Πόσο εξαρτημένη από τη Δύση είναι η τουρκική πολεμική βιομηχανία;

Πόσο επηρεάζεται η τουρκική πολεμική βιομηχανία από τις όποιες κυρώσεις της έχουν ήδη επιβληθεί από τη Δύση; Πόσο μπορεί να καλύψει τις ανάγκες των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων σε σύγχρονα οπλικά συστήματα; Μπορεί ο Ερντογάν να κομπορρημονεί για την αυτονομία της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας, αλλά στην πραγματικότητα το σχετικό βιομηχανικό σύμπλεγμα της γείτονος βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε ξένη τεχνολογία και σε ξένα υποσυστήματα, σχεδόν όλα από δυτικές πηγές.

Ο Τούρκος πρόεδρος συχνά δηλώνει ότι από το 2002 έχει μειώσει την εξάρτηση της Τουρκίας από ξένα οπλικά συστήματα από 80% σε 30%. Υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτό, αν και τα πραγματικά ποσοστά παραμένουν άγνωστα, κυρίως λόγω της δυσκολίας να προσδιορίσουμε πόσο είναι πραγματικά τουρκικό ένα οπλικό σύστημα. Όλα σχεδόν τα σχεδιαζόμενα και παραγόμενα στην Τουρκία οπλικά συστήματα χρησιμοποιούν δυτικά υποσυστήματα.

Ακόμη κι αν αυτά αντικατασταθούν από παρόμοια προερχόμενο από τρίτες μη-δυτικές χώρες θα απαιτήσουν τροποποιήσεις που είναι χρονοβόρες, κοστοβόρες και ενδέχεται να αποτύχουν. Για να γίνει κατανοητό, ένα αεροσκάφος σχεδιάζεται γύρω από έναν κινητήρα και όχι το αντίστροφο. Έντεκα δυτικές χώρες, όμως, επέβαλαν ελέγχους στις πωλήσεις όπλων στην Τουρκία. Η Τσεχία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Ισπανία, η Σουηδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και ο Καναδάς έχουν ανακοινώσει ότι σταματούν ή περιορίζουν τις εγκρίσεις αδειών εξαγωγής όπλων για την Τουρκία. Ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών δήλωσε ότι η χώρα του θα συνεχίσει να πουλάει όπλα στην Τουρκία, αλλά δεν θα χορηγήσει νέες άδειες εξαγωγής για όπλα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία. Η Γερμανία και η Ισπανία δήλωσαν ότι το εμπάργκο τους ισχύει μόνο για νέες συμβάσεις.

Εξάρτηση από εισαγωγές

Τα περισσότερα τουρκικά οπλικά συστήματα εξαρτώνται σε διάφορους βαθμούς από εισαγωγές κρίσιμων ανταλλακτικών που διατίθενται μόνο στο εξωτερικό. Το επιθετικό ελικόπτερο Τ129 είναι μια τουρκική παραλλαγή του ιταλικού-βρετανικού Agusta Westland A129 Mangusta. Η τουρκική βιομηχανία δεν διαθέτει τεχνολογία κατασκευής κινητήρων. Το πρώτο μίνι αεροπλανοφόρο ή ελικοπτεροφόρο της Τουρκίας, το TCG Anadolu, θα τεθεί σύντομα σε λειτουργία, αλλά το πλοίο κόστους ενός δισ. δολαρίων κατασκευάζεται με άδεια από τη Navantia της Ισπανίας.

Ακόμη και η μεγαλύτερη τουρκική εμπορική επιτυχία, το drone Bayraktar TB-2, στηρίζεται σε εισαγόμενα ξένα υποσυστήματα. Ο Καναδός υπουργός Εξωτερικών το φθινόπωρο του 2020 ανακοίνωσε την αναστολή των αδειών εξαγωγής τεχνολογίας drone στην Τουρκία, λόγω της σύγκρουσης Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας. Η απόφαση αφορά κυρίως εξαγωγές αισθητήρων υψηλής τεχνολογίας και τεχνολογία στόχευσης που παράγεται από την L3Harris WESCAM. Χωρίς αυτά το τουρκικό drone δεν μπορεί να παραχθεί.

Η αδυναμία της Τουρκίας να παράγει κινητήρα βλάπτει ορισμένα από τα κατά τα άλλα επιτυχημένα προγράμματα κατασκευής οπλικών συστημάτων. «Το είχαμε το πρόβλημα πριν από 15 χρόνια, το είχαμε πριν από 10 χρόνια και το έχουμε ακόμα. Είναι το χρόνιο πρόβλημα του κινητήρα», δήλωσε πρώην επικεφαλής της πολεμικής βιομηχανίας. Ένας αξιωματούχος δημοσίων συμβάσεων συμφώνησε, λέγοντας ότι «στην καλύτερη περίπτωση το πρόβλημα προκαλεί μεγάλες καθυστερήσεις και στη χειρότερη περίπτωση μπορεί να είναι μια υπαρξιακή απειλή για τα προγράμματα».

