Ψηλά στην ατζέντα του Μπάιντεν το ΝΑΤΟ

Ο νέος Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έχει εκφράσει τη δέσμευσή του να ενισχύσει τις ευρωατλαντικές σχέσεις, που τον “ακρογωνιαίο λίθο” τους, αποτελεί το ΝΑΤΟ. Η ασφάλεια της Ευρώπης εξαρτάται εδώ και δεκαετίες από τις ΗΠΑ, αν και η ΕΕ επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ προέβη σε ενέργειες, με στόχο να αποκτήσει τη δική της ανεξαρτησία στον τομέα της ασφάλειας. H απειλή της Ρωσίας, θεωρείται ένας ακόμα παράγοντας ενίσχυσης των ευρωατλαντικών σχέσεων.

Ταυτόχρονα, η πλειοψηφία των κρατών-μελών της ΕΕ που ανήκουν στο ΝΑΤΟ, βάσει δημοσκοπήσεων εμφανίζεται φιλικά προσκείμενη για το ρόλο που διαδραματίζει στην ευρωπαϊκή ασφάλεια. Οι ευρωατλαντικές σχέσεις αναμένεται πλέον να κινηθούν σε διαφορετικό επίπεδο. Ο Τραμπ υιοθέτησε μια σκληρή στάση κατηγορώντας τους ευρωπαίους συμμάχους για την αποτυχία τους να πιάσουν το στόχο των δαπανών του ΝΑΤΟ, που ορίζεται στο 2% του ΑΕΠ.

Ο Μπάιντεν από την πλευρά του θα υιοθετήσει μια άλλη προσέγγιση προς την Ευρώπη, πιο διπλωματική και χρησιμοποιώντας ήπιους τόνους. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι ο νέος Αμερικανός πρόεδρος, θα είναι λιγότερο υποχωρητικός στην επίτευξη του ορίου του 2% του ΑΕΠ, που έχουν τηρήσει 10 από τα 30 κράτη-μέλη της Ατλαντικής Συμμαχίας. Η εχθρική στάση του Τραμπ ενόχλησε τους Ευρωπαίους με αποτέλεσμα να μη γίνει ουσιαστική συζήτηση για το επίμαχο θέμα. Η προσέγγιση του Μπάιντεν θα βασίζεται, σύμφωνα με δημοσιεύματα, στο επιχείρημα ότι μαζί Ευρώπη και ΗΠΑ θα είναι ισχυρότεροι, από το να είναι μόνοι τους.

Η Ευρώπη αναπόφευκτα θα συνεχίζει να βασίζει την ασφάλεια της στις ΗΠΑ, καθώς δεν διαθέτει τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για τη δημιουργία ευρωπαϊκής άμυνας. Το συμπέρασμα της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Έκθεσης είναι απογοητευτικό για τις στρατιωτικές δυνατότητες της ΕΕ, από τη στιγμή που καταγράφει το τι πραγματικά ισχύει.

Διαπιστώνει ότι το ευρωπαϊκό αμυντικό τοπίο χαρακτηρίζεται από κατακερματισμό, ασυνέπεια και από δαπάνες αμυντικής συνεργασίας, που πέφτουν πολύ κάτω από τα συμφωνημένα συλλογικά σημεία αναφοράς. Τέλος καταλήγει στο συμπέρασμα ότι θα απαιτηθούν συνεχείς προσπάθειες για μεγάλο χρονικό διάστημα στις αμυντικές δαπάνες, τον προγραμματισμό και τη συνεργασία, για να ξεπεραστεί ο δαπανηρός κατακερματισμός.

ΝΑΤΟ και ευρωπαίοι πολίτες

Ο ρόλος του ΝΑΤΟ στην ευρωπαϊκή ασφάλεια αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας για το τι σκέφτονται τα κράτη-μέλη του. Έρευνα τoυ αμερικανικού ινστιτούτου Pew Research Center που έγινε το 2020, έδειξε ότι έχει θετική γνώμη για το ΝΑΤΟ  πάνω από το μισό ποσοστό των ερωτηθέντων πολιτών. Θετικά εκφράζεται η πλειοψηφία των πολιτών σε Δανία (79%), σε Ολλανδία (67%), Βρετανία (66%). Σχετικά καλή γνώμη για το ΝΑΤΟ έχουν Βέλγοι (59%) και Γερμανοί (58%). Ενώ διχασμένοι για το ΝΑΤΟ εμφανίζονται Ισπανοί (51%) και Γάλλοι (50%).

