Που πάνε οι σχέσεις Ερντογάν με Μπάιντεν και Μακρόν

Καταπέλτης ήταν για τον Ερντογάν ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ο οποίος με τις δηλώσεις του έδωσε το στίγμα της διαφορετικής αντιμετώπισης που επιφυλάσσει για την Τουρκία η νέα αμερικανική κυβέρνηση. Οι δηλώσεις έγιναν λίγες ώρες μετά το νέο ξέσπασμα του “σουλτάνου” εναντίον των ΗΠΑ και του Μακρόν, με αφορμή την κριτική που του ασκείται όχι μόνον  για τις παρεμβάσεις και την προκλητικότητά του εναντίον συμμαχικών χωρών, αλλά και για την καταπάτηση δικαιωμάτων Τούρκων πολιτών.

Ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ επισήμανε την  ετοιμότητα της νέας αμερικανικής κυβέρνησης να εγκαλέσει τις συμπεριφορές της Τουρκίας που δεν συνάδουν με το Διεθνές Δίκαιο και τις δεσμεύσεις της στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Υπενθύμισε μάλιστα ότι ο πρόεδρος Μπάιντεν έχει δεσμευθεί έναντι των συμμάχων των ΗΠΑ «να εγκαλέσει την τουρκική συμπεριφορά που δεν συνάδει με το Διεθνές Δίκαιο ή τις δεσμεύσεις της Άγκυρας προς την συμμαχία».

Στη  συνέχεια έγινε ακόμα πιο σαφής, τουλάχιστον ως προς το δεύτερο σκέλος, αυτό των συμμαχικών δεσμεύσεων, στέλνοντας μήνυμα όχι μόνον στον Ερντογάν, αλλά και στην υπόλοιπες χώρες του ΝΑΤΟ. Στο πλαίσιο αυτό τόνισε, ότι θα πρέπει να αποφύγουν την αγορά ρωσικών οπλικών συστημάτων και προειδοποίησε την Άγκυρα ότι, αν δεν συμμορφωθεί ενδέχεται να βρεθεί αντιμέτωπη με κυρώσεις.

Πρέσα για τους S-400

Η διαμάχη της Άγκυρας με το ΝΑΤΟ και την Ουάσιγκτον για την απόκτηση του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400 είναι γνωστή, όπως γνωστό είναι και το γεγονός ότι ο Τραμπ απέφευγε στη διάρκεια της προεδρίας του να προχωρήσει στην επιβολή κυρώσεων. Στο τελείωμα της θητείας του, ωστόσο, με συντριπτική πλειοψηφία, Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι ψήφισαν την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία, ανατρέποντας μάλιστα ακόμα και το βέτο του απερχόμενου προέδρου.

Ο εκπρόσωπος του Στέιτ  Ντιπάρτμεντ υπενθύμισε ότι η απόκτηση των S-400 από την Άγκυρα θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια της τεχνολογίας του ΝΑΤΟ. Επικαλέστηκε όμως και τις προβλέψεις του νόμου CAATSA, του νόμου δηλαδή για την Αντιμετώπιση των Αντιπάλων της Αμερικής Μέσω Κυρώσεων. Προέτρεψε τέλος την Τουρκία να μην διατηρήσει το σύστημα των S-400, σημειώνοντας ότι η ανάπτυξή τους «έρχεται σε αντίθεση με τις δεσμεύσεις που ανέλαβαν όλοι οι Σύμμαχοι στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ του 2016 στη Βαρσοβία για τη μείωση των εξαρτήσεων από τον ρωσικό εξοπλισμό».

Ο ίδιος, αν και δεν παρέλειψε να αναφέρει ότι η Τουρκία είναι σημαντικός σύμμαχος, επισήμανε ότι η συγκεκριμένη ενέργεια της Άγκυρας έρχεται σε αντίθεση με τις αρχές της Συμμαχίας. Ανάλογες δηλώσεις είχε κάνει νωρίτερα  και ο εκπρόσωπος του Πενταγώνου, Τζον Κέρμπι, τονίζοντας ότι η αμερικανική θέση «δεν έχει αλλάξει». Πρόσθεσε επίσης ότι η Τουρκία «είχε πολλές ευκαιρίες τα τελευταία δέκα χρόνια να αγοράσει το σύστημα Patriot από τις ΗΠΑ, αλλά προτίμησε τους S-400». Κατέρριψε έτσι, το βασικό επιχείρημα του Ερντογάν, το οποίο βόλευε και τον Τραμπ, καθώς έδειχνε ως αιτία για την μη αγορά των Patriot από την Τουρκία την κακή πρόταση που της είχαν κάνει ο Ομπάμα και η κυβέρνησή του.

