Ψυχρός πόλεμος για τον αγωγό Nord Stream 2 στο τρίγωνο Ρωσία-Γερμανία-ΗΠΑ

Ο αγωγός φυσικού αερίου Nord Stream 2 διχάζει την ΕΕ καθώς αναδεικνύει εκ νέου τα διαφορετικά εθνικά συμφέροντα των κρατών-μελών της. Η επανεκκίνηση των  έργων για την ολοκλήρωση της κατασκευής του αγωγού, έχουν προκαλέσει διχογνωμία μεταξύ Παρισιού και Βερολίνου καθώς και την αντίδραση κρατών-μελών της ΕΕ. Ταυτόχρονα, ο Nord Stream 2 αναμένεται να επηρεάσει τις ευρώ-ατλαντικές σχέσεις καθώς και τις σχέσεις μεταξύ του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν και της Άνγκελα Μέρκελ.

Το γεγονός ότι οι εργασίες κατασκευής του Nord Stream 2 ξανάρχισαν στα χωρικά ύδατα της Δανίας,  δείχνει ότι Βερολίνο και Μόσχα, προχωρούν το σχεδιασμό τους, μη λαμβάνοντας υπόψη τις αντιδράσεις. Το ρωσικό πλοίο τοποθέτησης υποθαλάσσιων αγωγών Fortuna, άρχισε από το Σάββατο την τοποθέτηση σωλήνων του αγωγού.

Ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός Gazprom και άλλες πέντε ευρωπαϊκές εταιρείες ενέργειας συμφώνησαν το 2015 να κατασκευάσουν το Nord Stream 2, έργο αξίας περίπου 11 δισ. δολαρίων. Ο αγωγός μήκους 1.200 χιλιομέτρων θα ξεκινάει από την ρωσική πόλη Ust-Luga και θα φτάνει στο Greifswald της  Γερμανίας, μεταφέροντας 55 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως. Ο υπό κατασκευή αγωγός θα λειτουργήσει κατά μήκος του ήδη υπάρχοντος αγωγού Nord Stream 1. Οι δυο αγωγοί θα έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν στη Γερμανία συνολικά 110 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως.

Ο Nord Stream 2 επηρεάζει και τις ευρωατλαντικές σχέσεις, καθώς αποτελεί σημείο διαφωνίας μεταξύ Βερολίνου και Ουάσινγκτον από την αρχή της κατασκευής του. Το έργο έχει επικριθεί τόσο από τους Ρεπουμπλικάνους, όσο και από τους Δημοκρατικούς. Εκτιμούν ότι θα αυξήσει την εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο, ενισχύοντας τη “διπλωματία των αγωγών” του Βλαντιμίρ Πούτιν. Το ρωσικό φυσικό αέριο καλύπτει μέχρι στιγμής το 40% των ενεργειακών αναγκών της ΕΕ.

Τον Δεκέμβριο του 2019 επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ οι εργασίες για τον αγωγό ανεστάλησαν εξαιτίας της απειλής επιβολής αμερικανικών κυρώσεων. Στη συνέχεια οι ΗΠΑ έκαναν τον Ιανουάριο πράξη την απειλή τους επιβάλλοντας κυρώσεις στο ρωσικό πλοίο Fortuna, που τοποθετεί τώρα σωλήνες του αγωγού. O Τζο Μπάιντεν έχει εκφράσει την άποψη, σύμφωνα με δήλωση εκπροσώπου του, ότι ο Nord Stream 2 αποτελεί μια «κακή συμφωνία για την ΕΕ».

Μπάιντεν και αγωγός

Ο νέος Αμερικανός πρόεδρος έχει ανακοινώσει ότι σκοπεύει να ακολουθήσει διαφορετική πολιτική απέναντι στη Μόσχα από τον Τραμπ. Μια νέα στρατηγική με στόχο να συνετίσει το Βλαντιμίρ Πούτιν. Ωστόσο, αναμένεται να συνεχίσει την πολιτική των κυρώσεων του προκατόχου του στο ζήτημα του αγωγού. Μια επιβολή σκληρών κυρώσεων, ενδέχεται να σταματήσει την κατασκευή του αγωγού που έχει στρατηγική σημασία για τη Ρωσία.

