Που το πάει ο Πούτιν – Ο στρατηγός χειμώνας και το πυρηνικό χαρτί

Γίνεται ολοένα και πιο σαφές ότι ο Πούτιν κάνει λάθη κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία. Οι Ουκρανοί κέρδισαν μια σημαντική γρήγορη νίκη τον Σεπτέμβριο με μια επίθεση, για την οποία ο ρωσικός στρατός ήταν σαφώς απροετοίμαστος. Όπως είναι γνωστό, η απάντηση της Μόσχας ήταν η μερική επιστράτευση 300.000 εφέδρων. Οι ιστορίες από τη διαδικασία μερικής επιστράτευσης δείχνουν ότι ο μηχανισμός δεν λειτούργησε αποτελεσματικά, με συνέπεια να κληθούν ακατάλληλοι για πόλεμο έφεδροι κλπ. Και βέβαια η εκπαίδευση που γίνεται στους εφέδρους πριν σταλούν στο μέτωπο είναι περιορισμένη.

Ένα άλλο ζήτημα είναι η προβληματική επιμελητεία των ρωσικών δυνάμεων καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Αυτό συνεχίζεται και δημιουργεί μία σχεδόν χαοτική κατάσταση στον εξοπλισμό και και στη σωστή στρατιωτική ανάπτυξη εκατοντάδων χιλιάδων πλημμελώς εκπαιδευμένων εφέδρων. Το ερώτημα είναι εάν οι Ρώσοι θα καταφέρουν να επιλύσουν έστω και εν μέρει τα προβλήματα επιμελητείας, αφού ο χειμώνας εκ των πραγμάτων θα τα επιδεινώσει και για τις δύο πλευρές.

Ήδη, πάντως, φαίνεται ότι οι λιποταξίες στη ρωσική πλευρά είναι σημαντικό πρόβλημα. Το γεγονός ότι οι εφεδρείες αναπτύσσονται με βιασύνη υποδηλώνει ότι οι ρωσικές γραμμές στην Ουκρανία αντιμετωπίζουν ισχυρή πίεση, εάν δεν κινδυνεύουν σε επιμέρους σημεία με κατάρρευση. Η ουκρανική αντεπίθεση ανέκτησε εδάφη πιο γρήγορα από ό,τι εκτιμούσαν πριν οι στρατιωτικοί παρατηρητές. Και βέβαια εάν αυτό συνεχιστεί και ανακαταληφθεί μία σημαντική πόλη, οι επιπτώσεις στο ηθικό θα μπορούσε να οδηγήσει σε ευρύτερη κατάρρευση.

Έτσι όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα, η ρωσική μερική επιστράτευση είναι τουλάχιστον σε πρώτη φάση μια αμυντική κίνηση. Χωρίς σοβαρή εκπαίδευση και ανάλογο εξοπλισμό οι ρωσικές εφεδρείες είναι δύσκολο να αναλάβουν επιθετικές κινήσεις. Σε πρώτη φάση, πάντως, αντικειμενικός σκοπός είναι να σταματήσουν την τρέχουσα και μια επόμενη ουκρανική επίθεση.

Ο στρατηγός χειμώνας

Το Κρεμλίνο επιδιώκει ο πόλεμος να τραβήξει όλο τον χειμώνα. Η διακοπή της παροχής φυσικού αερίου στην Ευρώπη και οι υψηλές τιμές πετρελαίου εκ των πραγμάτων ασκούν σοβαρές πιέσεις στη Δύση να σταματήσει να υποστηρίζει το Κίεβο. Η πίεση θα κορυφωθεί αυτόν τον χειμώνα, καθώς οι θερμοκρασίες πέφτουν και οι λογαριασμοί  αυξάνονται κατακόρυφα.

