμούς τους.