Προσωρινή η εκεχειρία ΗΠΑ-Τουρκίας

Η απελευθέρωση του Αμερικανού πάστορα Μπράνσον, ήρθε στην κατάλληλη στιγμή για τον Ντόναλντ Τραμπ. Ο Αμερικανός πρόεδρος έχει ένα ισχυρό επικοινωνιακό “χαρτί”, για τις επικείμενες εκλογές στο Κογκρέσο. Μπορεί πλέον να υπολογίζει στις ψήφους της χριστιανικής δεξιάς και στην συσπείρωση της εκλογικής του βάσης.  Το μεγάλο ερώτημα είναι εάν υπήρξαν ανταλλάγματα από πλευράς ΗΠΑ στην Τουρκία. Η Ουάσιγκτον διέψευσε αυτή την φημολογία σε έντονο ύφος.

Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Πομπέο επικοινώνησε με τον Τούρκο ομόλογο του, ζητώντας την απελευθέρωση “όλων των Αμερικανών πολίτων” που κρατούνται στην Τουρκία. Μοιάζει πάντως περισσότερο ο Μάικ Πομπέο να υποδύεται τον ρόλο του “κακού αστυνομικού”. Αυτό διότι ο πολιτικός του προϊστάμενος, κινήθηκε σε διαφορετικό μήκος κύματος. Ο Αμερικανός πρόεδρος ευχαρίστησε δημοσίως τον Τούρκο ομόλογο του. Δήλωσε πως πλέον οι σχέσεις Ουάσιγκτον-Άγκυρας θα είναι “καλές, έως άριστες“. Για πρώτη φορά άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να άρει τις οικονομικές κυρώσεις, που επέβαλλε το καλοκαίρι στην Τουρκία.

Οι κυρώσεις ήταν ένα δείγμα της δυσαρέσκειας του Ντόναλντ Τραμπ για την “αχάριστη” στάση του Ταγίπ Ερντογάν. Αχάριστη διότι ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος είχε προηγουμένως μεσολαβήσει στον Ισραηλινό πρωθυπουργό Νετανιάχου, προκειμένου να απελευθερωθεί η Εμπρού Οζκάν από τις ισραηλινές φυλακές. Η Τουρκάλα κρατούνταν από τους Ισραηλινούς, για τις σχέσεις που διατηρούσε με τη Χαμάς.

Όμως η Τουρκία δεν προχώρησε τότε σε μία αντίστοιχη κίνηση καλής θέλησης. Εξακολούθησε να κρατά φυλακισμένο τον πάστορα, απαιτώντας επιπλέον ανταλλάγματα για την πολύκροτη υπόθεση Ζαράμπ. Από τον περασμένο Αύγουστο ξεκίνησε η έντονη αντιπαράθεση Ουάσιγκτον-Άγκυρας. Μία αντιπαράθεση που δεν οδήγησε σε ολοκληρωτική ρήξη.

Οι διαφορές ΗΠΑ-Τουρκίας παραμένουν

Ο Τούρκος πρόεδρος δεν ζήτησε την αποχώρηση των Αμερικανών από την βάση του Ιντσιρλίκ. Από την πλευρά του ο Ντόναλντ Τραμπ, ειδικά το τελευταίο διάστημα, απέφευγε επιμελώς τις ρητορικές επιθέσεις έναντι της τουρκικής κυβέρνησης. Για παράδειγμα, στην πρόσφατη ομιλία του στον ΟΗΕ, εμφανίστηκε λάβρος κατά πάντων. Δεν είπε όμως τίποτα για την Τουρκία, παρά τις μεγάλες διαφορές Ουάσιγκτον και Άγκυρας.

Αυτές οι διαφορές δεν περιορίζονται μόνο στην κράτηση του πάστορα. Η Άγκυρα έχει επιλέξει να συμμαχήσει με τη Μόσχα και την Τεχεράνη, σε μία σειρά ζητημάτων. Η πρόθεση της Άγκυρας να προμηθευτεί υπερσύγχρονους ρωσικούς πυραύλους S400, έχει προκαλέσει την οργή της αμερικανικής κυβέρνησης. Θα έχουμε θεαματική βελτίωση στις σχέσεις των δύο χωρών, μόνο αν ο Ερντογάν επιστρέψει ξανά “στο άρμα” των ΗΠΑ.

Το ενδεχόμενο αυτό μοιάζει απίθανο να πραγματοποιηθεί. Είναι γνωστό πως ο ισχυρός άνδρας της Τουρκίας δυσπιστεί για τις προθέσεις της Ουάσιγκτον. Ο Τούρκος πρόεδρος θεωρεί πως οι Αμερικανοί υποκίνησαν την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος του 2016. Επιπλέον βλέπει τις ΗΠΑ να υποστηρίζουν τους Κούρδους “τρομοκράτες” του YPG. Απελευθέρωσε τον πάστορα σε μία χειρονομία καλής θέλησης, προκειμένου να κερδίσει πολιτικό χρόνο.

