Πως ο Ερντογάν σάρωσε και τον Εγκέλαδο

Τα στοιχεία από τις εκλογές στην Τουρκία, αν μην τι άλλο προκαλούν έκπληξη. Ο Ταγίπ Ερντογάν κατάφερε να σαρώσει σε πολλές περιοχές που επλήγησαν από τους φονικούς σεισμούς του Φεβρουαρίου! Για παράδειγμα, στην επαρχία του Καχραμάνμαρας καταγράφει ποσοστό της τάξης του 72%, με τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου να περιορίζεται σε ένα ισχνό 22%. Στο Οσμανίγιε, το ποσοστό του Ερντογάν είναι 62,31%, έναντι 30,74%. Μόνο στο σεισμόπληκτο Χατάι η διαφορά του είναι οριακή με τον υποψήφιο της αντιπολίτευσης.

Καθώς έχει ξεκινήσει μία συζήτηση για την αποτυχία των δημοσκοπήσεων στην γείτονα, θα μπορούσε ίσως να τεθεί το ερώτημα είναι αν μπορούν εργαλεία στατιστικής να ερμηνεύσουν το πολιτικό γίγνεσθαι μιας αχανέστατης χώρας, όπου βασιλεύουν λέξεις, άγνωστες στους δυτικούς (γνωστές βέβαια σε μας) όπως “ρουσφέτι” και “μπαξίσι”. Μιας χώρας, όπου εκατομμύρια ψηφοφόροι δίνουν υπερφυσικές δυνατότητες στον πρόεδρο τους, τον βλέπουν σαν “μάγο”, όπως ανέφερε με απογοήτευση εξόριστος στην Γερμανία Κούρδος δημοσιογράφος (όπου και εκεί σάρωσε ο Ερντογάν).

Σε ένα κλασικό βιβλίο της δεκαετίας του 1930, το “Γιαμπάν” του φημισμένου Τούρκου συγγραφέα Γιακούπ Καντρί Καραοσμάνογλου, μπορούμε να βρούμε μια εξήγηση για την στάση αυτών των ανθρώπων. Το βιβλίο έχει για ήρωα έναν ανώτατο Οθωμανό αξιωματικό, που καταφεύγει σε ένα χωριό της Ανατολίας, για να αποφύγει την σύλληψη του από τους Βρετανούς. Το βιβλίο είναι ουσιαστικά αυτοβιογραφικό. Ο Καραοσμάνογλου, γόνος επιφανούς οθωμανικής δυναστείας, είχε καταφύγει σε ένα απομακρυσμένο χωριό στην Τουρκία, το 1918.

Ο ήρωας του βιβλίου, ουσιαστικά ο ίδιος ο συγγραφέας, περιγράφει την απόλυτη περιφρόνηση του για τους Τούρκους χωρικούς. Σε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα του βιβλίου σημειώνει: «Ξέρω πως κάνουν έρωτα οι γάτες, αλλά δεν μπορώ να διανοηθώ πως κάνουν έρωτα αυτοί οι χωριάτες». Ο Καραοσμάνογλου περιέγραφε το αγεφύρωτο χάσμα που υπάρχει μέχρι και σήμερα στην Τουρκία: Από την μία πλευρά τα κοσμικά κοινωνικά στρώματα των παράλιων πόλεωνν και από την άλλη οι λαϊκές μάζες των μουσουλμάνων της Ανατολίας.

Ο δικός τους άνθρωπος… 

Την δεκαετία του ’60, το 70% του πληθυσμού ζούσε στα χιλιάδες χωριά που είναι διάσπαρτα στην τουρκική επικράτεια. Υπήρξε ένα κύμα εσωτερικής μετανάστευσης, καθώς πολλοί χωρικοί κατέφυγαν στις μεγάλες πόλεις προς αναζήτηση εργασίας. Αυτός ο κόσμος, από τα βάθη της Ανατολίας, λατρεύει τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν. Είναι ο δικός τους άνθρωπος, όπως ήταν παλαιότερα ο Μεντερές που κρέμασε ο στρατός (εξ’ ου και ο Ερντογάν δεν ανέβαλλε τις εκλογές στην επέτειο της νίκης του, παρά τους καταστροφικούς σεισμούς). Ο Ερντογάν έζησε δύσκολα παιδικά χρόνια, μέσα σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, όπως η πλειοψηφία των Τούρκων της Ανατολίας.

