Πώς οι Ουκρανοί παγίδευσαν τους Ρώσους στον ποταμό Σιβέρσκι – Διδάγματα για τον Έβρο

Οι ρωσικές δυνάμεις υπέστησαν βαριές απώλειες όταν ουκρανική επίθεση κατέστρεψε μια γέφυρα που χρησιμοποιούσαν για να διασχίσουν τον ποταμό Σιβέρσκι στα ανατολικά, άλλη μια ένδειξη των προσπαθειών της Μόσχας να ανασυγκροτήσει τις δυνάμεις της και να πετύχει νίκη στο μέτωπο του Ντονμπάς, σε έναν πόλεμο που από την αρχή έχει πάει στραβά. Οι ρωσικές απώλειες στον ποταμό προκάλεσαν δυσφορία στα ρωσικά Μίντια ακόμα και ιστοσελίδες που είναι φιλικές προς το καθεστώς Πούτιν, αλλά απογοητεύονται από την πορεία των επιχειρήσεων.

Το Κίεβο δημοσίευσε φωτογραφίες και βίντεο, στα οποία φαίνεται κατεστραμμένη ρωσική γέφυρα πάνω από τον ποταμό Σιβέρσκι Ντονέτς στη Μπιλοχορίβκα και πολλά κατεστραμμένα ή εγκαταλελειμμένα ρωσικά στρατιωτικά οχήματα. Οι Ουκρανοί ανέφεραν ότι κατέστρεψαν τουλάχιστον 73 άρματα και άλλα οχήματα, κατά τη διάρκεια της διήμερης μάχης νωρίτερα αυτή την εβδομάδα.

Το υπουργείο Άμυνας της Βρετανίας δήλωσε ότι η Ρωσία έχασε «σημαντικά τεθωρακισμένα στοιχεία ελιγμού» μεγέθους τουλάχιστον τακτικού συγκροτήματος τάγματος. «Η διεξαγωγή διελεύσεων ποταμών σε ένα αμφισβητούμενο περιβάλλον είναι ένας εξαιρετικά επικίνδυνος ελιγμός και δείχνει την πίεση που δέχονται οι Ρώσοι διοικητές για να σημειώσουν πρόοδο στις επιχειρήσεις τους στην ανατολική Ουκρανία», ανέφερε το υπουργείο άμυνας της Ουκρανίας στην τακτική ενημέρωση, στις 12 Μαΐου.

Είναι προφανές ότι οι ρωσικές δυνάμεις έκαναν σημαντικά τακτικά λάθη κατά την μεγάλης κλίμακας προσπάθεια διέλευσης στον ποταμό Σιβέρσκι Ντονέτς με σκοπό να περικυκλώσουν τις πόλεις Λισιτσάνσκ και Σεβεροντονέτσκ και να εδραιώσουν την παρουσία τους στον βορρά της επαρχίας Ντονέτσκ. Η ρωσική διοίκηση φέρεται να έστειλε από την Κρεμίνα μονάδες της 74ης Ταξιαρχίας Μηχανοκίνητων Τυφεκιοφόρων της 41ης Στρατιάς Συνδυασμένων Όπλων για να διασχίσουν τον ποταμό, προκειμένου να περικυκλώσουν τις ουκρανικές δυνάμεις κοντά στο Ρουμπίζνε από τα βορειοδυτικά.

Ρωσική καταστροφή στον Σιβέρσκι

Το ουκρανικό πυροβολικό κατέστρεψε τις ρωσικές πλωτές γέφυρες και συγκέντρωσε τα πυρά του στα ρωσικά στρατεύματα (και εξοπλισμό) που είχαν συρρεύσει για να προελάσουν σε μια στενή λωρίδα γης στις 11 Μαΐου γεγονός, που σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες, είχε ως αποτέλεσμα 485 απώλειες Ρώσων και καταστροφή ή μεγάλη φθορά σε περισσότερα από 80 οχήματα. Η 74η Ταξιαρχία Μηχανοκίνητων Τυφεκιοφόρων είχε επιχειρήσει μια διέλευση στον ποταμό Ντέσνα στην περιφέρεια Τσερνίχιβ, στις 8 Μαρτίου, χωρίς να έχει υποστεί ιδιαίτερες απώλειες. Τότε, όμως, η κατάσταση επί του πεδίου ήταν αρκετά διαφορετική.