Αυτό δίνει κίνητρα στο Κίεβο να ξεκινήσει μια νέα επίθεση το συντομότερο δυνατό, την οποία οι ρωσικές δυνάμεις, ενισχυμένες από τους εφέδρους θα κληθούν να αντιμετωπίσουν. Όπως, όμως, έλεγε και ο Γερμανός στρατάρχης Μόλτκε (ο πρεσβύτερος) «κανένα σχέδιο επιχειρήσεων δεν εκτείνεται με βεβαιότητα πέρα από την πρώτη συνάντηση με την κύρια δύναμη του εχθρού», ή όπως έχει επικρατήσει, «κανένα σχέδιο δεν επιβιώνει από την επαφή με τον εχθρό»

Εάν ο χειμώνας δεν είναι σχετικά ήπιος, τότε το ρωσικό όπλο του φυσικού αερίου θα ασκήσει μικρότερη πίεση από όσο θα ασκήσει εάν είναι βαρύς. Ίσως, η Ευρώπη να μπορέσει να αντέξει έναν τουλάχιστον σκληρό χειμώνα. Μπορεί για τον επόμενο χειμώνα, η Ευρώπη να έχει τον χρόνο να προετοιμαστεί και να μην αντιμετωπίσει σοβαρές ελλείψεις σε ενέργεια, αλλά σε κάθε περίπτωση η εναλλακτική λύση του LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο) θα κοστίζει πολύ-πολύ ακριβότερα, άρα η οικονομική πίεση σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις στην Ευρώπη δεν θα αμβλυνθεί.

Το όπλο της ενέργειας

Αν η Δύση δεν καμφθεί λόγω των ελλείψεων σε ενέργεια, η Ουκρανία είναι δεδομένο πως θα επιχειρήσει να εξαπολύσει κι άλλη επίθεση άμεσα ή μόλις το επιτρέψουν οι καιρικές συνθήκες. Μέχρι τότε, όμως, το Κίεβο θα συσσωρεύει δυτικά όπλα και πυρομαχικά, θα αναβαθμίζει τις ικανότητες συλλογής πληροφοριών με τη βοήθεια της Δύσης, θα εκπαιδεύει τους στρατιώτες της και ίσως καταλήξει σε μια μείζονα επιθετική ενέργεια την άνοιξη του 2023.

Ο χρόνος, βέβαια, θα δώσει την ευκαιρία και στη Ρωσία να εκπαιδεύσει εφέδρους, να ανασυντάξει τις δυνάμεις της και να ανανεώσει το οπλοστάσιό της. Αμερικανικές πηγές Η ρωσική στρατιωτική βιομηχανία ήδη βρίσκεται σε αδιέξοδο προμηθειών στρατηγικών υποσυστημάτων, όπως είναι τα τσιπ υπολογιστών τα οποία απαιτούνται σε όλα πλην των πλέον βασικών συστημάτων.

Το δυτικό αφήγημα είναι ότι όσο περνάει ο καιρός οι δυτικές κυρώσεις θα γίνονται όλο και πιο αισθητές στη Ρωσία, με αποτέλεσμα αυτές, σε συνδυασμό με τον πόλεμο, να προκαλούν όλο και περισσότερες τριβές αφ’ ενός μεταξύ των πολιτών και της εξουσίας, αφ’ ετέρου μεταξύ των ρωσικών ελίτ και του Πούτιν. Προφανώς, ο πόλεμος στην Ουκρανία επηρεάζει και τη ζωή των Ρώσων πολιτών, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα εξεγερθούν εναντίον της κυβέρνησής τους. Η κριτική, εξάλλου, που κατά κανόνα ασκείται στον Πούτιν είναι όχι γιατί διέταξε την εισβολή, αλλά γιατί δεν έπραξε όσα ήταν απαραίτητα για να κερδίσει αυτό τον πόλεμο.

Το πυρηνικό χαρτί

Εάν, πάντως, οι ρωσικές δυνάμεις, παρά τις ενισχύσεις, αποτύχουν να αποκρούσουν τις ουκρανικές επιθέσεις, τότε θα είναι σχεδόν μονόδρομος για το Κρεμλίνο να κλιμακώσει, ρίχνοντας στο τραπέζι και το πυρηνικό χαρτί. Το τι μπορεί να σημαίνει αυτό και που μπορεί να οδηγήσει είναι εκτός του αντικειμένου αυτού του άρθρου. Γι’ αυτή την περίπτωση, άλλωστε, υπάρχουν πολλά πιθανά σενάρια, με όλα να εμπεριέχουν τον κίνδυνο γενικότερης ανάφλεξης. Εάν, αντιθέτως, οι Ρώσοι έφεδροι επιτελέσουν τον ρόλο τους και ανασχέσουν τις ουκρανικές επιθέσεις τότε η πυρηνική κλιμάκωση θα απομακρυνθεί ως ενδεχόμενο.

