“Bravo Deutschland!”

Η καλή μέρα από το πρωί φαίνεται. Η κακή επίσης. Στα τέλη Φεβρουαρίου η ιταλική κυβέρνηση ζήτησε από τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης μάσκες προσώπου, πλαστικά γάντια και γυαλιά προστασίας μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας. Στις 16 Μαρτίου η ισπανική έκανε το ίδιο. Έως τώρα, τέλη Μαρτίου, καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν έχει ανταποκριθεί στα αιτήματα της Ιταλίας και της Ισπανίας.

Μάλιστα, η Γερμανία και κάποιες ευρωπαϊκές χώρες απαγόρευσαν τις εξαγωγές μασκών και αναπνευστήρων σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Πρόκειται για ακύρωση εξαγωγών που θα πληρώνονταν, όχι για δωρεές. Ο αρχισυντάκτης της κεντροαριστερής φιλοευρωπαϊκής ιταλικής εφημερίδας La Repubblica, Gianluca Di Feo, ξέσπασε με ένα κύριο άρθρο γεμάτο πικρία. Ο τίτλος του άρθρου του τα λέει όλα: «Αυτό θα το θυμόμαστε».

Μετά την κατακραυγή ίσως έχουν γίνει κάποιες διορθωτικές κινήσεις, μάλλον διακοσμητικού χαρακτήρα. Η ουσία, όμως, παραμένει μία: Η ΕΕ και η περιβόητη αλληλεγγύη της δέχτηκε ένα σοβαρό, εάν όχι καθοριστικό πλήγμα. Στο κάδρο βρίσκεται πάλι η Γερμανία. Το ερώτημα που τίθεται, όχι μόνο από τις πολιτικές ηγεσίες, αλλά και των λαών της Ευρώπης είναι αμείλικτο: «Εάν τώρα δεν βοηθήσει ο ένας τον άλλον και, κυρίως, ο πιο δυνατός τον πιο αδύναμο, για να σωθούν ανθρώπινες ζωές, τότε πότε;». Η δικαιολογία που ακούγεται, ότι η πολιτική υγείας αποτελεί αρμοδιότητα κάθε κράτους-μέλους, είναι αστεία αν όχι εξοργιστική.

Όταν αναφερόμαστε στην οικονομική διάσταση της πανδημίας του κορονοϊού, τότε τα πράγματα εμφανίζονται ακόμη πιο μελανά. Στις 26-3-2020 η τηλεδιάσκεψη των αρχηγών κυβερνήσεων της ΕΕ κατέληξε σε αδιέξοδο. Το αίτημα εννέα χωρών (και της Ελλάδας) για την έκδοση ευρωομολόγου, με σκοπό την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης λόγω της πανδημίας, συνάντησε τη σθεναρή αντίσταση της Γερμανίας και των δορυφόρων της, Αυστρίας και Ολλανδίας.

Η υποκρισία πολιτικών και ΜΜΕ στη Γερμανία

Τα συστημικά γερμανικά ΜΜΕ ήδη προσπαθούν να θολώσουν τα νερά, προκαλώντας σύγχυση. Η Frankfurter Allgemeine Zeitung, μαζί με το Der Spiegel, την Süddeutsche Zeitung και την Die Zeit, η κυρίαρχη φωνή του οικονομικού κατεστημένου και βαθέος κράτους της Γερμανίας, παρουσίασαν τη διαφωνία της τηλεδιάσκεψης ως συνέχεια ενός “παλιού καυγά” μεταξύ Βορρά και Νότου, ανάγοντάς τον στο 2010, όταν ξέσπασε η πρώτη κρίση του ευρώ με επίκεντρο την Ελλάδα.

Αποκρύπτουν, όμως, το γεγονός ότι το μέτωπο των εννέα χωρών, που τώρα ζητούν επιτακτικά ευρωομόλογο, δεν αποτελείται μόνο από τις τέσσερις του ευρωπαϊκού Νότου (Πορτογαλία, Ιταλία, Ελλάδα και Ισπανία, τις οποίες αποκαλούσαν “PIGS”). Στις εννέα συγκαταλέγονται η Ιρλανδία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, η Σλοβενία και η Γαλλία. Τα γερμανικά ΜΜΕ έφτασαν στο σημείο να χαρακτηρίσουν την Γαλλία «ηγέτιδα των χωρών του Νότου». Σαν να βρίσκεται το Παρίσι κάποιες εκατοντάδες χιλιόμετρα νοτιότερα από την πραγματική του γεωγραφική θέση.