Οτιδήποτε μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μοχλός πίεσης από τον Πούτιν απέναντι στην Ευρώπη, ο Μπάιντεν έχει δείξει ότι δεν θα το επιτρέψει. Ένας ακόμη λόγος για την αρνητική στάση των ΗΠΑ έναντι του Nord Stream ενδέχεται να είναι και η πώληση αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG)  στην ευρωπαϊκή αγορά. H Ουάσινγκτον στηρίζει τη διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών της Ευρώπης, με στόχο τον περιορισμό της εξάρτησης της από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Οι ΗΠΑ εκτιμούν ότι ο Nord Stream 2 θα καταστήσει την ανατολική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων και των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ, οικονομικά και ενεργειακά ευάλωτη και ότι θα δημιουργήσει προϋποθέσεις για εξάρτηση της Γερμανίας, από τον αντίπαλο της Ατλαντικής Συμμαχίας, τη Ρωσία.

Η Ουάσινγκτον θα επιδιώξει να προστατέψει και την Ουκρανία, καθώς ο Nord Stream 2, υπονομεύει την ενεργειακή της θέση. Ο Μπάιντεν έχει καταστήσει σαφές στο Κρεμλίνο ότι πρέπει να τερματίσει την επιθετικότητά του και την κατοχή της Ουκρανίας. Δεσμεύτηκε να παράσχει στρατιωτική υποστήριξη στην Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένων και φονικών όπλων.

Διαφωνίες εντός ΕΕ

Τα έργα για την ολοκλήρωση της κατασκευής του Nord Stream έχουν προκαλέσει εντάσεις και εντός της ΕΕ. Η Γερμανία αντιστέκεται στις πιέσεις κρατών-μελών για ακύρωση του αγωγού και η Άνγκελα Μέρκελ ισχυρίζεται ότι είναι εμπορικό έργο. Η Γαλλία έχει εκφράσει την αντίθεσή της στο Nord Stream 2 και ο πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν έχει δηλώσει ότι «πιστεύω ότι τίποτα δεν μπορεί να ειπωθεί για το Nord Stream 2, το οποίο έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, χωρίς να υπάρχει στενός συντονισμός μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας».

Την αντίθεση τους για το αγωγό έχουν εκφράσει η Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής (Λιθουανία, Εσθονία, Λετονία) με το επιχείρημα ότι ο Nord Stream θα αυξήσει την εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Οι παραπάνω χώρες γνωρίζουν ότι ο Nord Stream 2 θα τις παρακάμψει και ότι θα χάσουν τα τέλη διαμετακόμισης από το φυσικό αέριο που διέρχεται από την επικράτειά τους. Παράλληλα, οι συγκεκριμένες χώρες διακατέχονται από μια ρωσοφοβία που επηρεάζει και την πολιτική τους προς τη Μόσχα.

Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με ψήφισμα έχει καλέσει την ΕΕ και τα κράτη-μέλη της «να επανεξετάσουν σοβαρά τη συνεργασία με τη Ρωσία σε διάφορους τομείς της εξωτερικής πολιτικής και σε έργα όπως το Nord Stream 2, την ολοκλήρωση του οποίου πρέπει να σταματήσει αμέσως η ΕΕ». Η Κομισιόν έχει αποφύγει να σχολιάσει την ολοκλήρωση της κατασκευής του Nord Stream 2, αλλά ο επικεφαλής της Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ έχει δηλώσει ότι «δεν μπορούμε να εμποδίσουμε τις εταιρείες να το κατασκευάσουν εάν η γερμανική κυβέρνηση είναι υπέρ».

Ο Nord Stream 2 αναμένεται να συνδεθεί και με τις τελευταίες εξελίξεις στη Ρωσία. Τις εκτεταμένες διαδηλώσεις πολιτών εναντίον του Πούτιν, για τη δηλητηρίαση και τη φυλάκιση του αντιπολιτευόμενου πολιτικού Αλεξέι Ναβάλνι και τις μαζικές συλλήψεις διαδηλωτών. Επίσεις, μπορεί να επιβληθούν νέες κυρώσεις από την ΕΕ αλλά και από τις ΗΠΑ. Οι αμερικανικές κυρώσεις ενδέχεται να έχουν στόχο και τον αγωγό, στο πλαίσιο της νέας στρατηγικής Μπάιντεν προς τη Ρωσία.