Επίσης, μια έρευνα του ίδιου ινστιτούτου του 2019, έδειξε ότι θετική γνώμη για το ΝΑΤΟ έχει η πλειοψηφία πολιτών από Πολωνία (82%), Λιθουανία (77%), Ολλανδία (72%), Βρετανία (65%), Ιταλία (60%), Γερμανία (57%).  Διχασμένοι εμφανίζονται οι πολίτες σε  Σλοβακία (51%), Γαλλία (49%), Ουγγαρία (48%). Η έρευνα αποτύπωσε και τις απόψεις που επικρατούν για το ΝΑΤΟ σε Ελλάδα και Τουρκία. Ποσοστό 51% των Ελλήνων πολιτών εκφράζεται αρνητικά για το ΝΑΤΟ, ενώ το 31% έχει θετική γνώμη. Ταυτόχρονα, το 55% των Τούρκων πολιτών απάντησε ότι δεν εμπιστεύεται το ΝΑΤΟ, ενώ το 21% πρόσκεινται φιλικά προς αυτό.

Ενδιαφέρον, παρουσιάζει και το ερώτημα για το εάν κάποιο κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ θα χρησιμοποιήσει στρατιωτική δύναμη για να υπερασπιστεί ένα άλλο, από μια υποτιθέμενη ρωσική επίθεση. Μόνο πέντε από τα 16 κράτη-μέλη της Ατλαντικής Συμμαχίας που ρωτήθηκαν –ΗΠΑ, Καναδάς, Βρετανία και Λιθουανία– δήλωσαν ότι θα το πράξουν.

Ρωσική απειλή

Η απειλή της Ρωσίας θεωρείται και ένας από τους σημαντικούς παράγοντες που καθορίζουν και την πολιτική του Μπάιντεν για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Ο Μπάιντεν έχει δηλώσει ότι «για να αντιμετωπίσουμε τη ρωσική επιθετικότητα, πρέπει να διατηρήσουμε τις στρατιωτικές δυνατότητες της συμμαχίας αιχμηρές». H έκθεση “ΝΑΤΟ 2030: Ενωμένοι για μια νέα εποχή”, ενισχύει την επιχειρηματολογία Μπάιντεν, καθώς καταλήγει στο συμπέρασμα ότι μια “επίμονα επιθετική” Ρωσία θα συνεχίσει να είναι η μεγαλύτερη στρατιωτική απειλή, για την Ατλαντική Συμμαχία στην επόμενη δεκαετία.

O Άντονι Μπλίνκεν, ο οποίος θα αναλάβει το υπουργείο Εξωτερικών θεωρεί και αυτός τη συμπεριφορά της Ρωσίας επιθετική και απρόβλεπτη. Η προεδρία Μπάιντεν ενδέχεται να αποδυναμώσει και τις φωνές για τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής άμυνας, όπως του Εμμανουέλ Μακρόν, που έχει χαρακτηρίσει το ΝΑΤΟ “εγκεφαλικά νεκρό”.

Αντίθετα κυβερνητικοί αξιωματούχοι από Γερμανία και Πολωνία έχουν δηλώσει ότι η ασφάλεια της Ευρώπης πρέπει να εξαρτάται από τις ΗΠΑ. Η γερμανίδα υπουργός Άμυνας  Άνεγκρετ Κραμπ-Κάρενμπαουερ έχει αναδέρει ότι «οι ψευδαισθήσεις της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας πρέπει να τερματιστούν». Επιπλέον, τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ από τη Βαλτική, που διακατέχονται από έντονα αντί-ρωσικά συναισθήματα βασίζονται ιδιαίτερα στο ΝΑΤΟ.