Τις μέρες αυτές, πολιτικοί και ΜΜΕ της Γερμανίας αποσιωπούν συστηματικά το γεγονός ότι δεν είναι μόνο κάποιες υπερχρεωμένες χώρες της Ευρωζώνης που ζητούν την έκδοση ευρωομολόγου. Το δημόσιο χρέος της Ιρλανδίας είναι 63,6% του ΑΕΠ της και της Σλοβενίας 70,4%. Άρα σε σχετικά χαμηλά επίπεδα. Το δημόσιο χρέος του Λουξεμβούργου μόνο στο 21,4%, πολύ μικρότερο από το δημόσιο χρέος της Αυστρίας (73,8%), Γερμανίας (60%), Ολλανδίας (52,4%) και Φιλανδίας (58,9%). Αν κάποιος έπρεπε να αρνηθεί την έκδοση ευρωομολόγου, θα ήταν το Λουξεμβούργο. Το υποστηρίζει, όμως.

Σε ό,τι αφορά στο ερώτημα ευρωομόλογο ή όχι, η Γερμανία πορεύεται διαχρονικά με το σύνθημα: «Δεν θέλουμε να έχουμε κοινά χρέη με άλλες χώρες!». Θέλει, όμως, ένα κοινό νόμισμα. Και για την αποφυγή όποιων ψευδαισθήσεων: Όταν, σε πολιτικό και κομματικό επίπεδο, λέμε “Γερμανία”, δεν εννοούμε μόνο Χριστιανοδημοκράτες (CDU), Χριστιανοκοινωνιστές (CSU) και Σοσιαλδημοκράτες (SPD), που κυβερνούν.

Ο σοσιαλδημοκράτης υπουργός Οικονομικών, Olaf Scholz, απορρίπτει την έκδοση ευρωομολόγου ευθυγραμμιζόμενος με την καγκελάριο. Το ίδιο κάνει και σύσσωμη η αντιπολίτευση. Όχι μόνο οι συνήθεις ύποπτοι, Εναλλακτική για τη Γερμανία και Φιλελεύθεροι, αλλά και οι Πράσινοι. Ακόμη και η αριστερή Die Linke διστάζει να ταχθεί υπέρ ενός ευρωομολόγου, λαμβάνοντας υπόψη την αρνητική στάση της πλειοψηφίας των ψηφοφόρων της επί του θέματος. Για την συντριπτική πλειονότητα των Γερμανών ούτε λόγος. Ακόμα και τώρα συμφωνεί με την αρνητική στάση του πολιτικού συστήματος απέναντι στην έκδοση ευρωομολόγου.

Γιατί το σύστημα φωνάζει “Μπράβο Γερμανία”

Πρώτον: η Γερμανία δανείζεται αυτή τη στιγμή από τις αγορές με αρνητικά επιτόκια. Το 10ετές γερμανικό ομόλογο έχει το χαμηλότερο επιτόκιο -0,48%. Συνεπώς, όταν η Γερμανία δανείζεται, τότε κερδίζει περισσότερα από τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης. Τα έντοκα διάρκειας τριών και έξι μηνών έχουν αρνητικό επιτόκιο -0,65% και -0,67% αντίστοιχα. Σε αρνητικό έδαφος κινείται και το μονοετές (-0,58 %), το διετές (-0,59 %), το τριετές (-0,60 %), το πενταετές (-0,48 %) και το επταετές (-0,44 %). Ακόμα και το γερμανικό ομόλογο διάρκειας 30 ετών με λήξη στο μακρινό 2050 πέρασε στις 27-3-2020, την επομένη της τηλεδιάσκεψης σε αρνητικό επίπεδο. Οι αγορές χαιρέτισαν δηλαδή την άρνηση της Γερμανίας να εκδοθεί ευρωομόλογο!

Πάντως, Γερμανοί οικονομολόγοι έχουν υπολογίσει ότι η έκδοση ευρωομολόγου θα ανέβαζε το επιτόκιο για τη Γερμανία κατά μια περίπου μονάδα. Το υπάρχον -0,48% για το γερμανικό δεκαετές θα γινόταν περίπου +0,5% για ένα αντίστοιχο ευρωομόλογο. Αυτό ακριβώς δεν επιθυμεί η Γερμανία. Διότι σε μια τέτοια περίπτωση, αντί να κερδίζει, θα πλήρωνε για το δανεισμό της, έστω και ελάχιστα. Αδιαφορεί δε για την δυνατότητα να δανείζονται φθηνότερα από τις διεθνείς αγορές χωρίς όρους χώρες-μέλη όπως η Ιταλία και η Ελλάδα.

Το δεκαετές της Ιταλίας έκλεισε στις 27-3-2020 με επιτόκιο +1,36%, εκείνο της Ελλάδας με με +1,6%, το μεγαλύτερο στη Ευρωζώνη. Είναι ενδεικτικό ότι μετά το ναυάγιο της τηλεδιάσκεψης και το ιταλικό και το ελληνικό επιτόκιο σημείωσαν άνοδο. Οι δύο χώρες πλήρωσαν την άρνηση της Γερμανίας για ευρωομολόγο! Η περαιτέρω υποχώρηση του γερμανικού επιτοκίου ενίσχυσε την άποψη στην Γερμανία για τήρηση απαρέγκλιτα αρνητικής στάσης στο θέμα του ευρωομολόγου, ανεξαρτήτως των λόγων που θα υπαγόρευαν κάτι τέτοιο. Οι Γερμανοί χειροκροτούν τους πολιτικούς τους: “Bravo Deutschland!” (“Μπράβο Γερμανία!”)!

