Που το πάει ο Τραμπ με το Ιράν – Αρχίζουν απ’ ευθείας διαπραγματεύσεις

Για την κυβέρνηση Τραμπ, καταλύτης των εξελίξεων είναι η κατάσταση του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Σύμφωνα με τις περισσότερες εκτιμήσεις, το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα μπορεί ανά πάσα στιγμή να μετατραπεί σε πρόγραμμα πυρηνικών όπλων. Επομένως, δεν υπάρχουν περιθώρια χρόνου. Εξάλλου, εκτός των πληγών που υπάρχουν επί δεκαετίες μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν, σήμερα έχουμε τις αποσταθεροποιητικές ενέργειες των πληρεξούσιων της Τεχεράνης στην Μέση Ανατολή. Να δε σημειωθεί πως ο Τραμπ έχει δηλώσει πως η Τεχεράνη είχε αποπειραθεί να τον δολοφονήσει!

Καίριο ερώτημα αποτελούσε τι θα κάνει ο Τραμπ αν η Τεχεράνη απορρίψει την πρόταση του για απ’ ευθείας διαπραγματεύσεις επί του πυρηνικού προγράμματος – έχει δώσει προθεσμία μέχρι τον Μάϊο. Με βάση την δήλωση του, η Τεχεράνη έκανε πίσω και ξεκίνησε απ’ ευθείας συνομιλίες με τους Αμερικανούς, είναι βέβαια πολύ νωρίς ακόμα να εκτιμήσουμε την κατάληξη τους.

Ο Τραμπ προηγουμένως τους απείλησε με στρατιωτικές επιχειρήσεις – που έχουν αποφευχθεί εδώ και δεκαετίες, λόγω και των τεράστιων συνεπειών για την περιοχή και όχι μόνο. Ίσως ούτε ο ίδιος ο Τραμπ μπορεί να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα, αν και φαίνεται ότι θέλει να κάνει την Τεχεράνη να πιστέψει ότι μπορεί να χτυπήσει. Με βάση τις εξελίξεις, φαίνεται να το πέτυχε.

Σίγουρα το συγκεκριμένο chicken game είναι πολύ επικίνδυνο, εν μέσω των προσπαθειών για ειρηνευτική συμφωνία στην Ουκρανία και των νέων κινεζικών απειλών έναντι της Ταϊβάν. Εάν ο Τραμπ κάνει πίσω έναντι του Ιράν, θα φανεί αδύναμος σε άλλες γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις, υψηλότερου διακυβεύματος. Από την άλλη, αν τελικώς τους χτυπήσει, θα διακινδυνέψει να διαψεύσει την βασική προεκλογική του δέσμευση: Να απαλλάξει τις ΗΠΑ από ατέρμονους πολέμους στην Μέση Ανατολή.

Συγκέντρωση αμερικανικών δυνάμεων

Πάντως, η Ουάσιγκτον διατυμπανίζει την επιχειρησιακή συγκέντρωση των ενόπλων δυνάμεων της στην Μέση Ανατολή – μετακίνηση βομβαρδιστικών stealth B-2, μαχητικών αεροσκαφών υποστήριξης, μιας επιπλέον ομάδας κρούσης αεροπλανοφόρου, μονάδων αεράμυνας και πολλά άλλα που ταιριάζουν σε μια περιορισμένη αεροπορική επιχείρηση. Η αποτροπή και ο εκφοβισμός είναι ένα πολύ ισχυρό χαρτί την δεδομένη στιγμή, αλλά θα έχει αποτέλεσμα αν όντως πετύχει, χωρίς να υπάρξει καταφυγή σε πολεμικά μέσα.

Η δήλωση Τραμπ για άμεσες συνομιλίες δείχνει ότι το Ιράν δεν επέμενε στην απόρριψη της πρότασης του – η προηγούμενη θέση του ήταν να προχωρήσει σε έμμεσες συνομιλίες μέσω μεσολαβητών (Ομάν κτλ). Πάντως, έχουμε δει συχνά την επικίνδυνη κλιμάκωση μεταξύ του Ιράν και των αντιπάλων του – και με πολεμικές ενέργειες – κλιμάκωση που τελικώς δεν ξέφυγε από τον έλεγχο. Επιπλέον, ουδέποτε είχαμε απόπειρα ενός πλήγματος έναντι του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος.

