Πως οι Αμερικανοί επανέλαβαν τα λάθη των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν

“Προσέξτε την σοβιετική ήττα στο Αφγανιστάν. Μην δοκιμάζετε την τύχη των Αφγανών”. Σε μήνυμα τους οι Ταλιμπάν προειδοποίησαν τους Αμερικανούς, ότι θα έχουν την τύχη των Σοβιετικών. Η προειδοποίηση των Ταλιμπάν συνοδεύτηκε από μία αιματηρή επίθεση σε κυβερνητικό κτίριο στην Καμπούλ. Η επίθεση πραγματοποιήθηκε την ημέρα των Χριστουγέννων, ημέρα όπου συμπληρώθηκαν 39 χρόνια από την εισβολή της ΕΣΣΔ.

Παραδόξως με τους Ταλιμπάν μοιάζει να συμφωνεί ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος. Ο Ντόναλντ Τραμπ είχε υποσχεθεί προεκλογικά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων. Στην πορεία αναίρεσε την υπόσχεση του, από ότι όμως φαίνεται προσωρινά. Προσωρινά, μιας και δημοσιεύματα του αμερικανικού τύπου αναφέρονται σε επικείμενη αποχώρηση χιλιάδων Αμερικανών στρατιωτών από το Αφγανιστάν. Ο μεγιστάνας γνωρίζει πολύ καλά πως μία στρατιωτική νίκη των Αμερικανών στο Αφγανιστάν είναι αδύνατη.

Αποδείχτηκε πως οι Ταλιμπάν έχουν ισχυρά ερείσματα στο Αφγανιστάν και βρίσκονται πλέον σε θέση ισχύος. Αρνούνται να διαπραγματευτούν με την αφγανική κυβέρνηση, διότι την θεωρούν ανδρείκελο της Δύσης. Ζητούν απ’ ευθείας διαπραγματεύσεις με την Ουάσιγκτον και την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων κατοχής. Η ίδια η κυβέρνηση Τραμπ, προκρίνει τις διαπραγματεύσεις με τους Ταλιμπάν, συνεχίζοντας ουσιαστικά την πολιτική Ομπάμα.

Στις 17 Δεκεμβρίου εκπρόσωποι των Ταλιμπάν, συναντήθηκαν με Αμερικανούς αξιωματούχους στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η παραίτηση του Αμερικανού υπουργού Άμυνας είναι μία ένδειξη πως οι ΗΠΑ σχεδιάζουν μία πολιτική λύση στο Αφγανιστάν, που περιλαμβάνει την αποχώρηση μέρους των αμερικανικών δυνάμεων. Ο Τζέιμς Μάτις ήταν υπέρμαχος της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και είχε διαφωνήσει για αυτό το ζήτημα με τον πολιτικό του προϊστάμενο.

Το αιματηρό τέλος του Αφγανού “μικρού Στάλιν”

Το Αφγανιστάν χαρακτηρίστηκε ως το “Βιετνάμ” της Σοβιετικής Ένωσης. Στην πραγματικότητα αποδείχτηκε πολύ βαθύτερη “πληγή” για τους Σοβιετικούς, από ότι το Βιετνάμ για τους Αμερικανούς. Η Μόσχα πλήρωσε βαρύτατο φόρο αίματος στο Αφγανιστάν. Η πολυετής πολεμική εμπλοκή της, επέτεινε τις διαλυτικές τάσεις στην σοβιετική αυτοκρατορία. Πρέπει να σημειώσουμε πως η εισβολή της ΕΣΣΔ δεν έγινε ούτε για την καταστολή των ισλαμικών ομάδων, ούτε έπειτα από πρόσκληση της αφγανικής κομμουνιστικής κυβέρνησης.

Οι σοβιετικές στρατιωτικές δυνάμεις εισέβαλαν για να ανατρέψουν τον κομμουνιστή πρόεδρο Χαφιζουλάχ Αμίν. Τα πρώτα κακά μαντάτα για τους Σοβιετικούς ήρθαν με το που πάτησαν το πόδι τους στο Αφγανιστάν, τα Χριστούγεννα του 1979. Ο Αμίν αποδείχτηκε “σκληρό καρύδι”. Πριν πέσει νεκρός, η φρουρά του έδωσε λυσσαλέα μάχη στο προεδρικό μέγαρο. Η Μόσχα τον αντικατέστησε με ένα πειθήνιο όργανο της, τον Μπαμπράκ Καρμάλ, ο οποίος προηγουμένως υπηρετούσε ως πρεσβευτής στην Τσεχοσλοβακία.