Δεύτερον: Πρόσφατα, το γερμανικό Κοινοβούλιο ενέκρινε το νέο δανεισμό του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού ύψους 156 δισ. ευρώ για το τρέχον έτος, με κύριο σκοπό να τα διοχετεύσει στην αγορά εν μέσω της κορονοκρίσης. Το δίχτυ προστασίας που ήδη όλες οι κρατικές δομές της Γερμανίας έχουν απλώσει για την οικονομία και την κοινωνία, ανέρχεται στο ποσό των 1,2 τρισ. ευρώ. Το σύνολο της παρέμβασης αντιπροσωπεύει το 30% περίπου του γερμανικού ΑΕΠ. Καμία άλλη χώρα στην Ευρώπη δεν έχει βάλει έως τώρα τόσο βαθιά το χέρι στην τσέπη. Για τον εαυτό της, βέβαια!

Τα ίδια είχε πράξει το Βερολίνο και το 2009. Η γερμανική κυβέρνηση δεν είχε διστάσει τότε να στηρίξει γερμανικές επιχειρήσεις που πλήττονταν από την κρίση του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Έτσι, δαπάνησε ένα τεράστιο ποσό, αυξάνοντας ανενδοίαστα το δημόσιο χρέος της από το 65,2% του ΑΕΠ το 2008 στο 81,8% το 2010. Τώρα ενεργεί με παρόμοιο τρόπο με ακόμα πιο ευνοϊκούς όρους. Έχει καταφέρει να μειώσει το δημόσιο χρέος της από το 81,8% του 2010 στο 60% το 2019. Πώς το πέτυχε αυτό; Διαχειριζόμενη προς όφελός της την ευρωκρίση που ξέσπασε το 2010 με επίκεντρο την Ελλάδα.

Η συνέχιση της Pax Germanica

Το γερμανικό δημόσιο χρέος είναι τώρα περίπου πέντε μονάδες χαμηλότερα από ό,τι ήταν το 2008, στο ξέσπασμα της τότε παγκόσμιας κρίσης. Τώρα, ενόψει της κορονοκρίσης, το χρέος της έχει ένα χαμηλότερο σημείο εκκίνησης από ό,τι το 2008. Σε αντίθεση με το διάστημα 2008-2010, η Γερμανία τώρα κερδίζει εν μέσω αρνητικών επιτοκίων, επειδή δανείζεται μόνη της από τις αγορές. Αρνούμενη εγωιστικά εδώ και δέκα χρόνια την έκδοση ευρωομολόγου βγήκε κερδισμένη.”Γιατί να μην συνεχίσουμε έτσι;” λένε στο Βερολίνο. “Weiter so, Deutschland!” (“Συνέχισε έτσι, Γερμανία!”).

Λένε, όμως, και κάτι άλλο: «Ας συνεχίσει η Ιταλία και η Ισπανία να δανείζεται από τις αγορές. Εξάλλου τα επιτόκια είναι ακόμα χαμηλά και γι’ αυτές τις χώρες». Και σημειώνουν με νόημα: «Σε περίπτωση που τα επιτόκια της Ιταλίας ή της Ισπανίας ξεφύγουν και λυγίσουν, τότε μπορούν να προστρέξουν στον ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης)». Ανεξάρτητα από το αν ο ESM θα έχει τη σημερινή του μορφή ή άλλη, πάντοτε ο δανεισμός θα παρέχεται υπό όρους, μνημόνια και επιτήρηση.

Ο οικονομικός εθνικισμός της Γερμανίας, ή καλύτερα ο οικονομικός “φασισμός” του Βερολίνου όχι μόνο εδραιώνει την Pax Germanica στην Ευρώπη, αλλά την ενισχύει και την γιγαντώνει, όπως με την κρίση του ευρώ το 2010. Ο κορονοϊός τείνει να εξελιχθεί σε νέο καταλύτη επιβολής της κυριαρχίας της Γερμανίας στην ΕΕ. Για την καλύτερη κατανόηση της γερμανικής στρατηγικής, παραπέμπω σε ένα γερμανικό ρητό το οποίο δεν το συναντάμε σε καμιά άλλη γλώσσα και κουλτούρα: “Beim Geld hört die Freundschaft auf!” (Όταν μιλάμε για χρήμα, σταματά η όποια φιλία!). Θα μπορούσε με φόντο την σημερινή συγκυρία κάποιος να προσθέσει: “Η όποια φιλία στην Ευρώπη σταματά ακόμα και για διαφορά μίας μονάδας στο επιτόκιο δανεισμού”. Τόσο απλά.