Πού οδηγεί το διεθνές σύστημα ο πόλεμος στην Ουκρανία

«Ποτέ, ποτέ, ποτέ μην πιστεύετε ότι κάθε πόλεμος θα είναι ομαλός και εύκολος, ή πως ο καθένας που ξεκινά σε περίεργο ταξίδι μπορεί να μετρήσει τις παλίρροιες και τις θύελλες που θα συναντήσει. Ο πολιτικός που υποχωρεί στον πυρετό του πολέμου πρέπει να αναγνωρίσει πως μόλις δοθεί το σύνθημα, δεν είναι πια ο κυρίαρχος της πολιτικής αλλά ο σκλάβος απρόβλεπτων και ανεξέλεγκτων γεγονότων» (Ουίνστον Τσόρτσιλ).

«Ο Θεός δημιούργησε τον πόλεμο ώστε οι Αμερικανοί να μάθουν γεωγραφία» (Μαρκ Τουαίην).

Ως συντηρητικός, αξιωματικά είμαι εναντίον του πολέμου. Αυτό είναι μία ιδεολογική τοποθέτηση, η οποία έρχεται σε αντιπαράθεση με την πραγματικότητα. Εντός μας υπάρχει ακόμη ο “παλαιός εγκέφαλος”, ο εγκέφαλος του ερπετού. Ο πόλεμος στην Ουκρανία επιβεβαιώνει πως ο φόβος προκαλεί την επίθεση για επιβίωση. Ο πόλεμος, αντιγράφοντας τον Τολστόι από την εισαγωγή στο “Πόλεμος και Ειρήνη” (ελπίζω να μην απαγορεύεται η αναφορά του ονόματός του, ως δείγμα φιλορωσισμού) είναι η συγκέντρωση όλων των εγκλημάτων που έχει εφεύρει ο “πολιτισμένος” άνθρωπος (φόνος, κλοπή, βιασμός, υποκρισία, πορνεία, προδοσία, τρομοκρατία, βασανισμός, ψεύδος).

Ως εκ τούτου, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι ανεπιφύλακτα καταδικαστέα, όπως είναι καταδικαστέα η εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο, ο βομβαρδισμός της Σερβίας, η εισβολή στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, ο πόλεμος στην Αραβική Χερσόνησο, στη Συρία κλπ. Αυτό δεν σημαίνει ότι το ένα έγκλημα ισοσκελίζει το άλλο. Τα εγκλήματα είναι αυτοτελή και έχουν το κάθε ένα τον δικό τους ξεχωριστό αίτιο και εκτελεστή.

Οι διεθνείς σχέσεις ενέχουν μια σειρά προηγουμένων γεγονότων, αλληλο-εξαρτουμένων συγκυριών και συμφερόντων, υλικού αλλά καμιά φορά και ιδεολογικού περιεχομένου. Ενέχουν επίσης και το πλέον ανεξερεύνητο αίτιο ανθρώπινης συμπεριφοράς, της ισχύος, της θέσεως στην ιεραρχία, της ηγεσίας ή και ηγεμονίας. Ισχύος και ηγεμονίας, που επεκτείνεται πλέον σε ολόκληρο τον πλανήτη, ίσως και στο διάστημα. Δεν μπορούμε να αποφανθούμε με μια πρόταση για το αίτιο του πολέμου. Η ρηχή εξήγηση των παλαιο-μαρξιστών ότι ο πόλεμος γίνεται από τους πλούσιους εναντίον των φτωχών είναι απλά παιδαριώδης.

Στη συγκεκριμένη, όμως, περίπτωση, έχουμε έναν οργανωτή και έναν εκτελεστή. Ο οργανωτής είναι οι ΗΠΑ και ο εκτελεστής η Ρωσία. Βοηθός του δράματος η ΕΕ και η Βρετανία, ο επίσημος διαμεσολαβητής του οργανωτή. Το δράμα είναι τέλεια επεξεργασμένο και η σκηνή έχει στηθεί έτσι ώστε ο εκτελεστής να βρεθεί κάτω από τα άπλετα φώτα της δημοσιότητας, η οποία ελέγχεται πλήρως από τον οργανωτή.