https://youtu.be/eNVMbP1vn80

Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες, το ουκρανικό μηχανικό αναγνώρισε πιθανά σημεία διέλευσης και προειδοποίησε ότι ο ήχος πλωτών μέσων θα καθόριζε σε ποιο ακριβώς σημείο θα γινόταν η προσπάθεια στον ποταμό. Το πρωί της 8ης Μαΐου, οι Ρώσοι προσπάθησαν να δημιουργήσουν προπέτασμα καπνού, καίγοντας τα παρακείμενα χωράφια με βολές καπνογόνων βλημάτων. Ουκρανοί ανιχνευτές παρατήρησαν τον καπνό και άκουσαν τον ήχο των πλωτών μέσων που προσπαθούσαν να συναρμολογήσουν πλωτές γέφυρες (τα πλάνα δείχνουν κατεστραμμένες και εγκαταλελειμμένες συλλογές τύπου ribbon στην όχθη).

Είκοσι λεπτά από τη στιγμή που οι Ουκρανοί ανιχνευτές διαπίστωσαν ότι στηνόταν η γέφυρα, άρχισε βομβαρδισμός πυροβολικού. Το σφυροκόπημα διήρκεσε όλη την 8η Μαΐου και με το χάραμα της 9ης Μαΐου ήταν προφανές ότι η γέφυρα είχε καταστραφεί και ρωσικές δυνάμεις είχαν παγιδευτεί στις ουκρανικές γραμμές. Έγινε απόπειρα να στηθεί και δεύτερη γέφυρα. Την περιοχή έπληξε η ουκρανική αεροπορία, καταστρέφοντας τη δεύτερη γέφυρα, αλλά και τα εναπομείναντα ρωσικά στρατεύματα.

Η αποτυχία δεν αφάνισε απλά μέχρι και δύο τακτικά συγκροτήματα τάγματος, αλλά προφανώς διέλυσε και πολλά, αν όχι όλα, τα μέσα ζεύξης της 41ης Στρατιάς Συνδυασμένων Όπλων. Η διοίκηση και το επιτελείο της μονάδας μπορεί να απέτυχαν να αναγνωρίσουν τους κινδύνους που ενείχε η βελτίωση των δυνατοτήτων του ουκρανικού πυροβολικού τους δύο τελευταίους μήνες, ή μπορεί απλώς να ήταν ανίκανοι.

Το δόγμα Κλάουζεβιτς

Ο σκοπός οποιασδήποτε διέλευσης ποταμού είναι η προώθηση μιας μάχιμης δύναμης πέραν ενός υδάτινου εμποδίου, προκειμένου να επιτευχθεί η αποστολή. Η διέλευση του ποταμού είναι μια πολύ ιδιαίτερη επιχείρηση. Απαιτεί συγκεκριμένες διαδικασίες για την επιτυχία, καθώς ο ποταμός εμποδίζει τους ελιγμούς επί του πεδίου. Απαιτεί επίσης μοναδική τεχνική υποστήριξη και λεπτομερή προγραμματισμό, αλλά και μέτρα ελέγχου πέραν των κανονικών επιχειρήσεων. Η φύση και το μέγεθος του εμποδίου, η κατάσταση απειλής και τα διαθέσιμα μέσα διέλευσης, περιορίζουν τις επιλογές του διοικητή.

Όπως αναφέρει ο Κλάουζεβιτς: «Ένα μεγάλο ποτάμι που διασχίζει την κατεύθυνση της επίθεσης είναι πάντα πολύ άβολο για τον επιτιθέμενο: γιατί όταν το διασχίσει, περιορίζεται γενικά σε ένα σημείο διέλευσης και, επομένως, αν δεν παραμείνει κοντά στο ποτάμι, δυσκολεύονται πολύ οι κινήσεις του. Είτε σκέφτεται να προβεί σε μια αποφασιστική μάχη μετά τη διέλευση, είτε μπορεί να αναμένει επίθεση του εχθρού, εκτίθεται σε μεγάλο κίνδυνο. Επομένως, χωρίς σαφή υπεροχή, τόσο σε ηθικό όσο και σε φυσική ισχύ, ένας στρατηγός δεν θα θέσει τον εαυτό του σε μια τέτοια θέση». Ο Ναπολέων θεωρούσε ως μεγαλύτερη επιτυχία του απ’ όλες τις επιχειρήσεις που διεξήγαγε, τη διάβαση του ποταμού  Άντα (10/5/1796) και του Δούναβη όταν έδωσε τις μάχες του Άσπερν και Βαγκράμ εναντίον των Αυστριακών (1809).

