Πώς ο Σινουάρ άνοιξε τον ασκό του Αιόλου στη Μέση Ανατολή

Ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας, μια από τις μεγαλύτερες συμβατικές συγκρούσεις που έχει δει ο κόσμος από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έχει εκτεταμένες παγκόσμιες επιπτώσεις, έχοντας αγγίξει ολόκληρο το διεθνές σύστημα. Οι τρέχουσες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, όπως άλλωστε έγινε και στα διάφορα “θέατρα” του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, έχουν επίδραση στην ισορροπία δυνάμεων, επιφέροντας μια πραγματική επανάσταση στη γεωπολιτική της περιοχής.

Η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ θα μπορούσε να προκαλέσει μια αναβίωση του Ισλαμικού Κράτους, την εμφάνιση ενός τζιχαντιστικού καθεστώτος στη Δαμασκό, ή μια πορεία προς το χάος που θα επηρεάσει ολόκληρη την Μέση Ανατολή. Πολλοί παράγοντες συνέβαλαν στην πτώση του δικτάτορα της Συρίας, Μπασάρ αλ Άσαντ: H Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS), η ισλαμιστική ομάδα που ηγήθηκε της επίθεσης, η Τουρκία η οποία ενίσχυσε και υποστήριξε τις δυνάμεις των ανταρτών, η εκ των έσω υπονόμευση και οι πολίτες που έδωσαν την “τελική γροθιά” στο καθεστώς. Αλλά η πτώση του Άσαντ ήταν επίσης έργο του Γιαχία Σινουάρ…

Ο Σινουάρ τίναξε τη Μέση Ανατολή στον αέρα

Ο σκοπός του Σινουάρ όταν διέταξε την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου του 2023, ήταν να επαναφέρει τιο παλαιστινιακό ζήτημα στο προσκήνιο και να ακυρώσει την προσέγγιση αραβικών κρατών με το Ισραήλ. Η Χαμάς όμως έκανε ένα στρατηγικό λάθος, επιδιώκοντας να προκαλέσει μια “επανάσταση” στην Μέση Ανατολή. Με τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά την εισβολή της στο έδαφος του Ισραήλ, έδωσε το ηθικό πλεονέκτημα στο Ισραήλ να εισβάλλει στη Γάζα, έχοντας αρχικά με το μέρος του και τη διεθνή κοινή γνώμη. Τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά, αν η ομολογουμένως εντυπωσιακή εισβολή, που έπληξε το γόητρο του Ισραήλ, είχε ως μόνο στόχο την αρπαγή μεγάλου αριθμού αιχμαλώτων, που θα αποτελούσαν διαπραγματευτικό χαρτί  για τη Χαμάς.

Σήμερα, η περιοχή αναδιαμορφώνεται, αλλά όχι όπως θα ήθελε ο ίδιος ο Σινουάρ: Η ισραηλινή επίθεση στη Γάζα και στο Λίβανο, πέρα από τα χιλιάδες θύματα, έχει πληγώσει τη Χαμάς και τον υπόλοιπο “Άξονα της Αντίστασης” του Ιράν, με τον  Άσαντ να είναι το πιο πρόσφατο θύμα της. Η απόσυρση 12000 περίπου μαχητών της Χεζμπολάχ από τη Συρία στο Λίβανο, ήταν καθοριστική για την συριακή άμυνα. Μέσα στους στόχους του Ισραήλ με το άνοιγμα του μετώπου στο Λίβανο, πιθανώς να ήταν και η  κατ’ αυτόν τον τρόπο, αποδυνάμωση της συριακής άμυνας, εφόσον απ’ ότι φαίνεται η επίθεση των ανταρτών προετοιμαζόταν από καιρό.

Η πτώση του Άσαντ στερεί από την Τεχεράνη στρατηγικό βάθος και εμβέλεια· Περιπλέκει σοβαρά το έργο της αποκατάστασης ενός δικτύου πληρεξουσίων που έχει υποστεί σοβαρές ζημιές, αυξάνοντας παράλληλα το αίσθημα ασφάλειας του Ισραήλ. Η Συρία συνέδεε το Ιράν με τη Χεζμπολάχ και ήταν ο παλαιότερος σύμμαχος του στην περιοχή.

