Ο Τραμπ περιορίζει την στρατιωτική βοήθεια σε Λετονία-Λιθουανία και Εσθονία

Ειδικότερα, σύμφωνα με όσα μετέφεραν πηγές που επικαλείται το Reuters, ο Ντέιβιντ Μπέικερ, αξιωματούχος των ΗΠΑ, ξεκαθάρισε ότι «η Ευρώπη πρέπει να πάψει να εξαρτάται υπερβολικά από τις Ηνωμένες Πολιτείες», επισημαίνοντας πως υπό τον Πρόεδρο,  Τραμπ, η αμερικανική στρατιωτική προσοχή στρέφεται πλέον σε ζητήματα «άμυνας της πατρίδας».

Οι ανησυχίες επιβεβαιώθηκαν λίγες ημέρες αργότερα. Πιο αναλυτικά, την Παρασκευή (19/9), ρωσικά μαχητικά MiG-31 φέρεται να εισήλθαν στον εναέριο χώρο της Εσθονίας για περίπου δέκα λεπτά, σύμφωνα με το Ταλίν, προτού αναχαιτιστούν από ιταλικά F-35. Ωστόσο, η Μόσχα το αρνήθηκε, υποστηρίζοντας ότι τα αεροσκάφη πέταξαν πάνω από «ουδέτερα ύδατα». Την ίδια μέρα, η Βαρσοβία κατήγγειλε ότι ρωσικά αεροσκάφη πλησίασαν επικίνδυνα πολωνική πετρελαϊκή πλατφόρμα, ενώ την προηγούμενη εβδομάδα πολωνικές δυνάμεις είχαν καταρρίψει ρωσικά drones.

Η Ουάσινγκτον περιορίστηκε σε χαμηλούς τόνους. Ο Τραμπ χρειάστηκε αρκετές ώρες για να αντιδράσει, δηλώνοντας τελικά ότι μπορεί να πρόκειται για «μεγάλο πρόβλημα». Μετά το επεισόδιο στην Πολωνία είχε αρκεστεί σε μια αινιγματική ανάρτηση στο Truth Social: «Πάμε!». Πάντως, αναλυτές παρατηρούν ότι ύστερα από ένα καλοκαίρι γεμάτο διπλωματικές πρωτοβουλίες, ο Τραμπ έχει σε μεγάλο βαθμό αποσυρθεί από τη διεθνή σκηνή, αφήνοντας στους συμμάχους να διαχειριστούν τις κρίσεις.

Ο ίδιος έχει στρέψει την προσοχή του κυρίως σε εσωτερικά ζητήματα, όπως την εγκληματικότητα, την αντιμετώπιση αυτού που χαρακτηρίζει «βίαιη αριστερή εξτρεμιστική δράση» (ειδικά μετά την δολοφονία του Τσάρλι Κερκ) και τη μεταρρύθμιση του συστήματος έγκρισης βίζας.

Να σημειωθεί ότι η συνάντηση με τον Ρώσο Πρόεδρο, Βλαντίμιρ Πούτιν, στην Αλάσκα δεν έφερε αποτελέσματα. Αντιθέτως, ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι «η εκεχειρία στην Ουκρανία δεν είναι προϋπόθεση για μόνιμη ειρήνη», θέση που συμφωνεί με τη Μόσχα, αλλά απορρίπτεται από τους Ευρωπαίους συμμάχους. Παράλληλα, στη Μέση Ανατολή, ο Λευκός Οίκος περιορίστηκε σε διαμαρτυρίες μετά τον βομβαρδισμό γραφείου της Χαμάς στο Κατάρ και δεν αντέδρασε στις επιχειρήσεις του Ισραήλ στη Γάζα, παρότι Ευρωπαίοι και Άραβες εταίροι τις κατήγγειλαν.

Οι αντιδράσεις των Ευρωπαίων 

Σε τηλεδιάσκεψη που έγινε στις 4 Σεπτεμβρίου, ο Ντόναλντ Τραμπ επέκρινε τις ευρωπαϊκές χώρες λέγοντας ότι «περιμένουν από τις ΗΠΑ να τις διασώσουν, ενώ συνεχίζουν να αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο». Λίγες ημέρες αργότερα, ζήτησε από την ΕΕ να επιβάλει «100% δασμούς σε Κίνα και Ινδία» για τις αγορές τους από τη Μόσχα, παρουσιάζοντας το μέτρο ως προϋπόθεση για αμερικανική παρέμβαση.

Πολλοί Ευρωπαίοι διπλωμάτες θεωρούν ότι τέτοιες απαιτήσεις είναι δύσκολο να υλοποιηθούν, δεδομένων των διαδικασιών της Ε.Ε. και της προτίμησης για κυρώσεις αντί δασμών. Επίσης, σημειώνουν ότι ο Ντόναλντ Τραμπ έχει μιλήσει πρόσφατα για μείωση εμπορικών φραγμών με την Ινδία.