Το βεληνεκές και η φονικότητα των σύγχρονων όπλων επιτρέπουν ακόμη και σε μια μικρή δύναμη να νικήσει μια μεγαλύτερη που εκτίθεται σε δυσμενή θέση. Ένα ποτάμι παρέχει αυτή τη δυνατότητα, επειδή όταν μια δύναμη επιχειρεί να περάσει ένα ποτάμι διασπά τη μαχητική της ισχύ σε ξεχωριστές όχθες και εκθέτει τις μονάδες που βρίσκονται στο νερό. Ο αιφνιδιασμός ελαχιστοποιεί τα μειονεκτήματα. Σχηματισμοί που αποτυγχάνουν να επιτύχουν τον αιφνιδιασμό μπορεί επίσης να αποτύχουν στην προσπάθεια διέλευσης ενός ποταμού.

Η πρόκληση είναι να ελαχιστοποιηθεί η επίδραση του ποταμού στους τακτικούς ελιγμούς του διοικητή. Η δύναμη είναι ευάλωτη κατά τη διέλευση, καθώς πρέπει να “σπάσει” τους σχηματισμούς, να συγκεντρωθεί σε σημεία διέλευσης, να ανασχηματιστεί στην αντιπέρα όχθη, και να μειώσει το ρυθμό κίνησής της στην ταχύτητα που παρέχουν τα μέσα διέλευσης. Αν υπάρχει δυνατότητα, ο αντίπαλος θα πρέπει να παραπλανηθεί ως προς τα σημεία ζεύξης, με μονάδες, οι οποίες θα “σκηνοθετούν” παρόμοιες απόπειρες αλλού, ώστε ο αμυνόμενος να κατευθύνει τις προσπάθειες και τα πυρά του μακράν των πραγματικών σημείων όπου θα επιχειρηθεί η διάβαση.

Σχεδιασμός διάβασης ποταμού

Στην περίπτωση της διάβασης του Σιβέρσκι Ντονέτς, ο αιφνιδιασμός απέτυχε πλήρως. Το χειρότερο, απ’ ό,τι φαίνεται, ήταν ότι αυτό που οι Ρώσοι εξέλαβαν ως απραξία του εχθρού λόγω αιφνιδιασμού, ήταν στην πραγματικότητα μια καλοσχεδιασμένη παγίδα των Ουκρανών, οι οποίοι τους άφησαν να συγκεντρωθούν και μετά αφού κάποιο μέρος των δυνάμεων είχε διεκπεραιωθεί, κατέστρεψαν τις γέφυρες με πυρά πυροβολικού (και αεροπορίας σύμφωνα με κάποιες πηγές) και άρχισαν να “πελεκάνε” τα οχήματα που βρίσκονταν στρυμωγμένα εκατέρωθεν του ποταμού.

Ο διοικητής δεν μπορεί να πολεμήσει αποτελεσματικά ενώ οι δυνάμεις του διαχωρίζονται από τον ποταμό. Πρέπει να μειώσει αυτή την ευπάθεια, μειώνοντας το χρονικό διάστημα έκθεσης των δυνάμεών του. Η καλύτερη μέθοδος είναι η διάβαση να γίνει με τον ταχύτερο δυνατό ρυθμό που παρέχουν τα μέσα. Η αναγκαστική παύση για να συγκεντρωθεί ικανή μαχητική ισχύς ή υλικά διάβασης πρέπει να είναι μόνο έσχατη λύση ανάγκης. Το γεγονός ότι επί τουλάχιστον μια ημέρα οι ρωσικές δυνάμεις έμειναν στην περιοχή, προσπαθώντας μια δεύτερη ζεύξη, απέβη καταστροφικό.

Κανονικά, τα μέσα διέλευσης ενός υδάτινου κωλύματος δεν υπάρχουν σε μονάδες όπλων, αλλά διατίθενται σε σχηματισμούς με μονάδες μηχανικού μάχης, είτε είναι γεφυροκατασκευές, είτε πλωτά μέσα. Προφανώς η διάβαση ποταμών απαιτεί βαρύτερα μέσα από αναδιπλούμενες γέφυρες επί αρμάτων μάχης. Τα Σώματα Στρατού αναθέτουν στις αποστολές και παρέχουν τα απαραίτητα σε υποστήριξη και εξοπλισμό.