Τα σχέδια και η πραγματικότητα

Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι ένα ιστορικό γεγονός εν τω γίγνεσθαι. Αυτό που ταλανίζει τους πάντες είναι πως θα τελειώσει και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις για το κάθε κράτος και για κάθε έναν από εμάς ξεχωριστά. Η ρήση του Τσόρτσιλ, ο οποίος είχε δει στη ζωή του πολλούς πολέμους και ο ίδιος προείδε τον Ψυχρό Πόλεμο, εφαρμόζεται πλήρως και σε αυτή τη σύγκρουση.

Οι Ρώσοι δεν έχουν πετύχει το “Blitzkrieg”. Οι Ουκρανοί με τη βοήθεια του ΝΑΤΟ ανθίστανται και βέβαια περιμένουν πως οι κυρώσεις θα πείσουν τη Μόσχα να κάνει πίσω. Εν τω μεταξύ, η χώρα τους καταστρέφεται, εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν και ένας καινούργιος –αβάσταχτα αδελφοκτόνος– πόλεμος επαναλαμβάνεται στην Ευρώπη. Είχε προηγηθεί ο ευρωπαϊκός πόλεμος Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν, με βοηθό και άμεσα εμπλεκόμενο τη νατοϊκή Τουρκία, αλλά κανείς δεν έδωσε σημασία, ούτε το Ευρωκοινοβούλιο, ούτε οι “Πράσινοι”, ούτε οι “Κόκκινοι”, ούτε οι “Μπλε”.

Όλοι αδιαφόρησαν και σφύριζαν αδιάφορα, περιμένοντας να τελειώσει αυτό το απρόσμενο ιντερλούδιο στην μεταπολεμική ειρηνική Ευρώπη. Τώρα, όλοι τρέχουν να βοηθήσουν την Ουκρανία και να καταδικάσουν τη Ρωσία, αλλά όπως είπε ο Μπάιντεν, «θα οδηγηθώ και σε έναν Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά όχι για την Ουκρανία». Σε αυτή την χρονική στιγμή της εξέλιξης μιας θλιβερής ιστορίας γεννιούνται πολλά αναπάντητα ερωτηματικά. Ας προσπαθήσουμε να τα βάλουμε σε μία τάξη.

Πώς θα λήξει ο πόλεμος στην Ουκρανία;

Κανείς δεν έχει απάντηση γιατί η Ουκρανία –καλώς ή κακώς– δεν δέχεται τους τέσσερις όρους υποταγής στη Μόσχα. Ο Πούτιν θέλει μια ουδέτερη Ουκρανία, αναγνώριση της προσάρτησης της Κριμαίας και της ανεξαρτησίας του Ντονμπάς, καθώς και την “αποναζιστικοποίηση της κυβέρνησης του Κιέβου”. Ο Πούτιν πλέον εφαρμόζει πολιορκία πόλεων και κατάληψη της νότιας παραθαλάσσιας Ουκρανίας και ετοιμάζεται για τη μεγάλη μάχη στο Κίεβο.

Εν τω μεταξύ, βέβαια, παραμένει επικίνδυνα αόρατο το μέλλον των επιχειρήσεων των Ρώσων στη δυτική Ουκρανία, η οποία συνορεύει με χώρες του ΝΑΤΟ και ενισχύεται η πιθανότητα από ένα λάθος να έχουμε σύγκρουση σε νατοϊκό χώρο. Οι ΗΠΑ απείλησαν πως και μία σφαίρα να πέσει σε νατοϊκό έδαφος θα αντιδράσουν με πλήρη ισχύ. Από την άλλη, ακούγεται πως ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπένετ, ζήτησε από τον Ζελένσκι να αποδεχθεί τους όρους του Πούτιν. Ο Ζελένσκι αρνήθηκε, λέγοντας πως δεν δέχεται τελεσίγραφα.

Η Ρωσία, μόλις μια μέρα πριν, σταμάτησε την υπογραφή της συμφωνίας για τα πυρηνικά όπλα με το Ιράν, ζητώντας να μην εφαρμοστούν οι κυρώσεις που επέβαλαν οι ΗΠΑ στο εμπόριο μεταξύ Ρωσίας-Ιράν. Οι Ισραηλινοί οι οποίοι θέλουν να μην υπογραφεί αυτή η συμφωνία, προφανώς στηρίζουν με κάποιο τρόπο τον Πούτιν, αφανώς βέβαια και πίσω από τις κουρτίνες, θέλοντας να αποτύχουν οι συνομιλίες Ιράν-ΗΠΑ.