Το Ισραήλ έκανε ό,τι μπορούσε – εκτός από άμεσα πλήγματα – για να επιβραδύνει την πρόοδο του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, από δολοφονίες αξιωματούχων μέχρι κυβερνο-επιθέσεις. Όμως, η ανατίναξη θωρακισμένων πυρηνικών εγκαταστάσεων του είναι κάτι διαφορετικό.

Οι δυνατότητες πληγμάτων

Εάν οι συνομιλίες “στραβώσουν” και ο Τραμπ αποφασίσει τελικώς να πατήσει τη σκανδάλη, η πιο πιθανή επιχείρηση θα είναι η χρήση αεροπορικής δύναμης για να στοχοποιηθούν οι πιο κρίσιμες πυρηνικές τοποθεσίες του. Κανείς δεν έχει την αεροπορική ικανότητα  για κάτι τέτοιο, εκτός από τις ΗΠΑ.

Τα αμερικανικά βομβαρδιστικά stealth B-2 Spirit και οι βόμβες τους MOP (Massive Ordnance Penetrator) είναι τα μοναδικά συμβατικά όπλα που έχουν δυνατότητα να χτυπήσουν τις πιο θωρακισμένες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, μερικές από τις οποίες έχουν σκαφτεί μέσα σε βουνά. Όμως, ακόμα και σε αυτήν την περίπτωση είναι αμφίβολη η ολική τους καταστροφή. Περισσότερο πιθανό είναι ο περιορισμός της λειτουργίας τους, για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Δεν αρκούν από μόνα τους τα βομβαρδιστικά stealth, όσο ικανά και αν είναι. Θα χρειαστεί μια τεράστια αλληλουχία μέσων για να διασφαλιστεί ότι θα φτάσουν στους στόχους τους και ότι επιστρέψουν άθικτα: Έτερη αεροπορική υποστήριξη για την καταστροφή της εχθρικής αεράμυνας (SEAD/DEAD), υποστήριξη ηλεκτρονικού πολέμου, συλλογή πληροφοριών και πολλά άλλα.

Τα B-2 δεν θα πολεμήσουν μόνα τους. Οι Ιρανοί έχουν παρωχημένη πολεμική αεροπορία και ένα δευτεροκλασάτο δίκτυο αεράμυνας (αν τους έχει μείνει κάτι μετά τις ισραηλινές επιδρομές), αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο κίνδυνος είναι αμελητέος, παρά τα πλεονεκτήματα του stealth. Πολλά μπορεί να πάνε στραβά και στην πραγματικότητα τα stealth βομβαρδιστικά δεν είναι αόρατα. Κανένα αεροσκάφος δεν είναι. Πάντως, είναι ίσως ο μόνος σίγουρος για να καταστραφούν οι θωρακισμένες αυτές τοποθεσίες. Όμως, μοιάζει απίθανο να δεσμευτούν αμερικανικές χερσαίες δυνάμεις, για μία τέτοια υψηλού κινδύνου επιχείρηση.

Οι στόχοι του Ιράν

Ακόμα κι αν οι αεροπορικές επιδρομές στοχεύσουν την αεράμυνα και τις πυρηνικές τοποθεσίες, τα ιρανικά αντίποινα θα μπορούσαν να είναι εξαιρετικά βίαια. Το πιθανότερο είναι η Τεχεράνη να ρίξει ότι έχει – drones, πυραύλους κρουζ και κυρίως βαλλιστικούς πυραύλους – στις αμερικανικές δυνάμεις στην περιοχή. Οι αμερικανικοί στόχοι που θα μπορούσαν να βρεθούν στο στόχαστρο του Ιράν ποικίλουν, από βάσεις και εγκαταστάσεις σε Κατάρ-Εμιράτα-Σαουδική Αραβία, μέχρι την βάση στην Diego Garcia.

