Πού το πάει ο Ερντογάν

«Άνθρωποι τη πράξεως απηλλαγμένοι θεωρητικών γνώσεων γίνονται δούλοι παρωχημένων αντιλήψεων» Τζών Μέϋναρντ Κέϋνς

Τα συμβαίνοντα στην Τουρκία απασχολούν οσημέραι ολοέν περισσότερο τον κόσμο. Η Τουρκία έρχεται εις ρήξιν με την Αμερική. Η οικονομία ευρίσκεται ένα βήμα προ της πιστωτικής κρίσεως. Αναζητεί νέους συμμάχους στην Ανατολή. Οι αναπτυσσόμενες χώρες ανησυχούν για την άνοδο του κόστους δανεισμού. Το ευρώ και οι μετοχές των ευρωπαϊκών τραπεζών υποχωρούν και ο υπόλοιπος κόσμος διερωτάται: Μέχρις ποίου σημείου, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα εμμείνει στην πολιτικήν γοήτρου; Τι κρύπτεται όπισθεν της κρατήσεως ενός πάστορος, του ΄Αντριου Μπράνσον, αναλώμασι της πατροπαραδότου αμερικανοτουρκικής φιλίας;

Υπό την προϋπόθεσιν ότι η πολιτική Ερντογάν θα ανθέξει τελικώς, αναζητούνται τα αίτια και αποτελέσματα της κλιμακώσεως που από καιρού σοβεί στις σχέσεις της Αμερικής με την Τουρκία. Εν πρώτοις, ο Ερντογάν δεν είναι ούτε τυχαίος μήτε πρωτόλειος πολιτικός. Διαθέτει μακρά πολιτική πείρα –κυβερνά εδώ και 16 χρόνια την Τουρκία λίαν επιτυχώς– και έχει περάσει δια πυρός και σιδήρου όλες τις βαθμίδες της πολιτικής ζωής. Γνωρίζει ασφαλώς το μέγεθος και την ισχύ του αντιπάλου και τα όρια αντοχής της χώρας του εις μίαν αντιπαράθεση διαρκείας με το «σύστημα».

Η Τουρκία έπειτα από περίοδο ταχείας οικονομικής αναπτύξεως, που μετά το 2001 εστηρίχθη στον ξένο δανεισμό (κυρίως από ευρωπαϊκές τράπεζες) εξακολουθεί να υποφέρει από υψηλά επιτόκια, ταχύ πληθωρισμό και ανερχομένη ανεργία, ιδίως των νέων Τούρκων. Η τουρκική κυβέρνηση έχει εμπλακεί εις «δυόμισι» πολέμους (Συρία, Ισλαμικό Κράτος και κατέχει την μισή Κύπρο). Μέχρις πρότινος διατηρούσε «κατάστασιν εκτάκτου ανάγκης» στο εσωτερικό της. Όλα αυτά εκόστιζαν και κοστίζουν σημαντικούς πόρους της οικονομίας, με αποτέλεσμα το κατά κεφαλήν εισόδημα του τουρκικού λαού να είναι στο ένα τρίτον του ελληνικού, παρά την αγρία αφαίμαξη που μας επέβαλαν οι Ευρωπαίοι «εταίροι».

Ο Ερντογάν έχει προ πολλού συνειδητοποιήσει ότι παρ’ όλες τις παρακλήσεις, απειλές και παζάρια, η Τουρκία είναι ανεπιθύμητη στην ΕΕ. Δια λόγους πληθυσμιακούς, θρησκευτικούς και πολιτισμικούς. Όσο κι αν οι Γερμανογάλλοι ηγέτες καλοπιάνουν τους Τούρκους επισήμους ότι θα τους ήθελαν, αν όχι μέσα στο ευρωπαϊκό κλάμπ, πάντως «πολύ κοντά» τους, το μήνυμα είναι σαφές: η Τουρκία δεν θα γίνη ποτέ δεκτή επί ίσοις όροις στην ευρωπαϊκή «οικογένεια» – δι’ όσην αξία έχει η έννοια αυτή.

Ότι έγινε μέλος του ΝΑΤΟ το 1952 κι ενωρίτερον (Μάρτιος 1947) έτυχε της αμερικανικής εγγυήσεως μαζί με την Ελλάδα (δόγμα Τρούμαν), αποδίδεται στον τότε Ψυχρό Πόλεμο και στην προστασία των πετρελαϊκών συμφερόντων των ΗΠΑ (στη Σαουδική Αραβία). Σήμερον η σοβιετική απειλή έχει εκλείψει και η Αμερική είναι αυτάρκης σε υδρογονάνθρακες. Άρα το ζήτημα που τίθεται στον Ερντογάν είναι πού ανήκει η Τουρκία και ποίον το μέλλον του τουρκικού λαού;

Που ανήκει

Στο πρώτο ερώτημα η Γεωγραφία δίδει την απάντηση. Γεωπολιτικώς η χώρα ανήκει στην Ανατολήν, έστω κι αν η Συνθήκη της Λωζάννης της χάρισε ένα κομμάτι από την Ευρώπη (την Ανατολική Θράκη, κατεχομένη το 1920 από τα ελληνικά στρατά). Ο Μουσταφά Κεμάλ καθιέρωσε την λατινική γραφή, κατήργησε το φέσι και έδωσε ψήφο στις γυναίκες (μία δεκαπενταετία ενωρίτερον της Γαλλίας!), αλλά ο τουρκικός λαός παραμένει βαθύτατα πιστός στο Ισλάμ και διατηρεί οικογενειακές,  πολιτικές και κοινωνικές αξίες διαφορετικές της σύγχρονης κουλτούρας.

Ο Ερντογάν φαίνεται να θέλει να αφήσει στην Τουρκία μία ανάμνηση ισχυροτέρα του Κεμάλ «Ατατούρκ» (πατρός όλων των Τούρκων) και να καθιερώσει μία «ισλαμική δημοκρατία» εφάμιλλο του Πακιστάν. Γι’ αυτό υπεστήριξε τους Αδελφούς Μουσουλμάνους στην Αίγυπτο, ετάχθη αλληλέγγυος με τους Παλαιστινίους της Γάζας και γεφυρώνει τώρα τις σχέσεις με την Ρωσία του Πούτιν, ύστερα από εχθρότητα μισής χιλιετίας.

Ο δρόμος του Ερντογκάν δεν είναι εύκολος παρά τη νίκη του στις πρόσφατες εκλογές. Η ανατροπή του Άσσαντ και η εγκαθίδρυση σουνιτικής κυβερνήσεως στην Συρία απέτυχε. Οι σχέσεις με το Ισραήλ χειροτέρευσαν. Με το Ιράν υπάρχουν διαφορές θεολογικές και γεωστρατηγικές. Η Αίγυπτος διάκειται δυσμενώς. Με την Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τράμπ η «χημεία» είναι ανταγωνιστική.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα για τον Ερντογάν δεν είναι η διέλευση των αγωγών φυσικού αερίου, αλλά το Κουρδικό. Εκεί θα κριθή η τύχη του. Η δημιουργία κουρδικού κράτους φαίνεται να έχει την έγκριση της Αμερικής. Αν το σχέδιο επιτύχει, τότε η υπερήφανη «Τουρκική Άνοιξη» θα έχει την τύχη της βραχύβιας αραβικής.