“Γάμος” Σερβίας-Εμιράτων με “κουμπάρο” τον Νταχλάν

Τον Μάρτιο, ο Πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς επισκέφθηκε τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για να παρευρεθεί σε γιορτή για τα γενέθλια του στενού φίλου του, Σείχη Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ αλ Ναχάν, του Πρίγκιπα-Διαδόχου του Αμπού Ντάμπι. Στη διάρκεια της γιορτής, ο Πρόεδρος Βούτσιτς ανακοίνωσε ότι η χώρα του σχεδιάζει να παράγει το εμβόλιο Sinopharm με τη βοήθεια των Εμιράτων και της Κίνας.

Ενώ μια τέτοια προσπάθεια είναι ευπρόσδεκτη, παρατηρητές εξέφρασαν ερωτηματικά, λαμβάνοντας υπόψη την ιστορία αδιαφανών συμφωνιών μεταξύ της Σερβίας και αραβικών χωρών. Όλα αυτά μπορεί να ήταν και αδιάφορα, αλλά υπάρχουν διάφοροι λόγοι που κάνουν την υπόθεση ενδιαφέρουσα. Πρώτον, το θέμα αφορά στη γειτονική Σερβία με την οποία η Ελλάδα διατηρεί παραδοσιακά φιλικές σχέσεις, αλλά και τον καινούργιο φίλο και σύμμαχο, τα Εμιράτα. Δεύτερον, αφορά  σε θέματα οικονομικού, στρατιωτικού και γεωπολιτικού ενδιαφέροντος που μας αφορούν άμεσα. Και τρίτον, κλειδί στην όλη υπόθεση είναι ένας παλιός γνώριμος, ο Παλαιστίνιος πολιτικός Μοχάμεντ Νταχλάν.

Μέχρι στιγμής δεν είναι σαφές τί ακριβώς περιλαμβάνει η συμφωνία, καθώς το κοινό πρόγραμμα Σερβίας-Κίνας-Εμιράτων δεν θα περιλαμβάνει την παραγωγή εμβολίων, όπως είχε αρχικά ανακοινωθεί, αλλά μάλλον την κατασκευή μιας μεγάλης περιφερειακής αποθήκης για την αποθήκευση του εμβολίου Sinopharm. Η σερβική κυβέρνηση δίνει προτεραιότητα στο έργο, που είτε αφορά την κατασκευή εργοστασίου παραγωγής είτε απλώς εγκατάσταση αποθήκευσης.

Το εμβόλιο έχει γίνει θέμα κύρους, ηγεσίας και προβολής “μαλακής ισχύος” στην ευρύτερη περιοχή. Η Σερβία έχει δωρίσει περίπου 48.000 εμβόλια στα Σκόπια, 10.000 στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και 2.000 στο Μαυροβούνιο. Εμβολιάζει, επίσης, πολίτες αυτών των χωρών στα σερβικά σύνορα. Επιπλέον, η συνεργασία με την Κίνα στα Βαλκάνια δίνει στα Εμιράτα την ευκαιρία να ενισχύσουν την παρουσία τους στην Ευρώπη και να συμμετάσχουν στον παγκόσμιο αγώνα βιοτεχνολογίας. Οι σχετικές πληροφορίες, πάντως, έχουν πλέον χαρακτηριστεί εμπιστευτικές από τη σερβική κυβέρνηση.

Ντουμπάι των Βαλκανίων

Η συνεργασία Σερβίας-Εμιράτων προκαλεί ενδιαφέρον όχι μόνο λόγω του εμβολίου, αλλά επειδή το πλούσιο αραβικό κράτος δείχνει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για τη σημαντική σερβική βιομηχανία όπλων. Το 2019, η σερβική εταιρεία όπλων Yugoimport SDPR υπέγραψε συμφωνία με την Emirates Advanced Research and Technology Holding για την ανάπτυξη ενός σερβικού αντιαρματικού όπλου πολλαπλών χρήσεων που είναι «ικανό να καταστρέψει όλα τα μοντέλα αρμάτων παγκοσμίως».

