Ψάχνει η Ευρώπη τρόπο να παραδώσει τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια στο Κίεβο…

Το Βέλγιο, το οποίο φιλοξενεί το κέντρο εκκαθάρισης συναλλαγών Euroclear, όπου είναι “παγωμένα” περίπου 210 δισεκατομμύρια ευρώ ρωσικών κρατικών αποθεμάτων, γνωρίζει ότι είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένο στο κόστος μιας νομικής και οικονομικής καταιγίδας. Ο πρωθυπουργός του Βελγίου μαζί με τον υπουργό Άμυνας και Εξωτερικών Τέο Φράνκεν και την Ευρωπαία Επίτροπο Χατζά Λαμπίμπ, έχουν εκφράσει με έντονο τρόπο τη θέση τους στο να κατασχεθούν παγωμένα ρωσικά κεφάλαια στην ΕΕ, υπενθυμίζοντας τους σοβαρούς κινδύνους που θα προκύψουν από μια τέτοια ενέργεια.

Ο Φράνκεν υποστήριξε, ότι αυτή η κίνηση θα μπορούσε να θεωρηθεί από τη Ρωσία ως «πράξη πολέμου», κάτι που θα οδηγήσει σε σοβαρές αντιδράσεις και οικονομικές συνέπειες για τo Βέλγιο και άλλες χώρες της ΕΕ. Σύμφωνα με τον ίδιο, η Μόσχα μπορεί να ανταποδώσει κατάσχοντας περίπου 200 δισεκατομμύρια ευρώ δυτικών περιουσιακών στοιχείων που βρίσκονται στη Ρωσία και ανήκουν σε πολλές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Γερμανία και η Γαλλία. Επιπλέον, ο Φράνκεν επεσήμανε ότι η κατάσχεση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων θα δημιουργήσει ένα επικίνδυνο προηγούμενο και θα υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στους ευρωπαϊκούς θεματοφύλακες, όπως η Euroclear, όπου αποθηκεύονται αυτά τα περιουσιακά στοιχεία.

Υποχωρώντας, τουλάχιστον προς το παρόν, η Ευρώπη, απέφυγε να διασχίσει μια κόκκινη γραμμή ικανή να υπονομεύσει την αξιοπιστία της, να την αποξενώσει από τον Παγκόσμιο Νότο και να προκαλέσει σοβαρά αντίποινα από τη Μόσχα. Το πάγωμα των ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων θα δημιουργούσε ένα επικίνδυνο προηγούμενο. Ακόμα και κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, τα περιουσιακά στοιχεία των κεντρικών τραπεζών δεν κατασχέθηκαν.

Αντιδράσεις και εντός της ΕΕ

Αυτή η πρωτοβουλία θα μπορούσε επίσης να υπονομεύσει την αξιοπιστία του ευρωπαϊκού νομίσματος. Η δήμευση των περιουσιακών στοιχείων μιας ξένης κεντρικής τράπεζας θα έθετε υπό αμφισβήτηση τη νομική αξιοπιστία του ευρώ, ως διεθνούς αποθεματικού νομίσματος. Ένα τέτοιο πρωτοφανές μέτρο κινδυνεύει να προκαλέσει απώλεια εμπιστοσύνης παγκοσμίως, αποδυναμώνοντας τη νομισματική σταθερότητα της ευρωζώνης.

Το Βέλγιο δεν είναι το μόνο που εκφράζει επιφυλάξεις και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επίσης συμμερίζεται τις ανησυχίες του. Ακόμη και εντός της ΕΕ, χώρες όπως το Λουξεμβούργο, η Ουγγαρία, η Σλοβακία ή ακόμη και η Αυστρία εκφράζουν σκεπτικισμό, ενώ η Ιταλία και η Γαλλία, ακολουθώντας το παράδειγμα του Βελγίου, αντιτίθενται στη μεταφορά παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στην Ουκρανία, στο πλαίσιο του χρηματοδοτικού δανείου για αποζημιώσεις. Η συζήτηση αγγίζει την καρδιά αυτού που οι επενδυτές, τα κράτη, αναμένουν από την Ευρώπη: Προβλεψιμότητα, νομική σαφήνεια και προστασία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας.

Την έντονη επιφύλαξή του εκδήλωσε, επίσης, ο πρόεδρος του Γερμανο-ρωσικού Επιμελητηρίου Εξωτερικού Εμπορίου, ο οποίος δήλωσε ότι η Γερμανία θα υποστεί πολυάριθμες χρηματοοικονομικές απώλειες αν ληφθεί η απόφαση να χρησιμοποιηθούν τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία στην Ευρώπη, προς όφελος της Ουκρανίας. Όπως είπε, μια τέτοια κίνηση μπορεί να κοστίσει στη Γερμανία την απώλεια 100 δισεκατομμυρίων ευρώ, καθώς έχει ισχυρό επενδυτικό αποτύπωμα στη Ρωσία, όπως καμία άλλη χώρα.

