Που οδηγούν τα φάλτσα της Μασσαλιώτιδας και οι σκιές στην Αστερόεσσα

Ελάχιστοι μπαίνουν στον κόπο να εξετάσουν αυτό που συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ποσοστό ως πιο πειστική ερμηνεία της κατάστασης που έχει διαμορφωθεί, σε ΗΠΑ και Γαλλία. Την ολοένα και μεγαλύτερη απόσταση ανάμεσα στις κοινωνίες και τις πολιτικές ελίτ που ελέγχουν την εξουσία. Παρότι αυτή η εξουσία τους δόθηκε με τη δημοκρατική μέθοδο των εκλογών, τις τελευταίες δεκαετίες άνθιζε μια πολύ αρρωστημένη νοοτροπία. Οι κυβερνώντες και οι περί αυτών, θεωρούσαν εαυτούς κάτι σαν πεφωτισμένους Μεσσίες με αποστολή να «εκπολιτίσουν» αυτούς που τους εξέλεξαν. Πέραν από πρόβλημα που θα έχριζε παρέμβαση του κλάδου της ιατρικής που εξειδικεύεται με τις ψυχικές νόσους, η νοοτροπία αυτή που αναπτυσσόταν και ευημερούσε, ήταν στη βάση της ακραία ρατσιστική.

Η εκλεγμένη πολιτική ελίτ, ολοένα και περισσότερο διεκδικούσε να κατοχυρώσει δικαίωμα εν λευκώ χειρισμού υποθέσεων, χωρίς ιδιαίτερη λογοδοσία, ή μάλλον με αντικατάστασή της από προπαγανδιστικά αφηγήματα που προωθούνταν μέσω των Μίντια. Οι δε «πεφωτισμένοι», προσπαθούσαν να προβάλλουν στο εσωτερικό, μια εικόνα ξενόφερτης «νομιμοποίησης», για να πείσουν τους πραγματικούς εντολείς τους για τις επιδόσεις τους.

Η ανάγκη πειστικών εξηγήσεων απέναντι σε μια κοινωνία που ολοένα και περισσότερο αισθανόταν ανησυχία με όσα παρουσιάζονταν ως τετελεσμένα, σε διάφορα θέματα, είχε αντικατασταθεί από μια «υπερεθνική ρητορική» μιας… κλαδικής «πεφωτισμένων» που είχαν καθορίσει την ατζέντα και την προωθούσαν. Μιας ατζέντας με θέματα των οποίων οι υποθέσεις είναι αν μη τι άλλο προβληματικές.

ΗΠΑ και Γαλλία παράλληλη πορεία

Σε κάθε περίπτωση δεν είχαν συζητηθεί επαρκώς και δεν υπήρχε εσωτερική νομιμοποίηση. Όλη αυτή η κατάσταση ήταν θέμα χρόνου προτού οδηγήσει σε αδιέξοδο. Το «πολιτικό εργαστήρι της Ευρώπης», όπως παραδοσιακά ονομάζεται η Γαλλία, ετοιμάζεται να δώσει πρωτοφανή ισχύ στην άκρα Δεξιά.

Η κατάσταση στις ΗΠΑ είναι ίσως και χειρότερη, αφού πέραν των ενστάσεων για την πολιτική της κυβέρνησης Μπάιντεν, ο επικεφαλής που διεκδικεί την επανεκλογή του, όχι απλά δεν μοιάζει ικανός να κυβερνήσει, αλλά με βάση την εικόνα -και όχι μόνο αυτή από την πρώτη τηλεμαχία- όποιος τον φιλοξενεί δεν μπορεί καν να διανοηθεί να τον αφήσει μόνο του στο σπίτι. Αυτό αντιλαμβάνεται ο μέσος πολίτης. Από την άλλη πλευρά ένας παλιός γνώριμος… για την ακραία τοξικότητα του χαρακτήρα του, την εκδικητικότητα απέναντι στους αντιπάλους του, τον απλουστευτικό τρόπο που αντιλαμβάνεται τα πράγματα.

Θα ήταν όμως σφάλμα να μην επισημανθεί ότι ο μέσος ψηφοφόρος δεν αποφασίζει ποιον θα ψηφίσει έχοντας εξετάσει το σύνολο των πολιτικών του προτάσεων, αλλά με βάση ένα μείγμα αντιλήψεων θετικών και αρνητικών. Δηλαδή, την σε πολύ γενικές γραμμές συμφωνία του για κάποιο θέμα και παράλληλα την πεποίθηση ότι η άλλη πλευρά με τη θέση που εκφράζει, τον απωθεί ολοένα και πιο μακριά.