Αν οι Αμερικανοί επιλέξουν να χτυπήσουν, υπάρχει το ενδεχόμενο να προηγηθούν πλήγματα σε θέσεις των ιρανικών βαλλιστικών πυραύλων και συγκροτημάτων καταφυγίων του, προκειμένου να είναι πιο αποτελεσματική η επίθεση στις πυρηνικές του εγκαταστάσεις. Το σίγουρο είναι ότι πρόκειται για μία άκρως προκλητική αποστολή, ειδικά για μια τόσο μεγάλη χώρα όπως το Ιράν, οι δυνάμεις της οποίας έχουν προετοιμαστεί για χρόνια για αυτό ακριβώς το σενάριο.

Οι επιλογές του Ιράν

Μια προληπτική σειρά χτυπημάτων σε κρίσιμες εγκαταστάσεις πυραύλων θα μείωνε το πλήγμα από μια μαζική ιρανική αντεπίθεση και θα έδινε στην αεράμυνα μια ευκαιρία να αναχαιτίσει το μεγαλύτερο μέρος της. Όμως, από την άλλη, πολλές αμερικανικές εγκαταστάσεις βρίσκονται ακριβώς απέναντι από τον Περσικό Κόλπο και τον Κόλπο του Ομάν, εγγύτερα του Ιράν από ό,τι το Ισραήλ, το οποίο η Τεχεράνη έπληξε πρόσφατα.

 

Τα Στενά του Ορμούζ πρέπει επίσης να προκαλούν ανησυχίες, λόγω των ενεργειακών πόρων που ρέουν διαμέσου τους. Η Κίνα, η οποία εξαρτάται από το πετρέλαιο που διέρχεται από αυτό το σημείο, είναι ένας πραγματικός “μπαλαντέρ” στην υπόθεση. Εάν το Ιράν έκλεινε τα Στενά και άρχιζε να πυροβολεί στον Περσικό και τον Κόλπο του Ομάν οτιδήποτε είναι ευθυγραμμισμένο με τις ΗΠΑ, θα βρισκόμασταν και πάλι σε αχαρτογράφητο έδαφος. Το Ιράν έχει δημιουργήσει ένα τεράστιο αντιπλοϊκό οπλοστάσιο που αποτελείται από μια τεράστια ποικιλία όπλων που έχουν σχεδιαστεί για να μετατρέψουν αυτή την περιοχή σε μια ζώνη πολεμικής εμπλοκής.

Οι Χούτι είναι επίσης ένας άλλος παράγοντας, αλλά είναι πιο προβλέψιμοι και παρακολουθούνται τώρα πολύ πιο στενά. Πάντως, με τις συνεχείς επιθέσεις τους έχουν ήδη θέσει σε κίνδυνο την διαδρομή στο στενό Bab el-Mandeb και θα μπορούσαν να ρίξουν ότι έχουν και όπου πουν οι Ιρανοί σύμμαχοι τους. Η ναρκοθέτηση του Bab el-Mandeb και των Στενών του Ορμούζ είναι εξαιρετικά προβληματική και θα επιφέρει καταστροφικές οικονομικές επιπτώσεις.

Το Ιράν έχει επίσης τη δυνατότητα για πλήγματα σε στόχους μακριά από την περιοχή του Περσικού Κόλπου, χρησιμοποιώντας σκάφη με ειδικά όπλα (που ίσως ήδη να βρίσκονται σε θέσεις βολής) και πράκτορες του ανά τον κόσμο. Με απλά λόγια, η απάντηση του Ιράν θα μπορούσε να είναι πολύ θανατηφόρα και τελικώς να σύρει τα κράτη του Κόλπου που φιλοξενούν τις αμερικανικές δυνάμεις σε μια ευρύτερη σύγκρουση, για να μην αναφέρουμε την εκτόξευση της τιμής του πετρελαίου.

