Πως ο σεισμός επηρεάζει τις εκλογές και τις σχέσεις με τη Δύση

Ψυχροπολεμικοί άνεμοι φυσούν εδώ και πολύ καιρό στις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση. Αυτός είναι ο λόγος που οι επικείμενες προεδρικές εκλογές του Μαΐου θεωρούνται στην Ουάσιγκτον και στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες σαν ευκαιρία για να απαλλαγούν από τον Ερντογάν. Το άλλοτε “αγαπημένο παιδί” της Δύσης έχει την τελευταία δεκαετία μετατραπεί σε μεγάλο γεωπολιτικό πρόβλημα.

Παρά τις κατά καιρούς προσδοκίες των δυτικών, ο Τούρκος πρόεδρος και οι υπουργοί του όχι μόνο δεν κατεβάζουν τους τόνους, αλλά και κλιμακώνουν την επιθετική ρητορική τους. Χαρακτηριστικά πρόσφατα παραδείγματα οι υπουργοί Εσωτερικών Σοϊλού και Εξωτερικών Τσαβούσογλου. Ο ίδιος ο Ερντογάν δήλωσε ότι θα προστατεύσει την Τουρκία από την “κακιά Δύση” και επαίνεσε ως «αμοιβαία επωφελείς» τις σχέσεις με τη Μόσχα.

Είναι προφανές ότι ο κόμπος φτάνει στο χτένι. Αλάνθαστο σημάδι είναι ότι μεγάλα δυτικά Μίντια ανεβάζουν τους τόνους της κριτικής τους, χρησιμοποιώντας εκφράσεις που θα ήταν αδιανόητες πριν από μία δεκαετία. Κι αυτό, παρ’ ότι πληθαίνουν όσοι πλέον εκτιμούν ότι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ο Ερντογάν θα παραμείνει στον προεδρικό θώκο. Πέρα από το γεγονός ότι ελέγχει τους κρατικούς μηχανισμούς, τον βοηθάει το γεγονός ότι το μέτωπο της αντιπολίτευσης δεν έχει καταφέρει ούτε τώρα να καταλήξει σε έναν κοινό υποψήφιο, λόγω κυρίως των αντιτιθέμενων προσωπικών φιλοδοξιών. Ο Τούρκος πρόεδρος, μάλιστα, δεν παραλείπει να το επισημαίνει για να καταδείξει ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση στη δική του ηγεσία.

Δεν αποκλείεται, μάλιστα, το ενδεχόμενο να είναι δύο οι υποψήφιοι από τον χώρο της αντιπολίτευσης με την αμοιβαία δέσμευσή τους ότι όποιος δεν εισέλθει στον δεύτερο γύρο θα υποστηρίξει αυτόν που  αντιμετωπίσει τον Ερντογάν. Αυτό, ίσως, λύσει το πρόβλημα που έχει προκύψει από την επιμονή του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κιλιτσντάρογλου να είναι αυτός ο κοινός υποψήφιος, με επιχείρημα ότι ηγείται του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης, αν και θεωρείται αδύναμη υποψηφιότητα.

Η δύσκολη θέση, στην οποία έχει περιέλθει η αντιπολίτευση στην Τουρκία οφείλεται σε σημαντικό βαθμό και στη δίωξη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης, που μεθόδευσε ο Ερντογάν. Ο Ιμάμογλου έχει εκλογική δυναμική, αλλά η καταδίκη του τον έχει θέσει σε πολιτική ομηρία. Εάν επιλεγεί ως κοινός υποψήφιος μπορεί λίγο πριν τις εκλογές να οριστικοποιηθεί η ποινή του και έτσι η αντιπολίτευση να βρεθεί γυμνή.

Η μεγαλύτερη ανησυχία

Η σημαντικότερη ανησυχία, πάντως, πηγάζει από το γεγονός ότι ο Ερντογάν είναι σε θέση να αλλοιώσει το εκλογικό αποτέλεσμα, οργανώνοντας μία μετρημένη νοθεία, ικανή να τον φέρει από τη δεύτερη στην πρώτη θέση, δεδομένου ότι η πραγματική διαφορά είναι σχετικά μικρή. Κι αυτό, επειδή ούτε ο Ερντογάν καταρρέει εκλογικά, ούτε η αντιπολίτευση έχει ισχυρό πλειοψηφικό ρεύμα, που να μην αφήνει περιθώρια για αλλοίωση του αποτελέσματος.