Αν για παράδειγμα στο ευρωπαϊκό πεδίο, με αφορμή τις εκλογές στη Γαλλία εξεταστεί το μεταναστευτικό ζήτημα και ο ευρύτερος «δικαιωματισμός» της εποχής, ένας απλός ψηφοφόρος που θα καταλήξει στο κόμμα της Λεπέν, δεν θα πρέπει να θεωρείται ως εξ ορισμού οπαδός του να… πετάγονται οι μετανάστες στη θάλασσα και να τεθούν υπό διωγμό οι LGBTQ+! Δεν έπαθαν ομαδική παράκρουση οι ψηφοφόροι και τάσσονται υπέρ ρατσιστικών και ακραίων λύσεων.

Υπάρχει και η αντίστροφη ανάγνωση και αυτή επικεντρώνει στην παραβίαση κάποιων απλών κανόνων από την πλευρά πιο παραδοσιακών πολιτικών σχηματισμών. Δηλαδή, άνοιξε η ψαλίδα των αντιλήψεων ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις και την παραδοσιακή εκλογική τους πελατεία. Κι αυτό φέρνει ανακατατάξεις.

Το βασικό επιχείρημα είναι ότι οι παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις, στα δεξιά και τα αριστερά του πολιτικού φάσματος, «εκχώρησαν» με τις εκατέρωθεν υπερβολές τους στα «άκρα», μια ατζέντα την οποία η πλειοψηφία της κοινωνίας την ανεχόταν, έως και την ενστερνιζόταν! Γι’ αυτό και κάποιες «παραδοσιακές – συντηρητικές» αντιλήψεις παρουσιάζονται να έχουν διείσδυση σε όλο το πολιτικό φάσμα.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες η κατάσταση είναι πιο πολύπλοκη, όμως βασικό χαρακτηριστικό κι εκεί είναι η εμμονική προώθηση κάποιων θεμελιακών παραδοχών (assumptions) πολιτικής, όπως για παράδειγμα η στάση απέναντι στη Ρωσία και η ενεργειακή μετάβαση, των οποίων το αποσταθεροποιητικό αποτέλεσμα τρομάζει και πραγματοποιεί μετάσταση στο εσωτερικό των κοινωνιών που ανησυχούν για το που θα οδηγήσει αυτή η κατάσταση.

Το ειδικό βάρος των πολιτικών ηγετών

Οι ψηφοφόροι βρίσκονται ενώπιον μεγάλου διλήμματος. Ο πολιτικός διχασμός είναι μεγάλος. Την ίδια στιγμή, δυσκολεύονται να επιλέξουν, καθώς έχουν εκλείψει πολιτικοί με διαμέτρημα και ικανότητα να εμπνεύσουν, ώστε να συσπειρώσουν γύρω τους τις κοινωνικές μάζες. Αυτό το πολιτικό έλλειμμα, σε συνδυασμό με το αποτέλεσμα επί του πεδίου, στο εσωτερικό των χωρών και στο διεθνές περιβάλλον, έχει προκαλέσει τεράστια νευρικότητα.

Η ψήφος μάλλον θα καθοριστεί με τη μέθοδο του μη χείρον βέλτιστον. Η ψήφος θα είναι πρωτίστως αντισυστημική. Υπάρχει εδώ και δεκαετίες μια τεράστια πίεση στις κοινωνίες της Δύσης, ιδίως στη μεσαία τάξη που η συμβατική σοφία τη θέλει «ατμομηχανή των κοινωνιών», η οποία δυσκολεύεται να επιβιώσει, έχοντας χάσει τα προνόμια που κάποτε απολάμβανε.
Αυτό την έχει οδηγήσει σε αντισυστημικές ατραπούς, αφού ψάχνει για τρόπο να αντιδράσει. Αυτό το δεδομένο αξιοποιείται και από την αντισυστημικότητα, που όσο πλησιάζει στην εξουσία τόσο λειαίνει σε διάφορα σημεία τον πολιτικό – διακηρυκτικό της λόγο, ώστε να είναι περισσότερο συμβατός με μια εξ ορισμού δυσμενή πραγματικότητα.

Όμως, η γενικότερη σύγχρονη πενία σε πολιτική και ιδεολογία, η απουσία συναίσθησης για τις δυνητικές συνέπειες από οργισμένες κοινωνίες και πολιτικές δυνάμεις, μπορούν να οδηγήσουν σε μεγάλες περιπέτειες.