Οι Αφγανοί κομμουνιστές είχαν αναπτύξει μία περίεργη θεωρία επιβολής του σοσιαλισμού στο Αφγανιστάν. Υποστήριζαν πως ο στρατός μπορούσε να υποκαταστήσει “το προλεταριάτο που δεν είχε ακόμα αναπτυχθεί στο Αφγανιστάν”. Η “απριλιανή επανάσταση” που έφερε τους Αφγανούς κομμουνιστές στην εξουσία το 1978, ήταν στην πραγματικότητα ένα στρατιωτικό πραξικόπημα από εκπαιδευμένους στην Μόσχα αξιωματικούς.

Δεν ανέτρεψε την μοναρχία (όπως πολλοί ισχυρίζονται), αλλά το εθνικιστικό καθεστώς του Μοχάμεντ Νταούντ, ο οποίος ακολουθούσε μία αδέσμευτη εξωτερική πολιτική. Το αφγανικό κομμουνιστικό καθεστώς αποδείχτηκε παντελώς καταστροφικό στην πράξη. Ειδικότερα επί θητείας του Χαφιζουλάχ Αμίν, εφάρμοσε με “σιδηρά πυγμή” ένα πρόγραμμα εκκοσμικευμένων μεταρρυθμίσεων, απολύτως ξένο με τις παραδόσεις των Αφγανών.

Ο Αμίν ως πρωθυπουργός είχε οργανώσει την δολοφονία του πρώτου κομμουνιστή προέδρου του Αφγανιστάν, του Μοχάμεντ Ταρακί. Συνήθιζε να λέει πως “ο Στάλιν δεν έκανε την επανάσταση με λευκά γάντια“. Οι Σοβιετικοί δεν ενέκριναν τις αιμοσταγείς μεθόδους του και άρχισαν να υποψιάζονται πως διατηρούσε παρασκηνιακές επαφές με τους Αμερικανούς. Αποφάσισαν να τον ανατρέψουν, μία ολέθρια πράξη που τους βύθισε στην κόλαση του Αφγανιστάν.

Το ολέθριο λάθος των Σοβιετικών

Παρόλο που η πλειοψηφία των αφγανικών κυβέρνησεων επιθυμούσε καλές σχέσεις με την ΕΣΣΔ, οι κομμουνιστές ποτέ δεν είχαν πραγματικό λαϊκό έρεισμα στο Αφγανιστάν. Ο Αμίν και ο Καρμάλ δεν είχαν την αίγλη που είχε, για παράδειγμα, ο Χο Τσι Μινχ στο Βιετνάμ. Η Μόσχα απέφευγε επιμελώς να υποστηρίξει αμιγώς κομμουνιστικές κυβερνήσεις στον Τρίτο Κόσμο.

Παραδοσιακά, υποστήριζε εθνικιστικές ηγέτες, όπως τον συνταγματάρχη Νάσερ στην Αίγυπτο, τον πρίγκηπα Σιχανούκ στην Καμπότζη, ή τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο στην Κύπρο. Το καθεστώς Νταούντ δεν ήταν αντισοβιετικό. Αντιθέτως υποστήριζε συχνά την Μόσχα στον Ο.Η.Ε. Επομένως η περίπτωση του Αφγανιστάν, αποτέλεσε μία εξαίρεση στην σοβιετική εξωτερική πολιτική. Μία εξαίρεση που έμελε να πληρώσει ακριβά η ίδια Σοβιετική Ένωση.

Η Μόσχα βρέθηκε απομονωμένη στον Τρίτο Κόσμο στο ζήτημα του Αφγανιστάν. Οι Αφγανοί μουτζαχεντίν δεν υποστηρίχθηκαν μόνο από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Πακιστάν και την Σαουδική Αραβία. Η Λιβύη του Καντάφι, η κομμουνιστική Κίνα, το Ιράν του Χομεϊνί επίσης υποστήριξαν τους μουτζαχεντίν. Οι Σοβιετικοί βρέθηκαν στην δυσάρεστη θέση να υπερασπίζονται ένα παντελώς ανυπόληπτο κομμουνιστικό καθεστώς.

Σε παρόμοια θέση βρίσκονται και οι Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα, οι οποίες υπερασπίζονται μία κυβέρνηση που έχει ελάχιστη εξουσία έξω από την Καμπούλ. Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν έχει άδικο που διαμαρτύρεται για την κατάσταση στο Αφγανιστάν. Οι αμερικανικές δυνάμεις μοιάζει να βολοδέρνουν στην χώρα, χωρίς κάποιο υπαρκτό στρατηγικό αποτέλεσμα.
Παγιδευμένες στο Αφγανιστάν οι ΗΠΑ

Οι θεωρίες του υιού Μπους για “εξαγωγή της δημοκρατίας στο Αφγανιστάν” μέσω της αμερικανικής στρατιωτικής ισχύος, αποδείχτηκαν στην πράξη παντελώς ατελέσφορες. Θυμίζουν αυτές των Αφγανών κομμουνιστών που πίστευαν πως θα επέβαλλαν τον σοσιαλισμό με τανκς! Όσον αφορά την μετασοβιετική Κεντρική Ασία, αυτή δεν πέρασε στην επιρροή των ΗΠΑ, όπως υπολόγιζε ο Τζορτζ Μπους.