Η δυτικού τύπου ατζέντα του κοινού υποψηφίου της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου (ο οποίος εστίασε, μεταξύ άλλων, σε ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στα δικαιώματα των γυναικών) έστω και αν τα πήγε καλύτερα από παλαιότερους υποψηφίους των κεμαλιστών, δεν “περπάτησε” στην “βαθιά Τουρκία”. Χωρίς υπερβολή, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) μοιάζει “ξένο σώμα” εκεί και η στήριξη των Κούρδων δεν αποδείχτηκε αρκετή για τον Κιλιτσντάρογλου.

Επιπλέον, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα είναι έρμαιο γραφειοκρατικών μηχανισμών και “βαριδίων” (σαν αυτών που επέβαλαν για υποψήφιο τον “άχρωμο” και ελάχιστα χαρισματικό Κιλιτσντάρογλου). Μάλιστα, από την περίοδο Ερντογάν, το κόμμα έχει αλλάξει μόλις έναν αρχηγό παρά τις απανωτές του ήττες. Ο προηγούμενος ήταν ο Ντενίζ Μπαϊκάλ που στις εκλογές του 2007 είχε σηκώσει την σημαία της υπεράσπισης του κοσμικού κράτους, πιστός σε ένα από “τα έξι βέλη” του Κεμάλ, δηλώντας πως αν έχανε από τον Ερντογάν “θα κολυμπούσε μέχρι την Ρόδο”!

Τελικώς το CHP περιορίστηκε τότε στο 22%. Ο δε Μπαϊκάλ δεν κολύμπησε μέχρι την Ρόδο, αλλά “γαντζώθηκε” στην καρέκλα, αρνούμενος το αυτονόητο, να παραιτηθεί. Το έπραξε το 2010, όταν δόθηκε στην δημοσιότητα ένα “ροζ” βίντεο με σύζυγο βουλευτή του (σαν αυτό που υποχρέωσε τον Μουχαρέμ Ιντζέ να αποσυρθεί). Ήταν τότε που ήρθε στο προσκήνιο ο Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος, παραδόξως, απέδωσε σήμερα στους Ρώσους τις διαρροές για το “ροζ βίντεο” του Ιντζέ!

Ο “άχρωμος” Κιλιντσάρογλου

Σίγουρα ο Κιλιντσάρογλου ήταν πιο συμπαθής από τον διεφθαρμένο προκάτοχο του. Μάλιστα είχε το θάρρος να μιλήσει με περηφάνεια για την αλεβίτικη καταγωγή του, της μουσουλμανικής κοινότητας που έχει αντιμετωπίσει ιστορικό διώξεων στην γείτονα. Όμως, σε μία χώρα που το 60% των πολιτών της προσδιορίζονται ως “σουνίτες μουσουλμάνοι”, η θαρραλέα παραδοχή Κιλιντσάρογλου δεν θα έβρισκε ανταπόκριση, όπως και η δικαιωματιστική του ατζέντα, σε μία χώρα που η πλειονότητα των ψηφοφόρων δηλώνουν “δεξιοί”.

