Πραξικόπημα στο Μάλι: Το παζλ και οι εμπλεκόμενοι

Νέο πραξικόπημα εκδηλώθηκε στο Μάλι, μια χώρα 20 εκατομμυρίων κατοίκων, που σπαράσσεται διαρκώς από εθνοτικές αλλά και πολιτικές και κοινωνικές συγκρούσεις με ισλαμιστές, Τουαρέγκ, αγρότες εναντίον κτηνοτρόφων, με Γάλλους εναντίον ισλαμιστών και με μια κυβέρνηση που δεν δείχνει να έχει τον έλεγχο. Πέρσι τον Αύγουστο είχε γίνει πάλι πραξικόπημα και η κυβέρνηση είχε αναγκαστεί να περιλάβει δύο στρατιωτικούς στο σχήμα της. Όμως τώρα τους απομάκρυνε, και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να στασιάσει και πάλι ο στρατός.

Αυτή τη φορά συνελήφθη η πολιτική ηγεσία με την απαίτηση να μην παραβιασθεί η περσινή συμφωνία, να παραμείνουν στην κυβέρνηση οι στρατιωτικοί που είχαν επιλεγεί εξαρχής και η χώρα να προχωρήσει σε εκλογές όπως είχε προγραμματιστεί. ΗΠΑ, ΕΕ και αφρικανικές ενώσεις καταδίκασαν το νέο πραξικόπημα.

Το Μάλι συνταράσσεται από διαμάχες αποσχιστικές στο βορρά της χώρας από το 2012 και έχουν αναπτυχθεί διάφορες ένοπλες ομάδες, μεταξύ των οποίων και προσκείμενες στην Αλ Κάιντα. Οι συγκρούσεις έχουν εξαπλωθεί και κατά μήκος των συνόρων και σε γειτονικές ώρες, όπως στη Μπουρκίνα Φάσο και στο Νίγηρα. Η Γαλλία που είχε την περιοχή υπό τον αποικιοκρατικό έλεγχό της μέχρι το 1960, επενέβη το 2013 και πλέον διατηρεί  στην χώρα πάνω από 5.000 άνδρες.

Οι συγκρούσεις πενταπλασιάστηκαν από το 2016 έως φέτος και έχουν σκοτωθεί περίπου 4.000 άνθρωποι και στις τρεις χώρες κοντά στα σύνορα. Πριν από ένα μήνα ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν απέκλεισε προς το παρόν να αποσυρθούν τα γαλλικά στρατεύματα λέγοντας ότι «μια βεβιασμένη αποχώρηση όσο η κατάσταση είναι τεταμένη με τρομοκράτες, θα ήταν λάθος».

Όμως η γαλλική παρουσία έχει κόστος. Αεροπορική επιδρομή των Γάλλων τον περασμένο Ιανουάριο σύμφωνα με ερευνητές των Ηνωμένων Εθνών σκότωσε 19 αμάχους σε γλέντι γάμου, παρότι οι Γάλλοι επιμένουν ότι επιτέθηκαν μόνον σε ενόπλους. Το τμήμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων της τοπικής αποστολής του ΟΗΕ (ΜINUSMA) έκανε επιτόπια έρευνα το χωριό Μπουντί (Bounti) που δέχτηκε την αεροπορική επίθεση στις 3 Ιανουαρίου και ανέλυσε επίσης δορυφορικές εικόνες. Επίσης, πήρε και συνεντεύξεις από 400 κατοίκους που δίνουν άλλη εκδοχή, ότι δηλαδή σκοτώθηκαν πολλοί άμαχοι.

Τουαρέγκ και ισλαμιστές

Όπως λένε μεταξύ των εκατό καλεσμένων ήταν όλοι κι όλοι πέντε ένοπλοι, που ανήκαν μάλλον σε κλάδο της Αλ Κάιντα.  Οι περισσότεροι όμως ήταν άμαχοι και επειδή ήταν μεγάλο το γεγονός, είχαν έρθει για το γάμο καλεσμένοι και από τα γύρω χωριά -περίπου εκατό άτομα. Ο ίδιος οργανισμός του ΟΗΕ ερευνά και μια πρόσφατη επίθεση την περιοχή, που φέρεται να στοίχισε την ζωή πάλι σε αμάχους -6 αυτή τη φορά.

Έγινε στις 25 Μαρτίου από την γαλλική αεροπορία και οι ντόπιοι επιμένουν ότι οι Γάλλοι σκότωσαν μια ομάδα κυνηγών του χωριού τους. Οι Γάλλοι επιμένουν ότι «οι κάτοικοι είναι είτε συμπαθούντες των ανταρτών/ τρομοκρατών είτε τους φοβούνται και γι΄αυτό δίνουν ψευδείς καταθέσεις περί αμάχων νεκρών».

Τον περασμένο Απρίλιο άγνωστοι δολοφόνησαν και τον ηγέτη των Τουαρέγκ, Ould Sidati, χωρίς κανείς να αναλάβει την ευθύνη. Hτανεκείνος που είχε υπογράψει για την ειρήνευση στην περιοχή το 2015 καθώς οι Τουραρέγκ είχαν πάρει τα όπλα (από το 2012) και διεκδικούσαν την απόσχισή τους και την αυτονόμησή τους σε ένα κράτος που ήδη ονομάζουν Azawad.