Οι εξωτερικές παρεμβάσεις

Η Συρία είναι μια πολυεθνική και πολυθρησκευτική χώρα, τα σύνορα της οποίας καθορίστηκαν μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δηλαδή πριν από εκατό χρόνια. Τα εδαφικά όρια της Συρίας, όπως και των υπολοίπων κρατών της περιοχής, που ήταν  πρώην επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθορίσθηκαν αυθαίρετα με βάση τα συμφέροντα και την επιρροή των αποικιακών δυνάμεων. Έτσι σχηματίστηκαν, το Ιράκ, ο Λίβανος, η Συρία και τα αραβικά κράτη του Περσικού Κόλπου. Σχεδόν ταυτόχρονα,  δημιουργήθηκε το εβραϊκό κράτος στα εδάφη της Παλαιστίνης και από τότε η περιοχή μετατράπηκε σε μια, χαίνουσα πληγή. Τώρα αυτή η πληγή έχει κάνει μεταστάσεις σε πολλά σημεία ταυτόχρονα, με μία κορύφωση που δεν συνέβη ποτέ σε ολόκληρη τη μετα-οθωμανική εποχή.

Η αμερικανική εισβολή το 2003, διατάραξε την ενότητα του Ιράκ, έχοντας ως αποτέλεσμα την  αυτονομία για τους Κούρδους στο βορρά και τη συνεχή ένταση μεταξύ Σιιτών και Σουνιτών. Μετά την πτώση του Άσαντ, η Συρία, κινδυνεύει και αυτή με κατακερματισμό. Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου εκμεταλλεύτηκε την αναταραχή στη Συρία, καταλαμβάνοντας μια ουδέτερη ζώνη ανατολικά των Υψωμάτων του Γκολάν που κατελήφθη από τη Συρία πριν από μισό αιώνα και επιτέθηκε σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις και αποθήκες του συριακού στρατού.

Η τρέχουσα κατάσταση είναι πολύ πιο επικίνδυνη από οποιαδήποτε κατάσταση κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ ασκούσαν  σοβαρή επιρροή στους συμμάχους τους στην Μέση Ανατολή, ενώ τα κράτη της περιοχής ήταν ενωμένα και ισχυρά. Τώρα όλα έχουν καταρρεύσει. Όλα όσα συμβαίνουν είναι συνέπεια των συσσωρευμένων λαθών από εξωτερικούς παράγοντες κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, με την αμερικανική επίθεση στο Ιράκ το 2003 να ανοίγει τον ασκό του Αιόλου.

Το ενωμένο Ιράκ, ήταν μία αυταρχική οντότητα, αλλά παράλληλα αποτελούσε σημείο σταθερής αναφοράς στη Μέση Ανατολή. Η επέμβαση των Αμερικανών, που εξυπηρετούσε πρωτίστως το Ισραήλ, είχε καταστροφικές συνέπειες και προκάλεσε τις διαδικασίες χάους και αποσύνθεσης στην περιοχή. Έγινε ένας από τους σημαντικότερους λόγους για την “Αραβική Άνοιξη”, την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στη Συρία και την εμφάνιση του ISIS (“Ισλαμικό Χαλιφάτο”).

Το παιχνίδι της Τουρκίας στη Συρία

Στη Δύση υπάρχουν δηλώσεις που χαιρετίζουν την πτώση του καθεστώτος Άσσαντ. Το ίδιο συνέβη με την πτώση του Χουσείν και  Καντάφι. Σήμερα το Ιράκ και η Λιβύη όμως είναι βυθισμένα σε μία κρίση δίχως ελπίδα αναστροφής. Επί πλέον η μετάβαση πληρώθηκε με βαρύ φόρο αίματος. Η Δύση επί πλέον επιχαίρει, γιατί στο νεοψυχροπολεμικό πεδίο, το Ιράν και η Ρωσία υπέστησαν μία “ιστορική ήττα”. Ωστόσο, στην Συρία έχουμε μία πολυπαραγοντική εξίσωση, με την χώρα να βρίσκεται σε αχαρτογράφητα νερά και με πρωταγωνιστές από τους οποίους εκλείπει η πολιτική συμβατότητα, έστω και αν εμφανίζονται “εξημερωμένοι”.

Το ζητούμενο είναι ποια θα είναι η επιρροή της Ευρώπης και ακόμη και των Ηνωμένων Πολιτειών σε ό,τι συμβαίνει στη Συρία, καθώς και ο ρόλος της Τουρκίας. Μέχρι στιγμής, η Άγκυρα είναι σχετικά συγκρατημένη, κατανοώντας την ρευστότητα αυτού που συμβαίνει. Η ικανοποίηση της Άγκυρας για την πτώση του Άσαντ επικαλύπτεται από το φόβο για το ενδεχόμενο σχηματισμού ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν, ενώ εξετάζει και το ενδεχόμενο μήπως η ισλαμιστική κυβέρνηση στη Δαμασκό, όταν ισχυροποιηθεί, στρέψει την προσοχή της στις βόρειες περιοχές της χώρας που ελέγχονται από την Τουρκία.