Όλα τα παραπάνω, βέβαια, ισχύουν υπό τον όρο ότι ο καταστροφικός σεισμός στη νοτιοανατολική Τουρκία των 7,8 Ρίχτερ δεν οδηγήσει σε αναβολή των προεδρικών εκλογών. Μέχρι τότε μας χωρίζουν τρεις μήνες, αλλά το μέγεθος της τραγωδίας θα φανεί τις επόμενες ημέρες και όλες οι εκτιμήσεις συγκλίνουν πως οι νεκροί θα είναι δεκάδες χιλιάδες. Μία τέτοια πληγή δεν επουλώνεται σύντομα και άρα θα έχει εκλογικές επιπτώσεις.

Ό,τι και να κάνει η κυβέρνηση Ερντογάν θα είναι λίγο για να αντιμετωπίσει την ανθρώπινη τραγωδία, παρά την ξένη βοήθεια. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η επίδραση της τραγωδίας στην εκλογική συμπεριφορά των ψηφοφόρων στις πληγείσες περιοχές θα είναι μάλλον αρνητική για τον Τούρκο πρόεδρο, έστω κι αν δεν έχει ευθύνη για τον σεισμό. Αυτός είναι ένας λόγος που μπορεί ενδεχομένως να τον οδηγήσει σε μία αναβολή των εκλογών για να μην είναι τόσο νωπή η τραγωδία.

Σήμερα, όλες οι δυτικές χώρες –κι όχι μόνο– σπεύδουν να αποστείλουν βοήθεια στην Τουρκία, γεγονός που αναπόφευκτα θα κατεβάσει τους τόνους, δημιουργώντας ένα μάλλον φιλικό κλίμα ανθρωπιστικής αλληλεγγύης. Η Ιστορία μας διδάσκει, όμως, ότι αυτού του είδους το κλίμα δεν διαρκεί πολύ. Σταδιακά εξανεμίζεται και οι διακρατικές σχέσεις επανέρχονται στην κοίτη που ήταν πριν.

Έτσι, στην πολύ πιθανή περίπτωση, μάλιστα, που ο Τούρκος πρόεδρος επανεκλεγεί για μία νέα θητεία, οι Αμερικανοί θα πρέπει να λάβουν αποφάσεις για τις σχέσεις τους με την Τουρκία. Η ανοχή που επιδεικνύουν όλο αυτό το διάστημα δεν θα μπορεί εύκολα να συνεχιστεί. Ακόμα κι αν ο Ερντογάν επιχειρήσει να δελεάσει την Ουάσιγκτον, ανοίγοντας αμέσως μετά τις εκλογές το πράσινο φως για την ένταξη μόνο της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, η οποία έχει δηλώσει ότι θα ενταχθεί μαζί με τη Σουηδία.

Το ενδεχόμενο νέας θητείας

Για τους Αμερικανούς η ταχύτερη δυνατή ένταξη των δύο αυτών χωρών στο ΝΑΤΟ έχει κρίσιμη σημασία, ειδικά τώρα που οι Ρώσοι σημειώνουν μικρές έστω νίκες στην Ουκρανία. Η θεωρία που υπάρχει σε δυτικούς κύκλους ότι ο Ερντογάν κάνει ό,τι κάνει αποκλειστικά και μόνο για προεκλογικούς λόγους, διαψεύδεται από το γεγονός ότι συμπεριφερόταν με παρεμφερή τρόπο και τα προηγούμενα χρόνια όταν δεν υπήρχαν μπροστά του κάλπες.

Το ενδεχόμενο ο Ερντογάν να κερδίσει μία νέα προεδρική θητεία ο κόμπος θα έρθει στο χτένι για τους δυτικούς. Θα κληθούν από τα γεγονότα να αποφασίσουν πως θα αντιμετωπίσει εφεξής την Άγκυρα. Από τη μία πλευρά δεν θέλουν να χάσουν γεωπολιτικά την Τουρκία, αλλά από την άλλη δεν μπορούν να συνεχίζουν να ανέχονται την πολιτική του “σουλτάνου”.

Μέχρι τώρα είχαν τη δικαιολογία ότι μπορεί να τον ξεφορτωθούν μέσω της κάλπης. Δεν θα την έχουν εάν ο Ερντογάν επανεκλεγεί. Το δίλημμα για τη Δύση θα είναι ομολογουμένως δύσκολο. Και γίνεται δυσκολότερο, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, η οποία κάνει την Τουρκία ακόμα πιο σημαντική για τους δυτικούς, έστω κι αν ο Ερντογάν έχει οικοδομήσει προνομιακές σχέσεις με τον Πούτιν, διατηρώντας ταυτόχρονα και στενές σχέσεις με τον Ζελένσκι. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει καταφέρει να είναι ο μόνος που μπορεί να μεσολαβήσει και κατά τη διάρκεια του πολέμου για επιμέρους ζητήματα, όπως η εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών, αλλά κυρίως την επομένη ημέρα του πολέμου, εάν βέβαια τίθεται τότε θέμα διαπραγματεύσεων.