Το Ισραήλ

Στο πρόσφατο παρελθόν, η όποια κλιμάκωση περιορίστηκε σε πλήγματα αντεπίθεσης και έπειτα δεν εξετράπη. Αυτό θα μπορούσε να ισχύσει και τώρα, αν και πρέπει να έχουμε υπόψιν ότι ένα πλήγμα στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα είναι κάτι εντελώς διαφορετικό σε σχέση με ό,τι έχουμε δει.

Έπειτα έχουμε και το Ισραήλ. Θα αποτελέσει μέρος μιας τέτοιας επιχείρησης; Η αεροπορική του δύναμη έχει μεγάλη αξία, αλλά η εμπλοκή του θα αύξανε αμέσως την αστάθεια μιας ήδη τρομερά ασταθούς κατάστασης. Ο Τραμπ είναι εξαιρετικά κοντά στον Νετανιάχου και η σημερινή ισραηλινή κυβέρνηση έχει κάθε λόγο να βοηθήσει να εξουδετερωθούν οι ισχυρότερες ικανότητες του μεγαλύτερου εχθρού του – εάν πάντα οι ΗΠΑ είναι διατεθειμένες για κάτι τέτοιο.

Να σημειωθεί ότι παρά την εμπειρία της, τον οπλισμό της και την μαχητικότητα της, η ισραηλινή αεροπορία δεν μπορεί να πλήξει καίρια το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, χωρίς την άμεση εμπλοκή των ΗΠΑ.

Οικονομικές και γεωστρατηγικές επιπτώσεις

Όπως προαναφέραμε, σε μία πολεμική εμπλοκή, το πιθανότερο είναι να εκτοξευτεί η τιμή του πετρελαίου, κάτι που θα επηρεάσει την οικονομία και, ως εκ τούτου, τις ΗΠΑ και σε όλο τον κόσμο. Ένα τέτοιο σοκ θα μπορούσε να επιδεινώσει την κρίση στις αγορές, ειδικά εάν η στρατιωτική δράση εξελιχθεί σε μια παρατεταμένη σύγκρουση. Εάν μειωθούν δε σημαντικά οι εξαγωγές πετρελαίου από την περιοχή  για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, ενδέχεται να δούμε και άλλες εντάσεις.

Αυτοί είναι μόνο μερικοί από τους γενικούς και προφανέστερους παράγοντες στην αντιπαράθεση. Υπάρχει ένα φοβερά πολύπλοκο μωσαϊκό συμφερόντων, επιρροών και μακροοικονομικών παραγόντων που θα επηρεάσουν όλα όσα ακολουθήσουν μετά το πρώτο πλήγμα.

Δυνητικά εισερχόμαστε σε μια επικίνδυνη γεωπολιτική στιγμή, που οι περισσότεροι δεν φαίνεται ακόμα να έχουν συνειδητοποιήσει. Μπορεί να τα μηνύματα του Τραμπ σε σχέση με το Ιράν να ήταν αναμενόμενα, αλλά αυτό δεν αποτελεί από μόνο του λόγο εφησυχασμού. Μπορούμε βεβαίως να ελπίζουμε ότι το Ιράν και ο Τραμπ θα κάνουν ένα βήμα πίσω την κατάλληλη στιγμή για να αποτραπεί η ανεξέλεγκτη κλιμάκωση. Με βάση την δήλωση Τραμπ, το πρώτο βήμα πίσω έγινε από την Τεχεράνη.

Υπάρχει πάντα και η επιλογή να επιδιώξει να δοκιμάσει την μπλόφα του Τραμπ και αυτός τελικώς να κάνει πίσω και να μην κινηθεί στρατιωτικά, αν και αυτό θα αποτελέσει ένα μεγάλο πλήγμα για την αξιοπιστία του, την στιγμή που υπάρχουν τόσες πολλές άλλες διεθνείς κρίσεις σε εξέλιξη.

Ανάμεσα σε τόση αβεβαιότητα, ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο: Υπάρχει ένα τεράστιο παιχνίδι με διακυβεύματα τόσο υψηλά, που είναι κυριολεκτικά ανυπολόγιστα…