Οι ΗΠΑ, βέβαια, τώρα που επέβαλαν εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, θα ήθελαν τα ιρανικά ενεργειακά αποθέματα να μπουν στην αγορά και να συγκρατήσουν τις τιμές. Είναι επίσης σχεδόν βέβαιο πως η Γαλλία και η Γερμανία θα ήθελαν, έστω και ασυνείδητα, να σταματήσει ο πόλεμος, βλέποντας πως η Ουκρανία δεν θα μπει ποτέ στο ΝΑΤΟ, ούτε στην ΕΕ. Εάν δεν υπάρξουν ανεξέλεγκτοι παράγοντες, ο πόλεμος θα τελειώσει μετά από καιρό –άγνωστο πόσο– με μία Ουκρανία κατεστραμμένη.

Οι αντοχές της Ρωσίας

Ο πόλεμος στην Ουκρανία εξελίσσεται σε πόλεμο αντοχής της ρωσικής κοινωνίας στον οικονομικό πόλεμο της Δύσης. Αν η Ρωσία αντέξει δίχως εσωτερικές συγκρούσεις και αλλαγή κυβερνήσεως, τότε το παιγνίδι θα το έχει κερδίσει αυτή. Η πρόβλεψη για την αντοχή της ρωσικής κοινωνίας σε έναν αλλοτινό τρόπο ζωής, φτωχότερο και απομονωμένο από τη Δύση δεν είναι εύκολη.

Ακόμη και η αυταρχική διακυβέρνηση Πούτιν μπορεί να καταρρεύσει κάτω από την αντίδραση ολιγαρχών και λαϊκής δυσφορίας. Επίσης, ένας μακροχρόνιος πόλεμος χρειάζεται άφθονο στρατιωτικό υλικό, το οποίο είναι άγνωστο αν οι ρωσικές δυνάμεις έχουν. Αν η επιχείρηση εξελιχθεί σε φιάσκο, η ήττα της Ρωσίας θα είναι ιστορική και θα ανατρέψει κάθε είδους διεθνή σχέση που ξέραμε μέχρι σήμερα.

Οι ΗΠΑ κατάφεραν με την πρόκληση προς τη Ρωσία να σβήσουν τις εικόνες από το Βιετνάμ, τη Γιουγκοσλαβία, το Ιράκ, τη Λιβύη, τη Σομαλία, το Αφγανιστάν. Κατάφεραν να φέρουν στην αμερικανική κοινωνία μια κάθαρση, για το ότι οι ΗΠΑ ήταν η μόνη χώρα που εμπλέκονταν σε αποτυχημένους πολέμους, βομβαρδίζουν αμάχους και καταδικάζουν στην πείνα πληθυσμούς. Ψυχολογικά, η φρενίτιδα, με την οποία έχει εξαπλωθεί ο αντι-ρωσισμός πλησιάζει τον μακαρθισμό (απόλυση καλλιτεχνών, διακοπή μαθημάτων ή εκδηλώσεων με αντικείμενο Ρώσους διανοούμενους ή μουσικούς) είναι πρωτοφανής σε μια κοινωνία, η οποία όχι μόνον επιτρέπει τα πάντα αλλά και επιβάλει δια νόμων το “πολιτικώς ορθόν”.

Τα ίδια ισχύουν και για την ΕΕ, η οποία δεν θέλει να ξέρει τι έγινε σε όλες τις επιχειρήσεις που συμμετείχε ή προκάλεσε, κυρίως σε Μέση Ανατολή και Αφρική. Και για τους δύο όμως συμπρωταγωνιστές, το ζήτημα είναι η αντοχή των κοινωνιών σε προβλήματα πληθωρισμού, ενεργειακής κρίσης, προσφυγικού, τα οποία βέβαια φορτώνουν στη Ρωσία. Οι δυτικές κοινωνίες δείχνουν εξεγερμένες από τις σοκαριστικές εικόνες από την Ουκρανία.