Ωστόσο, η μεγαλύτερη και πιο αμφιλεγόμενη επένδυση είναι η προκυμαία του Βελιγραδίου. Αυτό το έργο που στοχεύει να μετατρέψει το Βελιγράδι σε “Ντουμπάι των Βαλκανίων” έχει διχάσει τους Σέρβους και έχει εγείρει ανησυχίες για έλλειψη διαφάνειας και υπερβολική ξένη επιρροή. Οι αντίπαλοι του Βούτσιτς βλέπουν το κολοσσιαίο έργο ως μνημείο στη ματαιοδοξία του.

Κανείς δεν ξέρει πόσο στοίχισε. Οι εκτιμήσεις ποικίλουν μεταξύ 3,6 και 9,6 δισ. δολάρια. Ορισμένοι επικριτές ισχυρίζονται ότι το έργο, το οποίο χρηματοδοτείται από την εταιρεία επενδύσεων Eagle Hills Properties με έδρα το Αμπού Ντάμπι, είναι «πιθανώς η μεγαλύτερη προσπάθεια νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες στην Ευρώπη». Σχετικές αποδείξεις δεν έχουν προσκομιστεί, αλλά οι νεόκτιστοι ουρανοξύστες, μάλλον κιτς, είναι άδειοι. Κάποιοι θεωρούν ότι πολλά διαμερίσματα αγοράστηκαν μόνο για να πουληθούν αργότερα σε υψηλότερη τιμή και να ξεπλυθεί χρήμα. Αλλά δεν είναι ξεκάθαρο ποιος θα τα αγοράσει, παρόλο που η Σερβία έχει δείκτη τεράστιας ανισοκατανομής πλούτου.

Ο άνθρωπος με τα χίλια πρόσωπα

Τα τελευταία δέκα χρόνια ο Βούτσιτς ασκεί την εξουσία με αυταρχικό τρόπο. Η Σερβία είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη, μαζί με τη Λευκορωσία και μέχρι προσφάτως και την Αλβανία, χωρίς εκπρόσωποι της αντιπολίτευσης να συμμετέχουν στη Βουλή. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι Βούτσις και Ζαγιέντ βρήκαν γρήγορα κοινό έδαφος καθώς οι πολιτικές τους κουλτούρες είναι από πολλές απόψεις συμβατές. «Είναι ο “σουλτανισμός” των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων που συναντά τον “αυταρχισμό των Βαλκανίων“», είπε πρόσφατα σε αραβική ιστοσελίδα η Τένα Πρέλετς, ερευνήτρια στο London School of Economics.

Η σχέση του Βούτσιτς με τον Σεΐχη Ζαγιέντ έχει συνδετικό κρίκο. Πρόκειται για τον Παλαιστίνιο πολιτικό Μοχάμεντ Νταχλάν, ένα άνθρωπος με πολλές ζωές, πρόσωπα και εγκλήματα, σύμφωνα με τους εχθρούς του. Είναι πρώην αρχηγός της υπηρεσίας πληροφοριών της Φατάχ στη Γάζα, ο οποίος ζει αυτοεξόριστος στα Εμιράτα. Ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς τον έχει κατηγορήσει για υπεξαίρεση, αλλά και για συμμετοχή σε απόπειρα δολοφονίας του Γιασέρ Αραφάτ. Ο Νταχλάν καταζητείται επίσης από την Τουρκία, για τον υποτιθέμενο ρόλο του στο αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 και έχει επικηρυχτεί με 1,3 εκατ. δολάρια.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Νταχλάν είναι σήμερα σύμβουλος ασφαλείας του Σεΐχη Ζαγιέντ και υπήρξε ο βασικός του άνθρωπος ειδικά στον χώρο των Βαλκανίων. Ήταν μεταξύ των πρώτων που σύναψε στενούς προσωπικούς δεσμούς με τον πρόεδρο του Μαυροβουνίου Μίλο Ντζουγκάνοβιτς και τον Σέρβο πρόεδρο Βούτσιτς. Είναι ενδεικτικό ότι του έχει δοθεί υπηκοότητα και από τις δύο αυτές χώρες.