Στην πραγματικότητα επιστρέφει στην επιρροή της Μόσχας. Η Ρωσία είναι ο νικητής στο νέο “μεγάλο παιχνίδι” στην Κεντρική Ασία, όχι οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η Μόσχα ρυθμίζει τις εξελίξεις στην περιοχή καλλιεργώντας επιμέρους συμμαχίες με την Τεχεράνη, το Πεκίνο ακόμα και την Άγκυρα. Αυτό ακριβώς θύμισε στο εορταστικό μήνυμα του προς την Τουρκία, ο ίδιος ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν.

Οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ δεν επαρκούν να ελεγχθεί το Αφγανιστάν, όπως δεν επαρκούσαν οι δυνάμεις του Συμφώνου της Βαρσοβίας για τους Σοβιετικούς. Στην πραγματικότητα οι Αμερικανοί μοιάζουν παγιδευμένοι στο Αφγανιστάν, όπως οι Σοβιετικοί στο παρελθόν. Οι Ταλιμπάν προέρχονται από τα “σπλάχνα” της αφγανικής κοινωνίας, μίας κοινωνίας που βρίσκεται επί ποδός πολέμου από το 1978.

“Ξέμειναν” από συμμάχους οι ΗΠΑ

Το πρόβλημα για τους Αμερικανούς είναι ότι έχουν “ξεμείνει” από συμμάχους. Έχουν χάσει το Πακιστάν, διότι η κυβέρνηση Τραμπ το έχει κατατάξει στις χώρες που υποστηρίζουν την τρομοκρατία. Δεν μπορούν να υπολογίζουν στην Κίνα, διότι ο Αμερικανός πρόεδρος έχει ξεκινήσει οικονομικό πόλεμο εναντίον της. Με την εμμονή που δείχνει ο μεγιστάνας στην αντιμετώπιση του Ιράν, κατέληξε να αναβαθμίσει μέχρι και τον ρόλο της Τεχεράνης στο Αφγανιστάν.

Ιρανοί αξιωματούχοι προχώρησαν σε επαφές με τους Ταλιμπάν, για πρώτη φορά στην νεότερη ιστορία. Η Τεχεράνη παραβλέπει τις διώξεις των σιιτών Χαζάρων από τους σουνίτες Ταλιμπάν, προκειμένου να αποκτήσει έναν διευρυμένο ρόλο στο Αφγανιστάν. Θα κοιτάξει να επωφεληθεί από μία μελλοντική αποχώρηση των Αμερικανών. Το Πακιστάν έσπευσε να αναλάβει ρόλο μεσολαβητή, διότι διατηρεί καλές σχέσεις με τους Ταλιμπάν και με το Ιράν.

Αυτό έδειξε η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών του Πακιστάν την περασμένη Δευτέρα στο Ιράν. Μία επίσκεψη που πραγματοποιήθηκε υπό άκρα μυστικότητα. Μπορεί το Αφγανιστάν να αποτελέσει το εφαλτήριο για έναν νέο γεωπολιτικό άξονα που περιλαμβάνει την Ρωσία, το Ιράν, την Κίνα, Πακιστάν και πιθανώς την Τουρκία. Η απομόνωση των Αμερικανών στην περιοχή έχει πολλά κοινά με την αντίστοιχη των Σοβιετικών.

Το Αφγανιστάν υπήρξε το “νεκροταφείο των αυτοκρατοριών”, της βρετανικής αποικιοκρατίας και της Σοβιετικής Ένωσης. Προφανώς οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι σε καλύτερη κατάσταση από την ΕΣΣΔ, αλλά είναι φανερό πως δεν υπάρχει προοπτική νίκης στο Αφγανιστάν. Ο πρόεδρος Τραμπ το γνωρίζει αυτό πολύ καλά. Αυτό που περιμένει είναι ορισμένες εγγυήσεις ασφαλείας από τους Ταλιμπάν, την πιο ισχυρή δύναμη του Αφγανιστάν. Μόλις τις λάβει θα διατάξει την αποχώρηση των Αμερικανών. Υπό τις δεδομένες συνθήκες, αυτή είναι η καλύτερη λύση που μπορούν να πετύχουν οι ΗΠΑ.