Το ξέσπασμα Ερντογάν

Οι αμερικανικές αντιδράσεις για την απόκτηση των S-400 δεν είναι βέβαια τωρινές. Οι ΗΠΑ απέκλεισαν εξαιτίας αυτής της ενέργειας την Άγκυρα από το πρόγραμμα κατασκευής των μαχητικών F-35, ενώ τον Δεκέμβριο, στην περίοδο δηλαδή μεταβίβασης της εξουσίας από τον Τραμπ στον Μπάιντεν, απαγόρευσαν και την χορήγηση οποιασδήποτε άδειας για την εξαγωγή όπλων στην τουρκική κρατική υπηρεσία για τις προμήθειες στρατιωτικού υλικού, την SSB. Δεν είχαν προχωρήσει ωστόσο σε μια τόσο ευθεία απειλή για την επιβολή κυρώσεων.

Με την έλευση του Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο ήταν γνωστό, ότι θα κοπεί η απευθείας σύνδεση που είχε ο Ερντογάν με τον προκάτοχό του. Την αφορμή πάντως για αυτήν την φραστική σκλήρυνση της στάσης της νέας αμερικανικής κυβέρνησης προς την Άγκυρα, την έδωσε ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος και νωρίτερα οι νέες κατηγορίες του Τούρκου υπουργού Εσωτερικών, ότι οι ΗΠΑ βρίσκονταν πίσω από το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Την Παρασκευή, αμέσως μετά την προσευχή, ο Ερντογάν επιτέθηκε στην Ουάσιγκτον και στον Γάλλο πρόεδρο Μακρόν, για τα επικριτικά τους σχόλια στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τις κινητοποιήσεις των φοιτητών στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου και τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας.

«Θέλω να πω στις ΗΠΑ: Δεν ντρέπεστε καθόλου, στο όνομα της δημοκρατίας, για όλα όσα συνέβησαν πριν τις εκλογές; Πιάσατε κορυφή στον ρατσισμό. Εσείς πως θα εξηγήσετε τη δολοφονία των μαύρων πολιτών σας από τους αστυνομικούς σας που τους σκότωσαν γονατιστούς;» είπε ο Τούρκος πρόεδρος χρησιμοποιώντας μια φρασεολογία που δεν αρμόζει σε αρχηγό κράτους και η οποία χαρακτηρίστηκε απαράδεκτη και καθόλου συμμαχική από τις ΗΠΑ. Για το ίδιο θέμα επιτέθηκε και στον Μακρόν, καλώντας τον να λύσει πρώτα το θέμα με τα “Κίτρινα Γιλέκα” και τους διαδηλωτές που είναι στο δρόμο στη Γαλλία.

Το παρασκήνιο

Το πρόβλημα του Ερντογάν δεν είναι, ωστόσο, μόνο οι επικρίσεις για τον πρύτανη που διόρισε στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου, ούτε οι εκκλήσεις που γίνονται για την παραίτησή του. Ο Τούρκος πρόεδρος είχε εκφράσει τον Ιανουάριο την ελπίδα ότι θα μπορούσε να καταλήξει σε συμβιβασμό με την κυβέρνηση Μπάιντεν. Αυτό βέβαια σήμαινε για τον Ερντογάν ότι θα μπορούσε να επιστρέψει στο πρόγραμμα για τα F-35, διατηρώντας και αναπτύσσοντας τους S-400.

Στο πλαίσιο αυτό, οι Τούρκοι είχαν επαναφέρει και την  πρότασή τους για τη σύσταση μιας μεικτής  επιτροπής, η οποία θα εξέταζε τη συμβατότητα της αξιοποίησης του ρωσικού αμυντικού συστήματος με την παράλληλη προστασία της νατοϊκής τεχνογνωσίας. Κάτι που βέβαια οι Αμερικανοί απέρριψαν. Την περασμένη Τρίτη, πάντως, ο εκπρόσωπος της τουρκικής προεδρίας, Ιμπραήμ Καλίν, συνομίλησε με τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου και, όπως ανακοίνωσε η Άγκυρα εξέφρασαν την «βούληση να αποκατασταθούν ισχυρές, διαρκείς και εποικοδομητικές σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες».

Το τηλέφωνο δεν είχε χτυπήσει, ωστόσο, τουλάχιστον μέχρι την Παρασκευή και μετά τις τελευταίες εξελίξεις μάλλον θα αργήσει να χτυπήσει. Με το ξέσπασμά του όμως, ο Ερντογάν πυροδότησε νέα ένταση και στις σχέσεις του με τον πρόεδρο Μακρόν, οι οποίες το αμέσως προηγούμενο διάστημα είχε διαφανεί να επιστρέφουν σε μια κανονικότητα. Δεν θύμιζαν τουλάχιστον τις έντονες αντιπαραθέσεις στη διάρκεια του καλοκαιριού, όταν η Γαλλία εξέφραζε ακόμα και με στρατιωτική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο τη στήριξή της στην Ελλάδα και την Κύπρο και η Τουρκία παρενοχλούσε γαλλική φρεγάτα στη διαδικασία επιτήρησης του εμπάργκο όπλων στη Λιβύη.