Το πλεονέκτημα του Ταγίπ Ερντογάν είναι πως δεν έχει συγκροτηθεί ενιαίο μέτωπο στην Δύση έναντι της Τουρκίας. Στο ζήτημα του Ιράν οι Ευρωπαίοι περισσότερο συμφωνούν με την Τουρκία, παρά με τις ΗΠΑ. Όσον αφορά τις σχέσεις του με την Ρωσία, ο Ερντογάν μπορεί να ισχυριστεί πως η στάση του δεν διαφέρει από άλλες Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Γερμανία και Αυστρία έχουν άριστες σχέσεις με τους Ρώσους, ενώ το ίδιο επιδιώκει και η ιταλική κυβέρνηση. Ο Ταγίπ Ερντογάν γνωρίζει πως όσο υπάρχει το προσφυγικό ζήτημα, οι Ευρωπαίοι θα αποφύγουν μία ανοιχτή αντιπαράθεση μαζί του.

Επιπλέον “πονοκέφαλος” για τις ΗΠΑ

Η μυστηριώδης “εξαφάνιση” του Τζαμάλ Κασόγκι από το προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη περιπλέκει την κατάσταση. Είναι προφανές πως ο Σαουδάραβας δημοσιογράφος βασανίστηκε και δολοφονήθηκε στο εσωτερικό του προξενείου από άνδρες των μυστικών υπηρεσιών του Ριάντ. Οι Τούρκοι αφήνουν να εννοηθεί πως έχουν οπτικό υλικό από τον άγριο βασανισμό και την δολοφονία του Κασόγκι.

Ο Κασόγκι ήταν συνεργάτης της Washigton Post και το ενδιαφέρον των αμερικανικών μέσων ενημέρωσης είναι έντονο για την υπόθεση. Για πρώτη φορά συζητείται ως σενάριο η επιβολή αμερικανικών κυρώσεων στην Σαουδική Αραβία. Ο Αμερικανός πρόεδρος απέκλεισε το ενδεχόμενο να σταματήσουν οι πωλήσεις όπλων στο πάμπλουτο βασίλειο, για να μην διακινδυνεύσουν οι “θέσεις εργασίας των Αμερικανών” στην πολεμική βιομηχανία. Φάνηκε όμως ανοιχτός σε κυρώσεις “άλλου είδους”, τις οποίες δεν αποσαφήνισε.

Με τις πρακτικές του ο Σαουδάραβας βασιλιάς έφερε σε δύσκολη θέση τον “καλό του φίλο” Τραμπ. Από την πολύκροτη αυτή υπόθεση ο Ταγίπ Ερντογάν βγαίνει κερδισμένος, διότι εκθέτει τον πιο πιστό σύμμαχο των ΗΠΑ στα μάτια της διεθνούς κοινότητας. Είναι ίσως ένας επιπλέον λόγος που εξηγεί την απελευθέρωση του πάστορα. Δεν μοιάζει τυχαίο που η Τουρκία μίλησε σε έντονο ύφος για “κράτος δικαίου” και για “ανεξαρτησία της τουρκικής δικαιοσύνης”.

Νέος Τίλερσον ο Μάτις;

O Ντόναλντ Τραμπ δεν έχει την πολυτέλεια μίας ρήξης με την Τουρκία, τουλάχιστον το δεδομένο χρονικό διάστημα. Είναι γνωστό πως γέφυρες με την Άγκυρα επιδιώκουν πολλοί στο εσωτερικό της αμερικανικής κυβέρνησης, ειδικότερα στο Πεντάγωνο. Αξίζει όμως να σημειώσουμε, πως για πρώτη φορά ο Ντόναλντ Τραμπ εξέφρασε την δημόσια δυσαρέσκεια του για τον Τζέιμς Μάτις, τον “εκλεκτό” του στρατιωτικού κατεστημένου.

Ο Αμερικανός πρόεδρος επέκρινε τον πανίσχυρο υπουργό Άμυνας για την “υποστήριξη του στο ΝΑΤΟ“. Θα προσθέταμε και για την συνεχιζόμενη υποστήριξη του στην Τουρκία. Ο Τζέιμς Μάτις είναι ένας από τους σθεναρούς υποστηρικτές της παράδοσης των F35 στην Άγκυρα. Μέχρι πρότινως θεωρούνταν αναντικατάστατος, αλλά όχι πια.

Φέρεται να είχε χρησιμοποιήσει σε σύσκεψη απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς για τον Τραμπ, όπως ο Ρεξ Τίλερσον στο παρελθόν. Τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης μιλούν ανοιχτά πλέον για το σενάριο της αποπομπής του. Σε αυτό το ενδεχόμενο οι σχέσεις των ΗΠΑ με το ΝΑΤΟ θα δοκιμαστούν. Επομένως μοιραία το ίδιο θα συμβεί και με τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας.