Πρέπει η συμφωνία Εμιράτων-Τουρκίας να ανησυχεί την Ελλάδα;

Πολύς λόγος έγινε για την επίσκεψη του πρίγκιπα διαδόχου του Άμπου Ντάμπι, Σεΐχη Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ Αλ-Ναχιάν, ντε φάκτο ηγέτη των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, στις 24 Νοεμβρίου στην Τουρκία. Πολλοί στην Ελλάδα θορυβήθηκαν και είδαν την επίσκεψη σαν μια καταστρατήγηση των σχέσεων που ανέπτυξε η Ελλάδα με τα Εμιράτα τα τελευταία χρόνια. Άλλοι θεώρησαν τη συμφωνία Εμιράτων-Τουρκίας σαν χείρα σωτηρίας προς τον Ερντογάν, του οποίου η χειμαζόμενη οικονομία υπονομεύει την εξουσία του.

Αν το δούμε πιο ψύχραιμα ίσως δούμε μια προσπάθεια να εξομαλυνθούν οι σχέσεις των Εμιράτων με τον ταραξία της ευρύτερης περιοχής, ο οποίος απειλεί εμμέσως τα συμφέροντά τους. Η επίσκεψη στην πραγματικότητα ελάχιστα άλλαξε το τοπίο για τα Εμιράτα. Ο δε Ερντογάν είναι πολύ πιο δύσκολο να τα κατηγορήσει και πολύ περισσότερο να στραφεί εναντίον τους.

Τα Εμιράτα έχουν πολλούς λόγους να είναι δυσαρεστημένα με τον Ερντογάν. Απειλεί τα ευρύτερα γεωστρατηγικά συμφέροντα τους, αν και δεν αποτελεί υπαρξιακή απειλή για τη χώρα, σε αντίθεση με την Σαουδική Αραβία, όπου η αντιπαλότητα περιλαμβάνει την πνευματική-συμβολική ηγεσία του σουνιτικού Ισλάμ. Ιστορικά, εξάλλου, τα Εμιράτα δεν αποτέλεσαν ποτέ κομμάτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σε αντίθεση με ανατολικά και δυτικά παράκτια τμήματα της σημερινής Σαουδικής Αραβίας, συμπεριλαμβανομένων των “Ιερών Τόπων”, Μέκκας και Μεδίνας. Αντίθετα μάλιστα από τη Σαουδική Αραβία τα Εμιράτα, πολύ σύντομα μετά την ανάκτηση της ανεξαρτησίας τους, κινήθηκαν προς πιο φιλελεύθερες μορφές οικονομίας και διακυβέρνησης, λόγω και του γεγονότος της αναγκαστικής συνύπαρξης διαφορετικών φυλών-εμιράτων.

Επί δεκαετίες, η Τουρκία διατηρούσε δεσμούς με όλες τις αραβικές χώρες, αποφεύγοντας να αναμειχθεί στις μεταξύ τους τριβές. Αυτό άλλαξε ο Ερντογάν, στηρίζοντας μονόπλευρα το Κατάρ στη διαμάχη με τις άλλες χώρες του Κόλπου, όπως επίσης και τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Η Αδελφότητα ευαγγελίζεται το τέλος των μοναρχιών στα αραβικά κράτη και κατηγορεί τα Εμιράτα επειδή συνήψαν διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ. Η Άγκυρα, αν και διατηρούσε διπλωματικές σχέσεις τόσο με τα Εμιράτα όσο και με το Ισραήλ, ήταν αντίθετη στη σύναψη διπλωματικών σχέσεων μεταξύ δύο αυτών χωρών.

Οι σχέσεις της Τουρκίας με τα Εμιράτα επιδεινώθηκαν όταν η Άγκυρα ισχυρίστηκε ότι είχαν υποστηρίξει οικονομικά το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα του 2016. Τα Μίντια του Ερντογάν δημοσίευσαν ισχυρισμούς ότι τα Εμιράτα είχαν μεταφέρει κεφάλαια στην Τουρκία για την προετοιμασία του πραξικοπήματος. Ο γνωστός μαφιόζος Σεντάτ Πεκέρ, αφού επισκέφθηκε πολλές χώρες, εγκαταστάθηκε στο Ντουμπάι και από εκεί αναρτά βίντεο που αποκαλύπτουν τα “άπλυτα” του καθεστώτος Ερντογάν. Αυτό είναι ένα θέμα που μάλλον δεν τέθηκε στις διμερείς συνομιλίες. Ωστόσο, μπορούμε να υποθέσουμε ότι μπορεί να έχει συζητηθεί διεξοδικά σε επίπεδο υπηρεσιών ασφαλείας των δύο χωρών. Το επόμενο μήνυμα του Πεκέρ θα αποκαλύψει εάν έχει γίνει συμφωνία γι’ αυτό το θέμα.

Τι κέρδισαν οι Τούρκοι οικονομικά

Ο απολογισμός των συμφωνιών Εμιράτων-Τουρκίας είναι μάλλον πενιχρός. Ακόμη και η αναφορά για 10 δισ. δολάρια που θα εισέλθουν στην τουρκική οικονομία, είναι μάλλον ψευδεπίγραφη. Στην πραγματικότητα Άγκυρα και Άμπου Ντάμπι υπέγραψαν σειρά από μνημόνια συνεννόησης (MoU). Τα μνημόνια συνεννόησης υπεγράφησαν μεταξύ της Abu Dhabi Development Holding (ADQ), του Turkish Wealth Fund (TVF) και του Γραφείου Επενδύσεων της Τουρκικής Προεδρίας, καθώς και με ορισμένες τουρκικές εταιρείες.

Οι συμφωνίες υπογραμμίζουν την στροφή προς οικονομικές σχέσεις μετά από μια δεκαετία προστριβών που χρονολογείται από το ξέσπασμα των εξεγέρσεων, που αποκλήθηκαν “Αραβική Άνοιξη” και στις οποίες η Άγκυρα είχε έντονη ανάμειξη μέσω των επαφών της με διάφορα ισλαμιστικά κινήματα, κυρίως με την Μουσουλμανική Αδελφότητα. Η Abu Dhabi Development υπέγραψε συμφωνία για επενδύσεις σε τουρκικές εταιρείες τεχνολογίας και για τη δημιουργία ταμείου προσανατολισμένου στην τεχνολογία.

Η δε Abu Dhabi Ports υπέγραψε συμφωνία για τη συνεργασία σε θέματα λιμένων και logistics. Μια συμφωνία υπογράφτηκε μεταξύ της Abu Dhabi Development και της τουρκικής εταιρείας Kalyon για ενέργεια και υποδομές, μια άλλη με το CCN Group για συνεργασία στον τομέα της υγείας και μια τρίτη με το Γραφείο Επενδύσεων της Προεδρίας της Τουρκίας για ανανεώσιμες πηγές.

Η συμφωνία Εμιράτων-Τουρκίας

Τα Εμιράτα ανακοίνωσαν ότι ιδρύουν ταμείο 10 δισ. δολαρίων για τη στήριξη κυρίως στρατηγικών επενδύσεων στην Τουρκία, μεταξύ άλλων στους τομείς της υγείας και της ενέργειας, μετέδωσε το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων WAM. Οι κεντρικές τράπεζες Τουρκίας και Εμιράτων υπέγραψαν επίσης συμφωνία συνεργασίας την Τετάρτη. Νωρίτερα, είχαν κυκλοφορήσει πληροφορίες για πιθανή συμφωνία ανταλλαγής (swap) αλλά χωρίς λεπτομέρειες.

Τίποτα από αυτά δεν προμηνύει άμεση “ένεση” στην τουρκική οικονομία. Αντίθετα, όλα παραμένουν υπό εξέταση, όπως ακριβώς περιλαμβάνεται στα μνημόνια. Με την φθίνουσα πορεία της λίρας, τα Εμιράτα έχουν όλο το χρόνο να παζαρέψουν σκληρά για όποια κεφάλαια διαθέσουν, τα οποία θα διοχετευθούν προς την πραγματική οικονομία και όχι προς τον κρατικό κορβανά.

Αυτό βέβαια δεν θα εμποδίσει τον Ερντογάν να αφαιμάξει τα όποια κονδύλια εισρεύσουν στο Ταμείο Πλούτου, αλλά τα Εμιράτα θα πάρουν αυτό που θέλουν. Και θέλουν να βάλουν χέρι σε υποδομές σε μια περίοδο που αυτές, λόγω υποτίμησης της τουρκικής λίρας, πωλούνται σε τιμές ευκαιρίας. Σκοπός είναι οι τουρκικές υποδομές να μην περιέλθουν στον έλεγχο της Κίνας, ο οποίος μπορεί να διευκολύνει την πρόσβαση του Ιράν στην τουρκική αγορά αλλά και σε άλλες χώρες.