Το θέμα περιπλέχθηκε γιατί οι Τουαρέγκ ουσιαστικά νίκησαν και είχαν τον βορρά υπό τον έλεγχο τους. To πέτυχαν με τη βοήθεια φανατικών μουσουλμάνων της Αλ Κάιντα, η οποία στη συνέχεια απαίτησε τον έλεγχο της περιοχής και θέλησε να επιβάλει και την σαρία, κάτι που δεν επιθυμούσαν οι περισσότεροι Τουαρέγκ. Οι Γάλλοι εξεδίωξαν από εκεί πολλά σώματα της Αλ Κάιντα το 2013, αλλά η σταθερότητα δεν επιτεύχθηκε, καθώς οι επιθέσεις συνεχίζονται παρά τους 5.000 Γάλλους και τους 13.000 στρατιώτες των ειρηνευτικών δυνάμεων του ΟΗΕ.

Εκτός από το πρόβλημα με τους Τουαρέγκ στο βορρά, η χώρα έχει πρόβλημα και στα κεντρικά της, λόγω συγκρούσεων μεταξύ νομάδων κτηνοτρόφων και γεωργών, καθώς η κλιματική αλλαγή ανάγκασε τους πρώτους να αναζητήσουν νέες εκτάσεις και φυσικά  οι αγρότες αντέδρασαν. Οι αγρότες κατηγορούν τους κτηνοτρόφους ότι συνεργάζονται με ισλαμιστές της Αλ Κάιντα και οι συγκρούσεις είναι ιδιαίτερα αιματηρές. Νομάδες και γεωργοί ανήκουν σε διαφορετικές εθνότητες.

Οι στρατιωτικοί

Οι στρατιωτικοί δεν είχαν κάποιο σαφές οικονομικό ή άλλο πρόγραμμα ούτε πέρσι ούτε και φέτος, αλλά είχαν ενστάσεις για τον τρόπο διενέργειας των εκλογών και τον τρόπο διακυβέρνησης. Οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις με τους Τουαρέγκ και τους ισλαμιστές είχαν σαν αποτέλεσμα και το θάνατο 456 αμάχων το 2019 και ο κόσμος δυσανασχετούσε έντονα.

Κατηγορούσε την κυβέρνηση ότι  έστελνε ειδικά το στρατό στην κεντρική χώρα  ανάλογα με το αν την εξυπηρετούσε στο παράπλευρο πόλεμο με τους Τουαρέγκ και τους ισλαμιστές του βορρά, καταπατώντας τα δικαιώματα πολλών πολιτών και φυλακίζοντας ή διώκοντας αδιακρίτως. Στη δυσαρέσκεια έπαιξε ρόλο ότι σημειώθηκαν και 77 θάνατοι από κορονοϊό και οι αντιπολιτευόμενοι έκριναν ότι η κυβέρνηση δεν διαχειριζόταν σωστά την πανδημία.

Λόγω της πανδημίας αναβάλλονταν και οι εκλογές που τελικά έγιναν τον Μάρτιο του 2020, αλλά ο αρχηγός της αντιπολίτευσης απήχθη από τζιχαντιστές τρεις μέρες πριν από την διενέργειά τους (απελευθερώθηκε μετά το πραξικόπημα).  Τα εκλογικά τμήματα λεηλατήθηκαν και απήχθησαν επίσης κοινοτάρχες και δήμαρχοι, ενώ ομάδες τοποθετούσαν και βόμβες, με αποτέλεσμα στην πρωτεύουσα η προσέλευση στα εκλογικά τμήματα να είναι μόλις 12%.

Διαδηλώσεις

Το Ανώτατο Δικαστήριο εν συνεχεία έδωσε στην κυβέρνηση άλλες δέκα έδρες και τον Ιούνιο άρχισαν μαζικές διαδηλώσεις με τους διαδηλωτές να απαιτούν την παραίτηση του προέδρου Κεϊτά και τη διενέργεια νέων εκλογών. Τον Αύγουστο οι διαδηλώσεις έγιναν πλέον καθημερινές, σκοτώθηκαν 11 άτομα και τραυματίσθηκαν 124.

Τέλη Αυγούστου έγινε το περσινό πραξικόπημα, από το οποίο προέκυψε η συμβιβαστική λύση να μπουν στο κυβερνητικό σχήμα δύο στρατιωτικοί και να διενεργηθούν εκλογές από αυτή τη νέα μεταβατική κυβέρνηση. Όμως πέρασαν δέκα μήνες και όχι μόνον δεν έγιναν εκλογές, αλλά προχτές η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι απομακρύνει τους δύο στρατιωτικούς από το σχήμα της.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το νέο πραξικοπημα. Η χώρα, που είχε επί χρόνια σοσιαλιστικό σύστημα, από το 1988 χρειάσθηκε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και αναγκάστηκε να ιδιωτικοποιήσει τα πάντα. Στηρίζεται ουσιαστικά στην παραγωγή βαμβακιού και στο χρυσό. Το Μάλι ανήκει στη δυτικοαφρικανική Οικονομική και Νομισματική ένωση όπου κεντρικό ρόλο παίζει η γαλλική Banque Centrale des États de l’Afrique de l’Ouest, και η οποία δεσπόζει σε οκτώ κράτη της περιοχής με το Φράγκο CFA Δυτικής Αφρικής.