Πώς τερματίζονται οι πόλεμοι – Η περίπτωση της Ουκρανίας

Ο ισχυρισμός ότι δεν μπορούν να υπάρξουν διαπραγματεύσεις χωρίς πρώτα εκεχειρία δεν επιβεβαιώνεται από την ιστορία της επίλυσης συγκρούσεων. Πιο σημαντικό και επίκαιρο είναι ένα δεύτερο εξαγόμενο. Όχι μόνο το 1946-2005, αλλά σε όλο τον 20ο και 21ο αιώνα, δεν υπάρχει ούτε μια περίπτωση που δέχτηκε εκεχειρία η πλευρά που κέρδιζε, αν δεν είχε ακόμη νικήσει ή δεν είχε ικανοποιηθεί από το αποτέλεσμα του πολέμου. Αυτό είναι και το μόνο λογικό.

Σε όλες ανεξαίρετα τις περιπτώσεις που ένας πόλεμος έληξε με εκεχειρία, πρόκειται είτε για πολέμους που είχαν περιέλθει σε τέλμα, δηλαδή δεν υπήρχε πλευρά που κέρδιζε, είτε για πολέμους που η μια πλευρά κερδίζει μεν, αλλά εξαντλείται η δυναμική της, αντιμετωπίζει άλλα σοβαρά εσωτερικά προβλήματα ή εξωτερικούς παράγοντες (πιέσεις, διεθνής παρέμβαση κλπ) καθιστούν τη συνέχιση του πολέμου μη συμφέρουσα.

Προς επίρρωση, μέχρι το τέλος 2022, όταν ακόμη επικρατούσε η εκτίμηση ότι η Ουκρανία μπορούσε να κερδίσει, υπάρχουν πολλά άρθρα εκφραστών του αμερικανικού κατεστημένου εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας που θεωρούσαν μεγάλο λάθος οποιαδήποτε εκεχειρία ή διαπραγμάτευση. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι το Institute of War και τα άρθρα “Οι μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι μιας πρόωρης εκεχειρίας την Ουκρανία” και “Οι κίνδυνοι μιας ρωσικής πρότασης εκεχειρίας”. Από το τελευταίο διαβάζουμε: «Η Ουκρανία μπορεί να αντιμετωπίσει σύντομα μια νέα απειλή σε αυτό τον πόλεμο, μια ρωσική πρόταση εκεχειρίας. Μοιάζει παράδοξο να λέμε ότι μια εκεχειρία είναι απειλή. Αλλά ενώ κάποιες εκεχειρίες οδηγούν στην ειρήνη, άλλες οδηγούν σε περισσότερο πόλεμο. Όσοι αναζητούν μια βιώσιμη ειρήνη στην Ουκρανία πρέπει να αντισταθούν στον πειρασμό να αποδεχτούν μια ρωσική εκεχειρία».

Πρωτότυπη επιμονή

Στη σημερινή επιμονή Ουκρανίας και Ευρώπης για εκεχειρία, η Ρωσία αρνείται αντιπροτείνοντας συνολική συμφωνία ειρήνης. Όταν η εκεχειρία δεν μπορεί προφανώς να επιβληθεί στο πεδίο της μάχης από την πλευρά που χάνει, μπορεί θεωρητικά να επιτευχθεί με ισχυρή διεθνής πίεση στη Ρωσία μέσω των κυρώσεων ή άλλων απειλών, με ένταση των πληγμάτων στα μετόπισθεν κλπ. Επιπλέον, επικοινωνιακά η Ουκρανία ταυτίζεται με ένα αίτημα ειρήνευσης, ενώ η Ρωσία ταυτίζεται με τη συνέχιση ενός πολέμου. Συνεπώς, ο στόχος της εκεχειρίας είναι θεωρητικά εύλογος, ωστόσο τίποτα από αυτά δεν έχει φέρει αποτέλεσμα μέχρι σήμερα.

Αυτό που δεν είναι εύλογο είναι να προσπαθείς να “πείσεις” για εκεχειρία έναν αντίπαλο που την αρνείται, γιατί κερδίζει. Ούτε είναι εύλογο να επιμένεις στο στόχο της εκεχειρίας, όταν όλα τα μέσα επιδίωξής της έχουν αποτύχει και να αποκλείεις ταυτόχρονα κάθε εναλλακτική. Όσο κυνικό και αν είναι, εφόσον η πλευρά που κερδίζει δεν έχει συμφέρον και δεν δέχεται εκεχειρία, τότε αν η πλευρά που χάνει έχει μεγάλη ανάγκη την διακοπή των εχθροπραξιών για να μην επιδεινωθεί η κατάσταση, μένουν μόνο δυο επιλογές: παράδοση ή διαπραγματεύσεις ειρήνευσης. Η Ουκρανία απέχει πολύ από την παράδοση, αλλά από την άλλη δεν ζητά ούτε διαπραγματεύσεις. Μάλιστα Ουκρανία και Ευρώπη αρνούνται ρητά τις διαπραγματεύσεις χωρίς πρώτα εκεχειρία.

Η στάση αυτή δεν έχει ιστορικό προηγούμενο. Στις εκατοντάδες ένοπλες συγκρούσεις υπήρξαν περιπτώσεις, που η πλευρά που χάνει ή κινδυνεύει με συντριβή αρνείται μέχρι τέλους να διαπραγματευτεί, για διάφορους λόγους. Αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκην ανόητο. Δεν υπάρχει όμως καμιά από αυτές τις περιπτώσεις, που η άρνηση διαπραγμάτευσης να συνοδεύεται με αιτήματα εκεχειρίας και μάλιστα εναγωνίως. Γιατί θα ήταν ανόητο.

Το γιατί η ουκρανική ηγεσία και η Ευρώπη επιμένουν σε αυτήν την πρωτοτυπία έχει εξηγηθεί σε άλλες περιπτώσεις και σχετίζεται με τον αρνητικό συσχετισμό, που μοιραία θα αποτυπωνόταν σήμερα σε μια διαπραγμάτευση που θα τερμάτιζε τη σύγκρουση. Ο αρνητικός συσχετισμός είναι η αιτία που η ουκρανική ηγεσία και η Ευρώπη επιζητούν εναγωνίως μια ανέφικτη εκεχειρία και ταυτόχρονα ο λόγος που αποφεύγουν μια εφικτή διαπραγμάτευση ειρήνευσης. Παριστάνουν ότι ζουν σε κάποιον άλλο φανταστικό συσχετισμό. Πρόκειται περισσότερο για “παράσταση” και καθόλου για τακτική ουσίας. Όσο ανόητο ή απίστευτο και αν είναι, αυτό συμβαίνει.

Συνοψίζοντας, για την πλευρά που κερδίζει η άρνηση εκεχειρίας πριν από νίκη ή διαπραγματεύσεις δεν είναι κάτι παράδοξο ή πρωτοφανές, αλλά το λογικό και σύνηθες, ενώ είναι παράδοξο η πλευρά που χάνει να αποφεύγει τις διαπραγματεύσεις και να επιμένει σε μια εκεχειρία, που η άλλη πλευρά αρνείται. Μια εκεχειρία λαμβάνει χώρα όταν και οι δυο πλευρές έχουν συμφέρον να σταματήσουν οι εχθροπραξίες. Όπως όλα δείχνουν, ο συγκεκριμένος πόλεμος στην Ουκρανία δεν θα τερματιστεί με εκεχειρία, αλλά στρατιωτικά ή με συμφωνία ειρήνης εν μέσου πολέμου.