Πάντα στην περίπτωση που οι Ρώσοι εξισορροπήσουν στρατιωτικά την κατάσταση και αρχίσουν να ανακτούν εδάφη, είναι πιθανόν η Ευρώπη να αρχίσει σιγά-σιγά να πιέζει τον Ζελένσκι να πάει σε κάποιου είδους διαπραγματεύσεις με τη Μόσχα. Ο κρίσιμος παράγοντας, ωστόσο, δεν είναι η Ευρώπη, αλλά οι ΗΠΑ. Εάν αυτές συνεχίσουν να υποστηρίζουν και να εφοδιάζουν τους Ουκρανούς με στρατιωτικά υλικά, ο Ζελένσκι κατά πάσα πιθανότητα θα επιμείνει. Υπάρχει, ωστόσο, πρόβλημα και στην αμερικανική πολεμική βιομηχανία να στηρίζει συνεχώς ολόκληρο τον στρατό στην Ουκρανία, εάν οι ΗΠΑ δεν εφαρμόσουν κανόνες “πολεμικής οικονομίας”. Χωρίς αυτό, μέχρι πότε, τα αμερικανικά αποθέματα θα ταΐζουν τις ουκρανικές δυνάμεις;

Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο Πούτιν δεν έχει την πολυτέλεια να αποδεχθεί ρωσική ήττα στην Ουκρανία. Αυτό σημαίνει ότι θα κλιμακώσει όσο χρειάζεται, ακόμα κι αν, όταν δεν θα του έχει μείνει οποιαδήποτε άλλη δυνατότητα, να καταφύγει στο πυρηνικό χαρτί, πρώτα ως ευθεία απειλή και σε επόμενη φάση ίσως και ως χρήση τακτικών πυρηνικών. Προφανώς, το Κρεμλίνο θα εξαντλήσει όλα τα μέσα πριν φτάσει εκεί.

Η Δυτική απάντηση

Στη Δύση έχουν εκφραστεί πολλές απόψεις σχετικά με τη πιθανότητα χρήσης πυρηνικών από την Ρωσία. Τη σχετική φιλολογία έχουν τροφοδοτήσει και οι επανειλημμένες έμμεσες αναφορές Ρώσων αξιωματούχων στο πυρηνικό οπλοστάσιο. Αυτές έχουν καλλιεργήσει ένα κλίμα εντεινόμενης ανασφάλειας στη δυτική κοινή γνώμη, την οποία δεν συμμερίζονται όλοι οι δυτικοί εμπειρογνώμονες.

Το διακύβευμα δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερο, καθώς η χρήση πυρηνικών είναι εκ των πραγμάτων πρόβλημα ολόκληρης της ανθρωπότητας, όχι μόνο θέμα Ρωσίας-Ουκρανίας, ή Ρωσίας Δύσης. Ακόμη και πολύ περιορισμένη χρήση τακτικών πυρηνικών θα έσπαγε ένα ταμπού και ενδεχομένως θα άλλαζε τον ρου της ανθρώπινης ιστορίας. Στις 28 Σεπτεμβρίου ο Μεντβέντεφ αναφέρθηκε εμμέσως στη χρήση πυρηνικών εναντίον εάν απειληθεί η ύπαρξη της Ρωσίας. Είχε προσθέσει, μάλιστα, ότι το ΝΑΤΟ μάλλον δεν θα εμπλεκόταν άμεσα στη σύρραξη, επειδή η ασφάλεια Ουάσιγκτον, Λονδίνου και Βρυξελλών είναι πιο σημαντική γι’ αυτούς, παρά η «θνήσκουσα Ουκρανία».

Το ΝΑΤΟ θεωρείται ότι δεν μπορεί να βγάλει ομόφωνη απόφαση για αντίστοιχη στρατιωτική απάντηση εναντίον της Ρωσίας σε περίπτωση που αυτή κάνει χρήση τακτικού πυρηνικού όπλου για να κάμψει το Κίεβο. Αυτό δεν αποκλείει μονομερή απάντηση εκ μέρους των ΗΠΑ, ή και ενός δυτικού συνασπισμού υπό τις ΗΠΑ, αλλά κι αυτό θεωρείται μάλλον απίθανο να συμβεί.