Πως θα επηρεάσει η προσέγγιση Κατάρ-Σαουδαραβίας τις ισορροπίες στην περιοχή μας

Η αποκατάσταση των σχέσεων Σαουδικής Αραβίας και Κατάρ αποτελεί μια σημαντική εξέλιξη για τα γεωπολιτικά δεδομένα και στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, καθώς ενδέχεται να επηρεάσει τον αντιτουρκικό άξονα της Ελλάδας με τα αραβικά κράτη. Εάν δηλαδή η επαναπροσέγγιση Ριάντ-Ντόχας θα απομακρύνει την Τουρκία από τα αραβικά κράτη ή θα την φέρει πιο κοντά τους.

Η Σαουδική Αραβία ανακοίνωσε μετά τη διαμεσολάβηση ΗΠΑ και Κουβέιτ ότι ανοίγει και πάλι τα σύνορά της με το Κατάρ, μετά την απόφαση που είχε λάβει πριν τρία χρόνια μαζί με Αίγυπτο, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Μπαχρέιν να διακόψουν τις διπλωματικές τους σχέσεις με το Κατάρ και να του επιβάλλουν χερσαίο, εναέριο και θαλάσσιο αποκλεισμό.

Ο εμίρης του Κατάρ Ταμίμ μπιν Χαμάντ αλ-Θάνι για πρώτη φορά μετά το 2017 συμμετείχε  στο σημερινό Συμβούλιο Συνεργασίας των Κρατών του Κόλπου στην πόλη Αλ- Ούλα της Σαουδικής Αραβίας. Σημειολογικά, ενδιαφέρον παρουσιάζει και η υποδοχή που επεφύλαξε ο διάδοχος του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, όταν ο αλ- Θάνι προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο. Οι δυο ηγέτες αγκαλιάστηκαν στην πίστα του αεροδρομίου, στέλνοντας το μήνυμα, κυρίως προς τα κράτη της Συνόδου, ότι η ρήξη στις σχέσεις τους αποτελεί παρελθόν.

Ο πρίγκιπας διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας δήλωσε, ότι οι έξι αραβικές χώρες του Κόλπου υπέγραψαν μια συμφωνία “αλληλεγγύης και σταθερότητας”. Οι ηγέτες τους υπέγραψαν στη συνέχεια δύο έγγραφα, τη διακήρυξη της Αλ-Ούλα που γίνεται η Σύνοδος και ένα τελικό ανακοινωθέν. Ο πρωθυπουργός και αντιπρόεδρος των Εμιράτων Μοχάμεντ μπιν Ράσιντ Αλ Μακτούμ χαρακτήρισε τη σύνοδο κορυφής “θετική” και δημοσίευσε tweet αναφέροντας, ότι είναι «μια θετική σύνοδος κορυφής που ενοποιεί και δημιουργεί αδελφότητα… οι αλλαγές και οι προκλήσεις που μας περιβάλλουν απαιτούν γνήσια δύναμη, συνοχή και συνεργασία στον Κόλπο, καθώς και αραβικό βάθος και σταθερότητα».

Οι Άραβες ηγέτες αναμένονταν να υπογράψουν μια συμφωνία που περιλαμβάνει τρία Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης:(α) Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Μπαχρέιν θα άρουν τον αποκλεισμό του Κατάρ,(β) απόσυρση όλων των αγωγών που έχει κάνει Κατάρ εναντίον των τριών γειτονικών κρατών και (γ) τα συμβαλλόμενα μέρη θα διακόψουν εκατέρωθεν τις εκστρατείες δυσφήμησης εναντίον του άλλο  στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Ανατολική Μεσόγειος

Ένα ερώτημα που τίθεται είναι εάν θα επηρεαστεί ο αντιτουρκικός άξονας της ανατολικής Μεσογείου που έχει σχηματιστεί από Ελλάδα, Ισραήλ, Εμιράτα, Αίγυπτο, από την προσέγγιση Ριάντ-Ντόχα. Η κυβέρνηση της Άγκυρας επιδιώκει να βελτιώσει τις σχέσεις της με τη Σαουδική Αραβία και θεωρεί ότι η κρίση στις σχέσεις της με το Κατάρ, υπονόμευε τις προοπτικές προσέγγισης  Άγκυρας-Ριάντ.

Η Τουρκία από την πλευρά της χαιρέτησε τη συμφιλίωση Σαουδικής Αραβίας και Κατάρ καθώς θεωρεί ότι επηρεάζει θετικά τη στρατηγική της στη Μέση Ανατολή. Το υπουργείο Εξωτερικών ανέφερε σε ανακοίνωσή του ότι «αποτελεί ένα πολύ σημαντικό βήμα για την επίλυση της διαμάχης που συνεχίζεται από τον Ιούνιο του 2017… Οι προσπάθειες διαμεσολάβησης διεθνών παραγόντων, υπό την ηγεσία του Κουβέιτ, για να διασφαλιστεί η συμφωνία είναι αξιέπαινες. Η Τουρκία ελπίζει για μια μόνιμη λύση και στην άρση και των άλλων κυρώσεων».

Εάν η Τουρκία καταφέρει τελικά να προσεγγίσει την Σαουδική Αραβία και επιδιώξει να κάνει ανοίγματα προς τις άλλες αραβικές χώρες, τότε ενδέχεται να  υπονομευτούν οι σχέσεις της Ελλάδας με τις αραβικές χώρες. Η Ελλάδα έχει συνάψει αμυντική συμφωνία με τα Εμιράτα και έχει πραγματοποιήσει επαφές σε επίπεδο επιτελών ενόπλων δυνάμεων με τη Σαουδική Αραβία για την διεξαγωγή αεροπορικής εκπαιδευτικής άσκησης σε ελληνικό έδαφος. Ένα ακόμα ενδιαφέρον σημείο αποτελεί το σε ποιο βαθμό το Κατάρ, θα επανεξετάσει τη σχέση του με την Τουρκία, η οποία αποτελεί παραδοσιακό εχθρό των Εμιράτων καθώς ανταγωνίζονται για επιρροή στη Μέση Ανατολή.

Η Τουρκία από την πρώτη στιγμή στάθηκε στο πλευρό του Κατάρ για αντιμετωπίσει τον αποκλεισμό και του παρείχε βοήθεια σε όλους τους τομείς. Η Τουρκία το εκμεταλλεύτηκε και ενίσχυσε και την στρατιωτική της παρουσία στο Κατάρ, ιδρύοντας στρατιωτική βάση. Εάν το Κατάρ παραμείνει πιστό στην Τουρκία, τότε αυτή θα βρεθεί στο περιθώριο των εξελίξεων σχετικά με την εξωτερική πολιτική των αραβικών κρατών.

Επιφυλάξεις

Η συμφωνία Σαουδικής Αραβίας και Κατάρ επιτεύχθηκε κατά τη διάρκεια της τελευταίας επίσκεψης του Τζάρεντ Κούσνερ, γαμβρού του Ντόναλντ Τραμπ στις δύο χώρες, που έγινε πριν από εβδομάδες. Επίσης, ο Λευκός Οίκος άσκησε έντονες πιέσεις στα Εμιράτα, το Μπαχρέιν και την Αίγυπτο για να άρουν τις επιφυλάξεις για τη συμφωνία, καθώς θεωρούν ότι το Κατάρ δεν έχει ειλικρινείς προσθέσεις.

Ωστόσο υπάρχουν και κάποιες ενστάσεις σχετικά με το εάν το Κατάρ θα τηρήσει τις δεσμεύσεις του και εάν είναι όντως αποφασισμένο να αλλάξει τη συμπεριφορά του προς τους  γείτονές του. Οι επιφυλάξεις επικεντρώνονται και στο αν το αραβικό τηλεοπτικό δίκτυο Al Jazeera που αποτελεί την “αιχμή του δόρατος” της διπλωματίας “ήπιας ισχύος”  του Κατάρ, θα σταματήσει τα επικριτικά ρεπορτάζ του για τις άλλες αραβικές χώρες.

Η Ντόχα πρέπει να πείσει για τις ειλικρινείς της προθέσεις τις έξι αραβικές χώρες καθώς θα χρειαστεί χρόνος για να επιλυθούν όλα τα σημεία τριβής και να αποδειχθεί ότι τελικά θα ισχύσει η συμφωνία. Η κρίση του Κόλπου λειτούργησε θετικά εκτός από την Τουρκία και για το Ιράν, καθώς την εκμεταλλεύθηκε και ενίσχυσε τις σχέσεις του με το Κατάρ, που δεν είχε και άλλη επιλογή από τον χερσαίο, εναέριο και θαλάσσιο αποκλεισμό που του είχαν επιβάλλει τα αραβικά κράτη.