Πραξικόπημα στο Σουδάν – O ρόλος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας

Στους οπαδούς του πρώην δικτάτορα Ομάρ Μπασίρ απέδωσε ο, υπό κράτηση πλέον, πρωθυπουργός του Σουδάν Αμπντάλα Χάμντοκ τις διαδηλώσεις που διαδραματίζονται το τελευταίο διάστημα στην χώρα, οι οποίες οδήγησαν σε ένα νέο πραξικόπημα των ενόπλων δυνάμεων. Οι εξελίξεις είναι δραματικές, με τον στρατό να αποκλείει το αεροδρόμιο, να κόβει την παροχή του internet και να προχωρά σε συλλήψεις στελεχών της κυβέρνησης και πολιτών.

Ήρθε τώρα η σειρά της κυβέρνησης Χάμντοκ να χάσει την εμπιστοσύνη του στρατού, όπως ακριβώς συνέβη και με τον Μπασίρ, τον οποίο είχε ανατρέψει ο στρατός με ένα αναίμακτο πραξικόπημα τον Απρίλιο του 2019. Στις δηλώσεις του ο ισχυρός άνδρας των σουδανικών ενόπλων δυνάμεων και επικεφαλής του Συμβουλίου Μετάβασης, ο στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ Αλ Μπουρχάν, ανακοίνωσε την διάλυση της κυβέρνησης, ομολογώντας πως αποτελεί τον ενορχηστρωτή του πραξικοπήματος.

تاكيد اعتقال عدد من الوزراء من الحكومة…#الردة_مستحيلة#مدن_السودان_تنتفض https://t.co/vOmtfxQzxb pic.twitter.com/o6r3xcbQSt

— محمد الفضل (@wadfadl15) October 25, 2021

Ο στρατηγός Μπουρχάν δήλωσε πως θα επιδιώξει μία νέα κυβέρνηση με «ικανούς ανθρώπους» που θα οδηγήσει σε ένα «πολιτικό κράτος». Εμφάνισε ως αιτία επέμβασης των ενόπλων δυνάμεων τις «εσωτερικές διαμάχες των πολιτικών», εν μέσω του κοινωνικού αναβρασμού από την άνοδο της τιμής του ψωμιού, που είχε δώσει το έναυσμα και για τις διαδηλώσεις του 2019. Απλώς, αυτό που άλλαξε τώρα είναι το πολιτικό πρόσημο των διαδηλωτών.

Το 2019 τις διαδηλώσεις είχε ενορχηστρώσει η Ένωση Επαγγελματιών του Σουδάν, ένας ετερόκλητος συνασπισμός οργανώσεων της αντιπολίτευσης, η οποία στηρίζει την κυβέρνηση και καλεί σε διαδηλώσεις κατά του πραξικοπήματος. Αν πιστέψουμε τον Σουδανό πρωθυπουργό, οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας που προηγήθηκαν του σημερινού πραξικοπήματος, οργανώθηκαν από τους οπαδούς του πρώην δικτάτορα Μπασίρ, δηλαδή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, με την οποία ο Μπασίρ διαμοιράζονταν την εξουσία, από το 1989.

Ο ρόλος του στρατού

Όταν τα ράφια των σουπερμάρκετ είναι άδεια ακόμα και στην Μεγάλη Βρετανία, προφανώς δεν είναι αβάσιμοι οι ισχυρισμοί ότι το Σουδάν αντιμετωπίζει μία νέα επισιτιστική κρίση, την οποία δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση Χάμντοκ. Όμως, είναι φανερό πως ο στρατός “έκλεινε το μάτι” στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις που μαίνονταν, οι οποίες είχαν στο στόχαστρο τους αποκλειστικά την πολιτική κυβέρνηση. Σε αυτές, εξάλλου, κυριαρχούσε το σύνθημα «μόνο ο στρατός θα μας δώσει ψωμί»! Το σίγουρο είναι πως ο ισχυρός άνδρας των σουδανικών ενόπλων δυνάμεων, βρήκε την ευκαιρία να “μαχαιρώσει πισώπλατα” τον πρωθυπουργό Χάμντοκ, όπως είχε κάνει με τον Μπασίρ.

Ήταν ο Μπουρχάν που είχε επιλέξει να συναντηθεί δια ζώσης με τους διαδηλωτές στους δρόμους το 2019, προκειμένου να δείξει πως οι ένοπλες δυνάμεις “κατανοούσαν” τα αιτήματα τους. Ήταν αυτός που είχε κινήσει τα νήματα για την ανατροπή του Μπασίρ, όπως είχε φανεί σε συνεννόηση με τον συνονόματο του, τον Αιγύπτιο στρατηγό Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, με τον οποίο είχε συναντηθεί λίγο πριν την επέμβαση των σουδανικών ενόπλων δυνάμεων.

Τότε, ο “αδύναμος κρίκος” του καθεστώτος ήταν ο δικτάτορας Μπασίρ, ο οποίος είχε εκτεθεί στα μάτια των αραβικών κρατών και λόγω της συμμαχίας του με τον Ερντογάν, που έφτασε μέχρι και στην συμφωνία παραχώρησης της νήσου Σουάκιν στην Τουρκία, η οποία υπήρξε το παλιό λιμάνι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τώρα για τις σουδανικές ένοπλες δυνάμεις, ο “αδύναμος κρίκος” είναι η πολιτική κυβέρνηση του πρωθυπουργού Χάμντοκ, την οποία επιδιώκει να “ξεφορτωθεί”, διακινδυνεύοντας όμως τις αντιδράσεις των οπαδών της, που ήδη μιλούν για «προδοσία της επανάστασης του 2019».