Τόση ευαισθησία για τους Ουκρανούς, αλλά ούτε μία αναφορά στον εμφύλιο της Υεμένης, την κατάσταση στη Συρία ή στο Ιράκ, στην Αφρική (Σουδάν, Αιθιοπία, Μάλι, Νιγηρία, Σομαλία). Καταλαβαίνει κανείς το ευρωπαϊκό άγχος μπροστά στον πόλεμο και τα προβλήματά του. Οι Ευρωπαίοι έχουν συνηθίσει ή να λύνουν τα προβλήματα οι ΗΠΑ, ή να τα κρύβουν κάτω από το χαλί. Τώρα οι αποτυχίες της ΕΕ δεν κρύβονται, αλλά μπορούν να αποφορτίσουν τη μαζική δημοκρατία της “ευτυχίας”, ρίχνοντας όλα τα κακά στη Ρωσία, η οποία βέβαια τώρα κρίνεται για τις πράξεις της κι όχι για τα λάθη των άλλων.

Πώς θα αντιδράσει η Κίνα

Το μυστικό της κατάληξης αυτού του πολέμου είναι στο πως θα αντιδράσει η Κίνα. Εάν στηρίξει ανοιχτά τη Ρωσία –οικονομικά και με στρατιωτικό υλικό αν παραστεί ανάγκη– τότε ο χρόνος μετράει υπέρ της Ρωσίας. Εάν όχι, τότε ο χρόνος είναι με το μέρος του ΝΑΤΟ. Θεωρώ, όμως, πως οι δυτικές κοινωνίες δεν θα αντέξουν τις επιπτώσεις του πολέμου και θα αρχίσουν να παίρνουν η κάθε μία το δικό της δρόμο. Λογικά η Κίνα δεν έχει άλλη επιλογή παρά να στηρίξει τη Ρωσία. Αν η Ρωσία διαλυθεί, τότε η Κίνα θα βρεθεί μπροστά στον ύστατο εκβιασμό για το δικό της μέλλον από τις ΗΠΑ.

Μπορεί άραγε να εξαγορασθεί; Δεν είναι καθόλου εύκολο να αποκρυπτογραφήσεις το μυαλό των Κινέζων. Ένα είναι σίγουρο: Οι ΗΠΑ δεν έχουν κρύψει, ακόμη και τώρα, πως ο μεγάλος αντίπαλός τους είναι η Κίνα. Αν οι Κινέζοι μπουν στο αιματηρό αυτό παιγνίδι υπέρ της Ρωσίας, τότε οι αποφάσεις του Πούτιν θα είναι πιο ισορροπημένες. Αν όχι κι αυτός βρεθεί απομονωμένος, τότε πιθανόν να πάρει επικίνδυνες αποφάσεις, οι οποίες θα μας οδηγήσουν σε “Αρμαγεδδώνα”, ή, εάν επικρατήσει η αυτοσυντήρηση, σε μια νέα Γιάλτα.

Δεν θα θέσω ερωτήσεις για την Τουρκία και την Ελλάδα. Ούτε για τους Σαουδάραβες και τα Εμιράτα, που γίνονται πλέον οι ρυθμιστές της παγκόσμιας οικονομίας. Οι Σαουδάραβες εκτέλεσαν μαζικά 81 άτομα προχθές. Ποιος Δυτικός θα τολμήσει να το στιγματίσει όταν το πετρέλαιο βρίσκεται στα 130 δολάρια. Ποιος θα τολμήσει να τα βάλει με τον Ερντογάν, ο οποίος προμηθεύει drones στην Ουκρανία, εκτός βέβαια κι αν προκαλέσει με πράξεις έντονου “φιλορωσισμού”.

Είμαστε μπροστά στο άνοιγμα μιας βεντάλιας πιθανοτήτων, καμιά από τις οποίες δεν είναι καλή. Εάν η Ρωσία, με τη βοήθεια της Κίνας, κρατήσει και ο πόλεμος στην Ουκρανία καταλήξει υπέρ της, θα τροφοδοτηθούν διαλυτικές τάσεις στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ. Μία τέτοια εξέλιξη δεν είναι καθόλου θετική για την Ελλάδα. Αλλά γι’ αυτήν την εξέλιξη η ανάλυση θα γίνει σε άλλο άρθρο.