Τα Εμιράτα έκαναν μια κίνηση οικονομικής συνεργασίας, η οποία λόγω της νεφελώδους υφής της τούς αφήνει περιθώρια να μελετήσουν σε βάθος την κατάσταση και να επωφεληθούν από την συνεχιζόμενη υποτίμηση της τουρκικής λίρας για να αποκομίσουν τα μέγιστα γι’ αυτούς οφέλη, τα οποία θα παγιώσουν εν ευθέτω χρόνω με μακροχρόνιες συμφωνίες, οι οποίες θα δεσμεύσου και τις μελλοντικές τουρκικές κυβερνήσεις.

Ποια μνημόνια υπογράφηκαν

Το Τουρκικό Ταμείο Πλούτου έχει μετοχές σε τράπεζες (μεταξύ των οποίων Ziraat 100%, Halkbank 75%, κ.α), ενεργειακούς ομίλους, όπως την Εταιρεία Αγωγών Πετρελαίου (BOTAŞ), την Turkish Petroleum (TPAO), τον όμιλος TWF (όλα κατά 100%), εταιρείες logistics (τουρκικά ταχυδρομεία και λιμάνι της Σμύρνης), εταιρείες εξόρυξης και εταιρείες τυχερών παιγνίων. Με το μνημόνιο συνεννόησης που υπέγραψαν με το Ταμείο, τα Εμιράτα βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση να απορροφήσουν δύο από τις μεγαλύτερες τουρκικές τράπεζες, όταν αυτές θα βρεθούν σε ακόμα πιο δύσκολη κατάσταση. Αλλά και οι βλέψεις σε λιμάνια και άλλες υποδομές θα δώσει άλλη ώθηση στις εξαγωγικές δραστηριότητες της αραβικής χώρας.

Προφανώς, τα Εμιράτα δεν θέλουν η Τουρκία να καταστεί μια μη-βιώσιμη οικονομία, γιατί κανένας επενδυτής δεν θέλει να πετάξει τα λεφτά του σε “μαύρη τρύπα”. Η κίνησή τους έχει μακροπρόθεσμο ορίζοντα στο οικονομικό επίπεδο, αλλά υπηρετεί και πολιτική σκοπιμότητα. Οι εταιρείες των Εμιράτων έχουν τη φήμη ότι επενδύουν σε καλά αξιολογημένα έργα, πολύ περισσότερο που οι Τούρκοι βρίσκονται σε αδύναμη διαπραγματευτική θέση.

Με την κίνησή τους αυτή, τα Εμιράτα αναγκάζουν τον Ερντογάν να τα αφήσει ήσυχα. Στη συνάντηση του Ερντογάν με τον Σεΐχη Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ Αλ-Ναχιάν δεν ελέχθη τίποτα, τουλάχιστον δημόσια, για τα διμερή προβλήματα. Τα Εμιράτα ενοχλούνται από τη σχέση της Τουρκίας με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, την εμπλοκή της σε Λιβύη και Συρία και από την προσέγγισή της με το Ιράν. Αντίστοιχη είναι και η ενόχληση της Άγκυρας.

Είναι άγνωστο εάν τα προβλήματα στις διμερείς σχέσεις τους εθίγησαν και σε ποιο βαθμό. Προς το παρόν, πάντως, όλα δείχνουν ότι η επίσκεψη του Σεΐχη δεν σηματοδοτεί κάποια αλλαγή στις σχέσεις Ελλάδας-Εμιράτων. Κι αυτό έσπευσε να διαβεβαιώσει ο εμιρατινός πρεσβευτής στην Αθήνα. Αν, λοιπόν, θεωρήσουμε την επίσκεψη του Σεΐχη ένα “καρότο” προς τον Ερντογάν, τότε η συμμαχία των Εμιράτων με την Ελλάδα είναι “μαστίγιο” κατά της Άγκυρας και η πλούσια αυτή αραβική χώρα δεν φαίνεται διατεθειμένη να το εγκαταλείψει όταν έχει απέναντί της τον ταραχοποιό Ερντογάν.