Ριάντ προς Τεχεράνη: Από την σύγκρουση στη διπλωματία

Η προσπάθεια επαναπροσέγγισης της Ουάσινγκτον με την Τεχεράνη με στόχο την επιστροφή των ΗΠΑ στην συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν του 2015, επηρεάζει και τις ευρύτερες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, κάνοντας ακόμα και ιστορικούς αντιπάλους να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Σαουδική Αραβία και Ιράν που ανταγωνίζονται για επιρροή στην περιφέρειά τους πραγματοποίησαν μεταξύ τους μυστικές συνομιλίες, μετά από τέσσερα χρόνια διακοπής των διπλωματικών τους σχέσεων.

Ο πρώτος γύρος των συνομιλιών πραγματοποιήθηκε στη Βαγδάτη στις 9 Απριλίου και η ατζέντα περιλάμβανε συζητήσεις για τις επιθέσεις των ανταρτών Χούτι της Υεμένης εναντίον της Σαουδικής Αραβίας, και ήταν θετικές, σύμφωνα με τους αγγλικούς Financial Times, που επικαλούνται μαρτυρία ενός αξιωματούχου. Της σαουδικής αντιπροσωπείας ηγούνταν ο Χαλίντ Μπιν αλ Χουμαϊντάν επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών. Ο αξιωματούχος, ανέφερε πως έχει προγραμματιστεί ένας ακόμη γύρος συνομιλιών για την επόμενη εβδομάδα.

Διαμεσολαβητικό ρόλο στη διαδικασία επαναπροσέγγισης Ριάντ-Τεχεράνης έχει αναλάβει ο Ιρακινός πρωθυπουργός Μουσταφά αλ-Καντίμι, ο οποίος είχε συνομιλίες τον περασμένο μήνα στο Ριάντ με τον πρίγκιπα διάδοχο του θρόνου Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν. Ο αξιωματούχος δήλωσε ότι η διαδικασία «κινείται ταχύτερα επειδή οι συνομιλίες των ΗΠΑ (που σχετίζονται με την πυρηνική συμφωνία) κινούνται γρηγορότερα και (λόγω) των επιθέσεων των Χούτι». Όμως, ένας Σαουδάραβας ανώτατος αξιωματούχος αρνήθηκε την ύπαρξη συνομιλιών με το Ιράν. Η ιρακινή και η ιρανική κυβέρνηση, από την πλευρά τους, δεν έκαναν κανένα σχόλιο.

Η Σαουδική Αραβία εμφανίζεται πρόθυμη να δώσει τέλος στον εμφύλιο πόλεμό της, Υεμένης που ηγείται συνασπισμού κρατών εναντίον των ανταρτών Χούτι, τους οποίους υποστηρίζει το Ιράν. Οι Χουτι έχουν κλιμακώσει τις επιθέσεις τους κατά πόλεων και πετρελαϊκών υποδομών της Σαουδικής Αραβίας, με δεκάδες πυραύλους και drones που μεταφέρουν εκρηκτικά. Ο πρίγκιπας Μπιν Σαλμάν φαίνεται να προβαίνει σε  κινήσεις που εξυπηρετούν την κυβέρνηση Μπάιντεν, που δεσμεύτηκε να επανεξετάσει τις σχέσεις της με την Σαουδική Αραβία αλλά και να επιτύχει το τέλος του εξαετή πολέμου στην Υεμένη.

Υπενθυμίζεται ότι ο Μπάιντεν ανακοίνωσε την διακοπή της αμερικανικής υποστήριξης στο στρατιωτικό συνασπισμό κρατών που και πολεμάει τους σιίτες αντάρτες Χούτι και ανέστειλε τις πωλήσεις πυρομαχικών προς τη Σαουδική Αραβία. Παράλληλα, η Ουάσιγκτον ασκεί πίεση και στον πρίγκιπα διάδοχο του θρόνου καθώς σύμφωνα με έκθεση του Γραφείου του Διευθυντή Εθνικών Πληροφοριών των ΗΠΑ, αυτός επικύρωσε την επιχείρηση στην Κωνσταντινούπολη για τη σύλληψη ή τη δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Κασόγκι.

Κοινά συμφέροντα

Σαουδική Αραβία και Ιράν εκτός από τον έντονο περιφερειακό ανταγωνισμό τους, έχουν και ορισμένα κοινά συμφέροντα, όπως τη διαμόρφωση σταθερών τιμών στην αγορά του πετρέλαιο, που είναι σημαντικό για την οικονομία τους. Οι δυο χώρες αντιπροσωπεύουν το 35.5% των αποθεμάτων πετρελαίου του ΟΠΕΚ και ο έλεγχος των τιμών πετρελαίου τους παρέχει τη δυνατότητα να σχεδιάσουν την οικονομική πολιτική τους.

Επιπλέον, ο ανταγωνισμός τους για επιρροή στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής τους κοστίζει οικονομικά και έχει προκάλεσε μεγάλες διακυμάνσεις στις τιμές του πετρελαίου. Μια περιφέρεια με σημαντικά μειωμένη ένταση και ένοπλες συγκρούσεις αποτελεί ένα ακόμα κοινό σημείο ενδιαφέροντος των δύο χωρών. H πορεία των σχέσεων Ριάντ και Τεχεράνης επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την παρέμβαση της Ουάσινγκτον, που αν επανεξετάσει τη στρατηγική της μπορεί να αντιληφθεί ότι κάποια μορφή συνεργασίας μεταξύ των δυο μουσουλμανικών κρατών εξυπηρετεί τα αμερικανικά περιφερειακά συμφέροντα.

Ο Μπάιντεν έχει στόχο να επαναφέρει τις ΗΠΑ στην συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν, από την οποία αποχώρησαν επί προεδρίας Τραμπ.  Μια συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν, βάσει των σχεδιασμών του Μπάιντεν μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για να καθίσουν και σε αυτό το τραπέζι των διαπραγματεύσεων Ριάντ και Τεχεράνη.

Η Σαουδική Αραβία ανησυχεί ιδιαίτερα για το ενδεχόμενο το Ιράν να αποκτήσει πυρηνικό οπλοστάσιο καθώς το θεωρεί απειλή για την εθνική της ασφάλεια. Εικάζεται ότι το Ριάντ έχει ξεκινήσει ένα μυστικό πυρηνικό πρόγραμμα που υποστηρίζεται από την Κίνα. Όμως η επαναπροσέγγιση Ριάντ-Τεχεράνης δεν θεωρείται εύκολη υπόθεση καθώς υπάρχει καχυποψία και ανταγωνιστικά συμφέροντα και από τις δύο πλευρές.