Ο Κιλιντσάρογλου εκτός από τα ζητήματα δημοκρατίας (με θαρραλέα ανοίγματα προς τους Κούρδους) εστίασε στην οικονομία και στην καθημερινότητα του μέσου Τούρκου (“σε σακούλες με κρεμμύδια”, όπως ανέφερε περιφρονητικά ο Ερντογάν). Σε κάποιο βαθμό θύμισε την μεταρρυθμιστική ατζέντα των πρώτων ετών της κυβέρνησης Ερντογάν. Όμως, το οικονομικό θαύμα της Τουρκίας συνδέθηκε με τον Ερντογάν, όχι με το CHP. Ήταν το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ που έβγαλε εκατομμύρια Τούρκους από το περιθώριο και δημιούργησε τα νέα “οικονομικά τζάκια”.

Παρά την επιδείνωση των οικονομικών δεικτών, τα στρώματα αυτά εξακολουθούν να εμπιστεύονται τον Ερντογάν. Δεν βοήθησε ούτε η απειρία του Κιλιντσάρογλου (από τα χρόνια του Ετσεβίτ έχει να αναλάβει πρωθυπουργός από το κόμμα του) ούτε η “χαοτική” του συμμαχία με τους αντιπροέδρους-“δελφίνους” και τα έξι κόμματα της αντιπολίτευσης. Μεταξύ άλλων και το κουρδικό, που δεν κατέθεσε προεδρικό υποψήφιο προκειμένου να στηριχθεί ο Κιλιντσάρογλου, για να βρεθεί τελικώς με την δύναμη του μειούμενη στις βουλευτικές εκλογές.

Η έκπληξη Μπαχτσελί

Στις οποίες βουλευτικές εκλογές, η συμμαχία του κυβερνώντος κόμματος με το κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP) νίκησε κατά κράτος, με τον Ντεβλέτ Μπαχτσελί επίσης να διαψεύδει τις δημοσκοπήσεις που τον ήθελαν εκτός Βουλής. Αν ο Κιλιντσάρογλου κάνει το θαύμα και κερδίσει στον δεύτερο γύρο θα έχει να αντιμετωπίσει ένα εχθρικό κοινοβούλιο, στο οποίο μάλιστα έχει δεσμευτεί πως θα παραχωρήσει και εξουσίες!

Μάλιστα στις εκλογές για την τουρκική Εθνοσυνέλευση, το κόμμα του Μπαχτσελί ξεπέρασε αυτό της Μεράλ Ακσενέρ, η οποία αποσκίρτησε με επεισοδιακό τρόπο από το MHP και κατέβηκε στις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές με “δανεικούς” βουλευτές του Κιλιντσάρογλου, όπως την κατηγορούν παγίως οι πρώην “συναγωνιστές” της.

Έτερος “αποστάτης” του είναι η έκπληξη των προεδρικών εκλογών, ο Σινάν Ογάν, τις ψήφους του οποίου εποφθαλμιούν οι δύο υποψήφιοι εν όψει του δεύτερου γύρου. Αλλά ο Σινάν Ογάν, σκληρός εθνικιστής, ξεκαθάρισε στον Κιλιντσάρογλου πως προκειμένου να τον στηρίξει, πρέπει να τερματίσει τα “πάρε-δώσε” με το κουρδικό κόμμα.

Δεν αποκλείεται οι κεμαλιστές να συμφωνούν με έναν παλαιότερο αφορισμό του Μπαχτσελί, την περίοδο που ήταν σκληρός πολέμιος του Ερντογάν, όταν χαρακτήριζε τους Τούρκους ψηφοφόρους “αχάριστους” και “ηλίθιους” που “ξεπουλήθηκαν για λίγα ψιλά στον Ερντογάν”! Σίγουρα συμφωνούν με τον Ντενίζ Μπαϊκάλ, όταν το μακρινό 2007 χαρακτήριζε το κόμμα του Ερντογάν ως «απειλή για την τουρκική δημοκρατία», την περίοδο που ο τότε πρωθυπουργός είχε το προσωπείο του “ισλαμοδημοκράτη”. Και μπορεί να δικαιώθηκαν ιστορικά, αλλά δεν έχουν ακόμα δικαιωθεί στις συνειδήσεις των Τούρκων ψηφοφόρων.