Είναι νωρίς να πούμε αν οι εξελίξεις επηρεάσουν τις ιστορικές αλλαγές που εξελίσσονται στο Σουδάν μετά την ανατροπή του Μπασίρ, «την καταπληκτική αλλαγή πλεύσης», για να χρησιμοποιούσε τα λόγια του Μπέντζαμιν Νετανιάχου: την κατάργησης της Σαρία ως βασικής πηγής δικαίου, την περιθωριοποίηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας (και της τουρκικής επιρροής) και φυσικά την ιστορική συμφωνία εξομάλυνσης που υπέγραψε με το Ισραήλ.

Στο προσκήνιο η Μουσουλμανική Αδελφότητα

Το Σουδάν, από την εποχή Μπασίρ που λειτουργούσε ως σημείο αναφοράς για το πολιτικό Ισλάμ και τη διεθνή τρομοκρατία (φιλοξενώντας παλαιότερα τους Οσάμα Μπιν Λάντεν, ακόμα και τον ακροαριστερό τρομοκράτη Κάρλος), μέσα σε λίγους μήνες μετατοπίστηκε στο στρατόπεδο της Δύσης. Βέβαια, ακόμα και με τον στρατηγό Μπουρχάν επικεφαλής, δεν αναμένεται να απειληθεί η συμφωνία εξομάλυνσης με το Ισραήλ. Ήταν ο ίδιος ο στρατηγός που είχε υποδεχτεί την ισραηλινή αντιπροσωπεία όταν είχε πραγματοποιήσει την πρώτη της ιστορική επίσκεψη στο Σουδάν, τον περασμένο Ιανουάριο.

Οι ένοπλες δυνάμεις δεν είχαν σοβαρές ενστάσεις στην συμφωνία εξομάλυνσης με το Ισραήλ, είχαν όμως «πολλές επιφυλάξεις» στην κατάργηση της Σαρία ως βασικής πηγής δικαίου στην χώρα, όπως και στην έκδοση του Μπασίρ στο Δικαστήριο της Χάγης, που επιδίωκε ο πρωθυπουργός Χάμντοκ. Επιδίωξη του στρατού ήταν να δικαστεί ο Μπασίρ αποκλειστικά για διαφθορά και όχι για τα εγκλήματα πολέμου στο Νταρφούρ, στα οποία είχαν εμπλοκή πολλοί Σουδανοί αξιωματικοί.

Από την εφαρμογή της Σαρία θα φανεί αν οι πραξικοπηματίες επιδιώξουν ένα νέο modus-vivendi με την Μουσουλμανική Αδελφότητα, γεγονός που δεν πρέπει να προκαλεί εντύπωση με δεδομένο την ιστορική σύμπλευση στρατού και πολιτικού Ισλάμ στο Σουδάν. Αυτή έχει τις απαρχές της στο καθεστώς του στρατηγού Τζαφάρ αλ Νιμέιρι, του ανθρώπου που υπήρξε το “αγαπημένο παιδί” του Νάσερ και έμελλε από τον κοσμικό εθνικισμό να περάσει στον ισλαμισμό.

Ο σουδανικός στρατός φρόντιζε όμως πάντα να κρατά υπό έλεγχο τα ριζοσπαστικά στοιχεία της Αδελφότητας, όπως είχε καταφέρει και ο Μπασίρ με τον Χασάν Τουράμπι, την δεύτερη πιο χαρισματική προσωπικότητα στην ιστορική διαδρομή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας (μετά τον Αιγύπτιο Σαγέντ Κουμπ). Ο Τουραμπί, σαν άλλος Τρότσκι, καλούσε στην επιβολή μίας παγκόσμιας ισλαμικής επανάστασης και, προς μεγάλη ανακούφιση των αραβικών καθεστώτων, ο Μπασίρ κατάφερε να τον περιθωριοποιήσει. Ο Μπασίρ πλήρωσε τελικώς τα πολλά “πάρε-δώσε” με τον Ερντογάν, τον οποίο πολλά αραβικά καθεστώτα βλέπουν ως συνεχιστή του Τουραμπί!

Δεν χρειάζεται να πούμε πως ο Ερντογάν παρακολουθεί τις εξελίξεις στο Σουδάν με προσοχή, ήδη από την απόπειρα πραξικοπήματος που είχαν αποπειραθεί υποστηρικτές του Μπασίρ και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, τον περασμένο Σεπτέμβριο. Αν και η Τουρκία διατυμπανίζει πως «καταδικάζει κάθε απόπειρα πραξικοπήματος», δεν το κάνει στα πραξικοπήματα που θεωρεί πως την συμφέρουν. Αυτό αναμένεται να πράξει και στο Σουδάν, μία χώρα που αποτελεί την γέφυρα του αραβικού κόσμου με την Αφρική, έστω και αν οι σημερινοί πραξικοπηματίες είναι οι ίδιοι άνθρωποι που έκλεισαν στην φυλακή τον καλό του φίλο Ομάρ Μπασίρ.