Εν τούτοις οι Ηνωμένες Πολιτείες, που επί προεδρίας Τραμπ υιοθετούν πιο έντονα τη σχέση διεθνούς πολιτικής- οικονομικά οφέλη, υποστήριξαν, σύμφωνα με πηγές από τον Λευκό Οίκο, την ιδέα να κατασχέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) τα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας και να αρχίσει τη χρήση τους μόνο αν είναι για την αγορά αμερικανικών όπλων που θα αποσταλούν στην Ουκρανία! Επιπλέον, οι ίδιες πηγές διευκρίνισαν ότι η Ουάσιγκτον έχει ξεκινήσει διαβουλεύσεις για τη χρήση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων που βρίσκονται στις ΗΠΑ. Υποτίθεται ότι αυτά τα παγωμένα κεφάλαια θα χρησιμοποιηθούν επίσης για να στηρίξουν την Ουκρανία.

Η Ρωσία, από την πλευρά της, παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις αυτές και προειδοποιεί για τα αντίμετρα που θα λάβει σε περίπτωση κατάσχεσης των περιουσιακών της στοιχείων. Ο Ρώσος υπουργός Οικονομικών Αντόν Σιλουάνοφ τόνισε ότι η Μόσχα έχει επίσης παγώσει περιουσιακά στοιχεία δυτικών χωρών αξίας 288 δισεκατομμυρίων ευρώ, με το μεγαλύτερο μέρος αυτών να ανήκει σε κράτη μέλη της ΕΕ, όπως η Κύπρος, η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία.

Τι διακυβεύεται με τα ρωσικά παγωμένα κεφάλαια

Εάν τα ρωσικά παγωμένα περιουσιακά στοιχεία κατασχεθούν, θα υπάρξουν άμεσα αντίποινα και στοχευμένα αντίμετρα. Η Μόσχα έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι, οποιαδήποτε προσπάθεια οικειοποίησης των αποθεματικών της κεντρικής τράπεζας, θα θεωρούνταν καθαρή κλοπή. Οι επίσημες ρωσικές δηλώσεις και οι δυτικές αναλύσεις συμφωνούν: Για το Κρεμλίνο, η δήμευση θα αποτελούσε κόκκινη γραμμή.

Από την οπτική γωνία των επενδυτών, το κεντρικό ζήτημα είναι η αξιοπιστία. Οι αγορές επιδιώκουν ασφάλεια, σεβασμό των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, προβλέψιμους κανόνες και τη σταθερότητα του διεθνούς δικαίου. Η απόφαση μεταβίβασης κρατικών περιουσιακών στοιχείων σε τρίτο μέρος χωρίς σαφή νομική εντολή θα έστελνε ένα μήνυμα, ότι ένα κράτος μπορεί να επαναπροσδιορίσει τους κανόνες περί ιδιοκτησίας σύμφωνα με τις γεωπολιτικές επιταγές.

Νομικοί εμπειρογνώμονες, ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και αρκετές ομάδες προβληματισμού έχουν επισημάνει, ότι δεν υπάρχει προηγούμενο για την κατάσχεση αποθεματικών κεντρικών τραπεζών χωρίς την άδεια του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, μια προϋπόθεση που θεωρείται απαραίτητη για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τα διεθνή πρότυπα. Χωρίς εντολή του ΟΗΕ ή ισοδύναμο νομικό πλαίσιο, η ΕΕ θα εκτεθεί σε διασταυρούμενες καταγγελίες ενώπιον διεθνών δικαστηρίων και θα αποδυναμώσει το δυτικό νομικό θεμέλιο στο οποίο στηρίζεται η παγκόσμια χρηματοδότηση.

Η Ευρώπη για δεκαετίες προβαλλόταν ως παγκόσμιο καταφύγιο ασφάλειας και δικαίου. Οι τράπεζες της Ελβετίας, της Γερμανίας και του Βελγίου θεωρούνταν υπεράνω πολιτικής. Αυτή η εικόνα, που έχτισε η Γηραιά Ήπειρος μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, απειλείται τώρα με ολοκληρωτική κατάρρευση. Αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχωρήσει στο “σχέδιο αρπαγής”, το μήνυμα προς τον κόσμο θα είναι ξεκάθαρο: Η ιδιοκτησία δεν είναι ασφαλής στην Ευρώπη αν δεν συμφωνείς πολιτικά με τις Βρυξέλλες.

Ως επακόλουθο, επενδυτές από την Ασία, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική θα αρχίσουν να αποσύρουν κεφάλαια, φοβούμενοι, ότι ανά πάσα στιγμή μπορούν να στοχοποιηθούν. Το αποτέλεσμα θα είναι φυγή κεφαλαίων, κατάρρευση εμπιστοσύνης και υπονόμευση του ευρώ ως ασφαλούς νομίσματος διεθνούς αποθεματικού.