Η Τουρκία χρειάζεται έναν κινητήρα για το μαχητικό TF-X νέας γενιάς, καθώς και για τα εκεί κατασκευαζόμενα ελικόπτερα. Στο επίκεντρο των προσπαθειών βρίσκεται η κρατική εταιρεία παραγωγής κινητήρων Tusas Engine Industries. Αυτή ανακοίνωσε στις 19 Ιουνίου 2020 ότι δοκιμάζει με επιτυχία τον τοπικά κατασκευασμένο TJ300 μικρό στροβιλοκινητήρα (turbojet), τον οποίο η εταιρεία παρήγαγε για πυραύλους μεσαίου βεληνεκούς κατά πλοίων.

Η σύμπραξη με την Rolls Royce

Η εταιρεία λέει ότι οι πιο προηγμένες εκδόσεις του κινητήρα TJ300 θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε μεγαλύτερους πυραύλους κρουζ και πυραύλους επιφανείας-επιφανείας. Η προσπάθεια των Τούρκων είναι να σταματήσουν την εξάρτησή τους από εισαγωγές. Προς το παρόν εισάγουν μικροκινητήρες τζετ από τη Microturbo (θυγατρική της γαλλικής Safran) για να κατασκευάσουν πυραύλους. Ο όμιλος Kale αναπτύσσει έναν μεγαλύτερο, αν και πάλι αρκετά μικρό στροβιλοκινητήρα (KTJ-3200) για τους πυραύλους Atmaca και SOM. Ο ίδιος όμιλος φιλοδοξεί να αναπτύξει κινητήρα για το μαχητικό TF-X.

Το 2017, ο Όμιλος Kale και η βρετανική Rolls-Royce ξεκίνησαν μια κοινοπραξία για την ανάπτυξη κινητήρων αεροσκαφών για την Τουρκία, αρχικά για το μαχητικό TF-X. Αλλά η συμφωνία των 100 εκατ. στερλινών τέθηκε σε αναστολή λόγω της αβεβαιότητας σχετικά με τη μεταφορά τεχνολογίας. Πριν έναν περίπου χρόνο, ο Τσαβούσογλου είχε δηλώσει ότι η Άγκυρα επιθυμεί νέες συνομιλίες με την Rolls-Royce.

Ένα χρόνο πριν από τη συνεργασία του Όμιλου Kale με τη Rolls-Royce, η Turkish Aerospace Industries (αδελφή εταιρεία του Tusas Engine Industries) είχε υπογράψει συμβόλαια 125 εκατ. δολαρίων με την βρετανική εταιρεία BAE Systems για να συνεργαστεί στην πρώτη φάση ανάπτυξης του μαχητικού TF-X. Η Τουρκία προγραμμάτιζε την πρώτη πτήση του TF-X το 2023, αλλά τώρα την βλέπουν για το 2025.

Η Tusas Engine Industries αναπτύσσει επίσης το TS1400, έναν στροβιλοαξονικό κινητήρα (turboshaft) για χρήση στο μεταφορικό ελικόπτερο T625 Gökbey, που κατασκευάστηκε από την Turkish Aerospace Industries. Το Gökbey πετά σήμερα με τον στροβιλοαξονικό κινητήρα CTS-800A που κατασκευάζεται από την Light Helicopter Turbine Engine Company (κοινοπραξία της αμερικανικής Honeywell και της Rolls-Royce). Το Gökbey έκανε την πρώτη του πτήση τον Σεπτέμβριο 2020. Η Tusas Engine Industries ανακοίνωσε ότι δοκίμασε με επιτυχία τον “πυρήνα” του κινητήρα TS1400 στα τέλη του 2020.

Το άρμα Altay

Το πρόγραμμα ύψους πολλών δισ. δολαρίων για την παραγωγή του τουρκικού άρματος Altay έχει καθυστερήσει λόγω κινητήρα και κιβώτιου ταχυτήτων. Η BMC (κοινοπραξία τουρκικής και καταριανής εταιρείας), που το 2018 κέρδισε το συμβόλαιο παραγωγής του Altay, αλλά κόλλησε. Δυτικές χώρες με τεχνολογία κινητήρων και συστημάτων μετάδοσης κίνησης, ιδιαίτερα η Γερμανία, διστάζουν να πουλήσουν την τεχνολογία στην Τουρκία για πολιτικούς λόγους. Έτσι, η Άγκυρα στράφηκε στην Σεούλ, η οποία παρείχε στο παρελθόν τα σχέδια του Κ2 Μαύρου Πάνθηρα. Αλλά η Νότια Κορέα αντιμετώπισε παρόμοια προβλήματα με τη μαζική παραγωγή του άρματος K2.

Οι πρώτες 100 μονάδες κατασκευάστηκαν με κινητήρα Doosan 1.500 ίππων και αυτόματο κιβώτιο S&T Dynamics. Μετά την αποτυχία του κιβωτίου της S&T Dynamics, η διεύθυνση του προγράμματος ανακοίνωσε ότι η δεύτερη παρτίδα θα είχε ένα “υβριδικό” πακέτο που αποτελείται από νοτιοκορεάτικο κινητήρα και το γερμανικό σύστημα μετάδοσης RENK.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες οι νοτιοκορεατικές εταιρίες θα προμηθεύσουν τον κινητήρα και το κιβώτιο και θα βοηθήσουν στην ένταξή του στο Altay. Θα ακολουθήσει μια δοκιμαστική φάση και αν όλα πάνε καλά, τα Altay θα κινούνται με το νοτιοκορεάτικο πακέτο το 2022. Η ειρωνεία είναι ότι οι Νοτιοκορεάτες θα πουλήσουν στους Τούρκους το σαζμάν που οι ίδιοι δεν εμπιστεύονται!

Η τουρκική πολεμική βιομηχανία

Βλέποντας τις δυτικές αντιδράσεις για τις πολιτικές της, η Τουρκία κάνει ό,τι μπορεί για να “εθνικοποιήσει” την παραγωγή οπλικών συστημάτων. Σκοπός της να απογαλακτιστεί από δυτικές πηγές, κυρίως από τις ΗΠΑ. Οι προσπάθειες αυτές σηματοδοτούν ότι το καθεστώς Ερντογάν δεν μετριάζει τις νεοοθωμανικές επιδιώξεις του, παρά την οξύτατη οικονομική κρίση. Ακόμη και οι τουρκολάγνοι Γερμανοί αναγκάζονται να βάλουν περιορισμούς.

Ο Ερντογάν το αντιλαμβάνεται και γι’ αυτό εντείνει τις προσπάθειες για απεξάρτηση. Ο πρώτος στόχος του είναι η απόκτηση σχεδίων από τρίτες χώρες, όπως τα σχέδια για το σύστημα πυροβολικού Firtina και το άρμα μάχης Altay που είναι ελάχιστα τροποποιημένες νοτιοκορεατικές σχεδιάσεις. Ο δεύτερος στόχος είναι η αντιγραφή (reverse engineering) συστημάτων που έχουν ήδη αποκτηθεί και oι πηγές των οποίων θα στερέψουν. Οι σχεδιαζόμενοι κινητήρες ελικοπτέρων είναι σχεδόν όμοιοι με αυτούς της αμερικανικής Honeywell.

Η τεχνολογική επάρκεια, όμως, δεν χτίζεται σε δύο δεκαετίες. Η βιομηχανία μετάλλων, κραμάτων και συνθετικών υλικών στη Δύση έχει προϊστορία αιώνων. Η κατασκευή π.χ. προηγμένων κινητήρων για αεριωθούμενα απαιτεί την κατασκευή εσωτερικών πτερυγίων από κράματα και συνθετικά υλικά, τα οποία παραμένουν απόρρητα και δεν μπορούν να αντιγραφούν από την χημική ανάλυση υποδειγμάτων.

Η Ρωσία, η Κίνα και το Ιράν είναι πρόθυμες να πουλήσουν όπλα στον Ερντογάν, αλλά απρόθυμες να μοιραστούν απόρρητες τεχνολογίες. Έτσι, αυξάνουν οι πιθανότητες πολλά από τα τουρκικά προγράμματα ανάπτυξης οπλικών συστημάτων να αποβούν άκαρπα. Από την άλλη, όμως, η τουρκική πολεμική βιομηχανία αποκτά τεχνογνωσία για το μέλλον και μαθαίνει ακόμη και από τις αποτυχίες της. Αλλά και εκεί υπάρχει ένα όριο. Όπως είπε εμπειρογνώμονας στο Λονδίνο, «αυτές οι προσπάθειες ενδέχεται τελικά να μην υλοποιηθούν χωρίς σημαντική ξένη τεχνογνωσία. Ή μπορεί να έχουν κόστος που καθιστά μη βιώσιμη τη μαζική παραγωγή».