Η Ουάσινγκτον έδειξε αδιαφορία ακόμη και σε επιστολή βουλευτών από Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία, που ζητούσαν αναθεώρηση των περικοπών στη βοήθεια. Μάλιστα, όπως δήλωσε αξιωματούχος του Λευκού Οίκου, «πολλοί από τους Ευρωπαίους συμμάχους μας είναι ανάμεσα στις πλουσιότερες χώρες του κόσμου, επομένως είναι απολύτως ικανοί να χρηματοδοτήσουν οι ίδιοι αυτά τα προγράμματα, αν το επιλέξουν».

Στη συζήτηση ξανά το Άρθρο 4

Προηγουμένως, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, χαιρέτισε τη «γρήγορη και αποφασιστική αντίδραση» της Συμμαχίας και γνωστοποίησε ότι είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Εσθονό πρωθυπουργό, εκφράζοντας την πλήρη στήριξη του ΝΑΤΟ. Παράλληλα, η εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ, Άλισον Χαρτ, επιβεβαίωσε ότι θα συγκληθεί έκτακτο Συμβούλιο στις αρχές της επόμενης εβδομάδας για να εξεταστεί το περιστατικό, όπως ζήτησε η Εσθονία βάσει του Άρθρου 4.

Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Ουάσινγκτον (1949), το Άρθρο 4 δίνει σε κάθε κράτος-μέλος το δικαίωμα να ζητήσει διαβουλεύσεις με τους συμμάχους, εφόσον θεωρεί ότι η εδαφική του ακεραιότητα, η πολιτική του ανεξαρτησία ή η ασφάλειά του απειλούνται. Δεν συνεπάγεται αυτόματη στρατιωτική εμπλοκή, αλλά θέτει το ζήτημα ενώπιον του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου, το οποίο μπορεί να λάβει αποφάσεις για διπλωματικές, στρατιωτικές ή αποτρεπτικές κινήσεις.

Το Άρθρο 4 συχνά θεωρείται ένα «καμπανάκι συναγερμού» που προηγείται πιθανών εξελίξεων. Σε αντίθεση με το Άρθρο 5, που προβλέπει συλλογική άμυνα σε περίπτωση επίθεσης κατά κράτους-μέλους, το Άρθρο 4 παραμένει σε επίπεδο πολιτικής διαβούλευσης – ωστόσο έχει ιδιαίτερη βαρύτητα καθώς ανοίγει τη συζήτηση σε ολόκληρη τη Συμμαχία. Από την ίδρυση του ΝΑΤΟ, το Άρθρο 4 έχει ενεργοποιηθεί μόλις οκτώ φορές, γεγονός που δείχνει τον εξαιρετικό χαρακτήρα της διαδικασίας:

2003 – Τουρκία: Με αφορμή τον πόλεμο στο Ιράκ, η Άγκυρα ανησύχησε για τις συνέπειες στην ασφάλεια των συνόρων της. Οι σύμμαχοι αποφάσισαν τότε μέτρα ενίσχυσης της αεράμυνας της Τουρκίας.

2012 – Τουρκία: Η κατάρριψη τουρκικού μαχητικού αεροσκάφους από τις συριακές δυνάμεις οδήγησε σε διαβουλεύσεις.

2014 – Πολωνία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία: Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, τέσσερις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης προσέφυγαν ταυτόχρονα στο άρθρο 4.

2015 – Τουρκία: Ζήτησε εκ νέου διαβουλεύσεις, επικαλούμενη την αστάθεια στη Συρία, την τρομοκρατική δράση και τις απειλές κατά της ασφάλειάς της.

2020 – Τουρκία: Με αφορμή την κλιμάκωση στο Ιντλίμπ της Συρίας, η Άγκυρα ενεργοποίησε το άρθρο 4, λίγες ώρες μετά τον θάνατο δεκάδων Τούρκων στρατιωτών από αεροπορικό πλήγμα.

2022 – Πολωνία: Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Βαρσοβία ζήτησε διαβουλεύσεις, επισημαίνοντας ότι η ασφάλεια όλων των ανατολικών μελών κινδύνευε.

2022 – Σλοβακία, Ουγγαρία, Βουλγαρία, Ρουμανία: Λίγες ημέρες μετά, και άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης επικαλέστηκαν το άρθρο 4 λόγω της ραγδαίας επιδείνωσης της κατάστασης στην Ουκρανία.

2025 – Πολωνία: Μετά την εισβολή ρωσικών drone στον εναέριο χώρο της.