Παρόλο που δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για τις δουλειές του Νταχλάν στη Σερβία, εκτός από την προκυμαία του Βελιγραδίου, στελέχη της σερβικής αντιπολίτευσης θεωρούν ότι ο Νταχλάν είναι στο κέντρο του εμπορίου σερβικών οπλικών συστημάτων προς τρίτες χώρες. Ο πολιτικός αναλυτής Μπόσκο Γιάκτσιτς αναφέρει ότι τα Εμιράτα και οι Σαουδάραβες αγοράζουν όπλα για πελάτες στη Συρία και ορισμένα φορτία κατέληξαν στα χέρια τζιχαντιστών. Ο ίδιος ανέφερε ότι «παρά το απόρρητο των επιχειρήσεων, πιστεύεται ότι τέτοιες συμφωνίες αποτελούν μέρος μιας κολοσσιαίας επιχείρησης ξεπλύματος χρημάτων που ξεκίνησε πριν από μια δεκαετία».

Το επόμενο βήμα του Νταχλάν

Όσο ο Βούτσιτς βρίσκεται στην εξουσία στη Σερβία, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι ο Νταχλάν θα συνεχίσει να παίζει ρόλο, κατά τρόπο που να εξυπηρετεί τα συμφέροντα και του Βούτσιτς και του Σεΐχη. Ο διευθυντής προγραμμάτων του σερβικού ιδρύματος Belgrade Fund for Political Excellence and Belgrade Security Forum Μάρκο Σαβκόβιτς προβλέπει ότι, ενώ ο σημερινός πρόεδρος της Σερβίας δεν πρόκειται να χάσει την εξουσία σύντομα, η αυταρχική του πυραμίδα ενδέχεται να αποσταθεροποιηθεί και να καταρρεύσει.

Ο Βούτσιτς έχει καταφέρει να συγκεντρώσει τεράστια δύναμη στα χέρια του, αλλά, όπως συμβαίνει συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις, περιβάλλεται από μια ομάδα συνεργατών, κοινός παρονομαστής των οποίων είναι όχι η ικανότητα, αλλά η απόλυτη αφοσίωση και πίστη στον αρχηγό τους. Μια λανθασμένη κίνηση, όμως, μπορεί να προκαλέσει αλυσιδωτή αντίδραση και να αποσταθεροποιήσει την εξουσία του.

Αναφορικά, πάντως, με τις σχέσεις που έχει αναπτύξει με τα Εμιράτα, μένει να αποδειχθεί εάν αυτές θα αντέξουν όταν η σημερινή σερβική αντιπολίτευση κερδίσει την εξουσία. Εάν δηλαδή θα τερματίσει αυτόν τον “γάμο” και εάν θα σκαλίσει τα φημολογούμενα “άπλυτα”. Προς το παρόν, πάντως, κύκλοι της αντιπολίτευσης ισχυρίζονται ότι οι συμφωνίες με τα Εμιράτα είναι επιβλαβείς για τη Σερβία.

Όσο για τον Νταχλάν, αυτός θεωρείται ευρέως ως πιθανός υποψήφιος για να αντικαταστήσει τον 84χρονο Πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς. Παρόλο που πολλοί στην Φατάχ δεν το θεωρούν πιθανό, λόγω των εκκρεμών υποθέσεων εναντίον του, ο Νταχλάν κινητοποιεί τις διασυνδέσεις του σε Άμπου Ντάμπι, Ριάντ και Κάιρο για να υπερβεί τα όποια νομικά εμπόδια. Και παρόλη τη μικρή δημοτικότητά του εκτός Γάζας, έχει ήδη αρχίσει να επανακάμπτει, χρησιμοποιώντας ακόμα και την αποστολή εμβολίων μέσω των Εμιράτων στην Παλαιστινιακή Αρχή για να ενισχύσει το προφίλ του.