Η διέλευση του ποταμού σχεδιάζεται από την Μεραρχία, η οποία αναθέτει στις μονάδες στόχους προγεφυρωμάτων και έλεγχο της κίνησης κατά μήκος του ποταμού. Τόσο η μεραρχία όσο και το αρχηγείο του σώματος προβλέπουν τα μέσα και τον απαιτούμενο λεπτομερή σχεδιασμό της διέλευσης εκ των προτέρων. Οι απαιτήσεις σχεδιασμού και τεχνικής υποστήριξης είναι εξίσου απαιτητικές, είτε η διέλευση είναι βιαστική, εσκεμμένη ή ανάδρομη.

Η περίπτωση Έβρου

Σε κάθε περίπτωση, η συγκεκριμένη μάχη δίνει πολύτιμα διδάγματα για τις όποιες δικές μας αμυντικές ή και επιθετικές ενέργειες στον ποταμό Έβρο. Έχουμε αναφερθεί στο παρελθόν σε τέτοιες επιχειρήσεις. Ο καθοριστικός παράγοντας του αιφνιδιασμού στην συγκεκριμένη περιοχή δεν μπορεί να επιτευχθεί. Αν ήταν μια φορά δύσκολο πριν το 2020 και την εργαλειοποίηση των μεταναστών από τον Ερντογάν, τώρα πλέον ο αιφνιδιασμός είναι αδύνατος. Για να υπάρξει έστω και το ελάχιστο της συγκάλυψης, οι Τούρκοι θα πρέπει να προγραμματίσουν μεγάλης έκτασης ασκήσεις ώστε να μετακινήσουν τις απαιτούμενες μονάδες και τα υλικά προς το ποτάμι.

Εφόσον κάποιες “νησίδες” κείνται στην τουρκική πλευρά του ρου, τότε μπορεί να πραγματοποιηθεί μια ζεύξη, φαινομενικά, προς μια τέτοια νησίδα, ώστε τουλάχιστον να έχουν αρχίσει την ανάπτυξη της γεφυροκατασκευής. Σε άλλα σημεία, τα οποία φαίνονται κατάλληλα για την πραγματοποίηση ζεύξης, πρέπει να έχουν τα αναγκαία στρατεύματα για να επιδοθούν σε παραπλανητικές ενέργειες.

Η ύπαρξη της Α’ Στρατιάς στην Κωνσταντινούπολη σημαίνει ότι έχουν και πάμπολλα μέσα διάβασης ποταμών (από μια ταξιαρχία μηχανικού μάχης στο 3ο και 5ο Σώμα Στρατού) και προφανώς προετοιμάζονται σχεδιαστικά γι’ αυτό επί δεκαετίες. Ταυτόχρονα πρέπει να ετοιμάσουν τις μονάδες τους, ώστε εάν και όταν επιτευχθεί ζεύξη, να μπορούν αυτές να κινηθούν με ταχύτητα προς την ελληνική πλευρά, χωρίς να σημειώνεται συνωστισμός που θα παρέχει στο ελληνικό πυροβολικό και την πολεμική αεροπορία μεγάλους στατικούς στόχους, που θα βάλλονται επί μεγάλο χρονικό διάστημα.

Από την άλλη πλευρά, είναι σίγουρο ότι οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις έχουν σημειώσει όλα τα πιθανά σημεία απ’ όπου οι Τούρκοι μπορεί να αποπειραθούν να διέλθουν. Τα διατιθέμενα πλέον μέσα, μετά την αναβάθμιση των συνοριακών εμποδίων (φράχτης, drones, κάμερες, παρατηρητήρια, αυξημένες περιπολίες ΕΛΑΣ και Ενόπλων Δυνάμεων) θα καταδείξουν άμεσα τις τουρκικές προσπάθειες, ακόμη και υπό τη συγκάλυψη “προγραμματισμένων ασκήσεων μεγάλης κλίμακας“. Αυτό που πρέπει να κάνει η ελληνική πλευρά είναι να εκτιμήσει σωστά ποια θα είναι η κατεύθυνση της κύριας τουρκικής προσπάθειας.