Επί του παρόντος, δεν τίθεται θέμα εκτοπισμού των στρατιωτικών βάσεων της Ρωσίας. Προφανώς υπάρχει παρασκηνιακή συμφωνία. Πιθανόν η Τουρκία να έχει προσφερθεί να ρυθμίσει το ζήτημα, χρησιμοποιώντας την όποια επιρροή έχει στο νεοπαγές καθεστώς στη Συρία. Η ευέλικτη διπλωματία της, μπορεί να το βλέπει και ως μοχλό πίεσης προς τη Μόσχα και απαίτησης ανταλλαγμάτων στα άλλα πεδία κοινής εμπλοκής. Να σημειωθεί, ότι η απομάκρυνση των ρωσικών βάσεων δεν είναι προς το συμφέρον τόσο του Σαουδάραβα πρίγκιπα και του προέδρου των Εμιράτων.

Η ισχυρή παρουσία της Ρωσίας στην περιοχή εξυπηρετεί τα συμφέροντα των μοναρχιών του Κόλπου, που εδώ και καιρό αποφεύγουν να ποντάρουν όλα τα στοιχήματά τους στους Αμερικανούς (και στη Δύση γενικότερα). Είναι σαφές, ότι η Δύση θα προσπαθήσει να παίξει το “ρωσικό χαρτί” στο παιχνίδι με τους νέους ηγέτες της Συρίας,  για παράδειγμα, άρση κυρώσεων με αντάλλαγμα την απομάκρυνση βάσεων, αλλά εδώ οι Σύροι ηγέτες μπορούν κάλλιστα, σε απάντηση, να παίξουν την “πολυδιανυσματική κάρτα”, απευθυνόμενοι στις μοναρχίες του Κόλπου. Σε κάθε περίπτωση, η Ρωσία θα παραμείνει σημαντικός παίκτης στην περιοχή.

Ο ρόλος των δυτικών κυρώσεων

Δεν είναι μυστικό ότι πριν δέκα χρόνια η κυβέρνηση του Μπασάρ αλ Άσαντ έσωσε τη χώρα σε μεγάλο βαθμό, χάρη στη βοήθεια εξωτερικών συμμάχων, της Ρωσίας και του Ιράν, που βοήθησαν τόσο στρατιωτικά όσο και διπλωματικά, Την ίδια στιγμή, ο δυτικός κόσμος επέβαλε ευρείες κυρώσεις  που αφορούσαν 20 τομείς. Η Δαμασκός κυριολεκτικά στραγγαλίστηκε και πολιορκήθηκε από όλες τις πλευρές, με σκοπό να προκληθεί έλλειψη εμπορευμάτων και χρηματοδότησης, με απώτερο στόχο την υποκίνηση του πληθυσμού σε εξέγερση.

Οι πρώτες κυρώσεις κατά της Συρίας του Άσαντ επιβλήθηκαν όχι ως αποτέλεσμα της Αραβικής Άνοιξης, που οδήγησε σε εμφύλιο πόλεμο, αλλά πολύ νωρίτερα. Ο ιστότοπος της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών αναφέρει, ότι τον Μάιο του 2004, ο Πρόεδρος Τζορτζ Μπους επέβαλε ένα ευρύ φάσμα περιορισμών τόσο κατά ατόμων από τη συριακή κυβέρνηση, όσο και κατά της οικονομίας της. Η Ουάσιγκτον κατηγόρησε τη Συρία ως χώρα χορηγό της τρομοκρατίας. Να προστεθεί ότι στο στόχο στραγγαλισμού έχει ενταχθεί ενεργά και η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Εν κατακλείδι, εάν η Συρία δεν μπορεί να ανασυγκροτηθεί ως ενιαίο κράτος τότε η “εκκαθάρισή” της θα μπορούσε να προκαλέσει επαναχάραξη των συνόρων ολόκληρης της περιοχής. Τελικά, η Συρία είναι ο πραγματικός θεμέλιος λίθος της Μέσης Ανατολής. Εάν καταρρεύσει… όλα θα καταρρεύσουν. Στο δρόμο της ομαλοποίησης της εσωτερικής κατάστασης, θα υπάρξουν συγκρούσεις για τη νομή της εξουσίας.

Η κατάλυση του καθεστώτος Άσαντ δια περιπάτου, έχει πολλούς κερδισμένους. Τώρα όμως αρχίζουν τα δύσκολα, θα υπάρξουν  διαφωνίες μεταξύ διαφόρων περιοχών, φατριών, φυλών και δυνάμεων εντός της συριακής κοινωνίας και όλα σε άμεση σχέση και συνάρτηση με τα συμφέροντα εξωτερικών παραγόντων. Σε κάθε περίπτωση, η κυνική συμπόρευση της Δύσης με τους τζιχαντιστές, καταλύει για μία ακόμη φορά το  δυτικό κώδικα αρχών και αξιών…