Ο Παγκόσμιος Νότος ανήσυχος παρακολουθεί… 

Σε αυτήν την ήδη περίπλοκη εξίσωση προστίθεται μια γεωοικονομική διάσταση. Ο Παγκόσμιος Νότος παρακολουθεί στενά τις επιλογές της Ευρώπης. Από το 2024, αρκετές μεγάλες δυνάμεις του Κόλπου έχουν εκφράσει σιωπηλά, αλλά σταθερά την ανησυχία τους για την ιδέα των μαζικών κατασχέσεων. Η Σαουδική Αραβία έχει υπαινιχθεί ότι, σε περίπτωση κατάσχεσης, θα μπορούσε να επανεκτιμήσει τα δυτικά χαρτοφυλάκιά της και να μειώσει τα ευρωπαϊκά και αμερικανικά χρέη της.

Αυτά τα σημάδια είναι σαφή: Εάν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας γίνουν πολιτικό εργαλείο, η εμπιστοσύνη καταρρέει. Για την ΕΕ, η υπονόμευση της εμπιστοσύνης των κυρίαρχων επενδυτών θα ισοδυναμούσε με οικονομική αυτοκτονία: Θα αποσταθεροποιούσε τις χρηματοπιστωτικές αγορές, θα επιτάχυνε τις αποσύρσεις κεφαλαίων από τις δυτικές τράπεζες και θα επιδείνωνε τις διπλωματικές σχέσεις με βασικούς εταίρους, ιδίως τις χώρες του Κόλπου, των οποίων τα τεράστια αποθέματα στηρίζουν εν μέρει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα της Ευρώπης.

Ουσιαστικά, οι Βρυξέλλες προσπαθούν να κάνουν με “νομικό μανδύα” αυτό που σε κάθε άλλη περίπτωση θα θεωρούνταν ληστεία. Η αρχή του προηγούμενου είναι επικίνδυνη και το γνωρίζουν όλοι οι σοβαροί επενδυτές. Αν σήμερα η ΕΕ επιτρέψει στον εαυτό της να κατασχέσει ρωσικά κεφάλαια, αύριο τίποτα δεν θα εμποδίζει να κατασχέσει τα κεφάλαια της Κίνας, της Σαουδικής Αραβίας ή ακόμη και των ίδιων των κρατών-μελών που διαφωνούν με τις Βρυξέλλες. Αν η Ευρώπη αυτοκαταστραφεί θεσμικά, ο κόσμος δεν θα περιμένει, θα στραφεί αλλού. Στην εξίσωση θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι, οι BRICS και οι νέες αναδυόμενες οικονομίες οικοδομούν ένα παράλληλο διεθνές χρηματοπιστωτικό δίκτυο, βασισμένο στο σεβασμό της κυριαρχίας και όχι στην πολιτική τιμωρία.

Η επιλογή που θα κάνει η Ευρώπη θα δημιουργήσει ένα ιστορικό προηγούμενο. Οι Ευρωπαίοι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων θα πρέπει να επιλέξουν μεταξύ άμεσου πολιτικού κέρδους και απώλειας διαρκούς αξιοπιστίας. Αυτή η εύθραυστη ισορροπία, στην καρδιά της συνόδου κορυφής των Βρυξελλών, αποκαλύπτει τον βαθμό στον οποίο η τάξη που βασίζεται σε κανόνες, που κάποτε αποτελούσε βασικό στοιχείο του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, παραπαίει τώρα υπό το βάρος των γεωπολιτικών παθών.

Το χαβά του ο Ζελένσκι

Από την πλευρά του, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, που ήταν παρών στις Βρυξέλλες, κάλεσε τους Ευρωπαίους ηγέτες να αποδεσμεύσουν γρήγορα τα κεφάλαια, σημειώνοντας ότι η κυβέρνηση Ντόναλντ Τραμπ είχε διακόψει την άμεση αμερικανική βοήθεια προς το Κίεβο. Ο Ουκρανός πρόεδρος συνεχίζει την ίδια τακτική που εφαρμόζει από την αρχή του πολέμου. Με έναν προκλητικό αμοραλισμό, επιδιώκοντας την πολιτική του επιβίωση, την οποία τη βλέπει μέσω της συνέχισης του πολέμου, αδιαφορεί πλήρως για τις συνέπειες των απαιτήσεών του.

Παραβλέπει ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει ήδη υφεσιακές επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία. Εν τούτοις, οι Ευρωπαίοι πολίτες έχουν κουραστεί από την ατέρμονη χρηματοδότηση του Κιέβου, ενώ, αντιμέτωποι με ακρίβεια, ενεργειακή φτώχεια και κοινωνική ένταση, δεν αντέχουν άλλες θυσίες για έναν πόλεμο χωρίς ορατό τέλος. Η Κομισιόν προσπάθησε να βρει “εύκολη λύση”: Να φανεί γενναιόδωρη, χωρίς να επιβαρύνει τους προϋπολογισμούς των κρατών-μελών. Όμως η εύκολη λύση αποδεικνύεται πιο επικίνδυνη από το ίδιο το πρόβλημα…