Ρωσία και Τουρκία στο γεωπολιτικό πόκερ της Ερυθράς Θάλασσας

Ο ανταγωνισμός μεγάλων και περιφερειακών δυνάμεων για πρόσβαση στην Ερυθρά Θάλασσα και στον Κόλπο του Άντεν, εντείνεται συνεχώς με δημιουργία στρατιωτικών βάσεων στα παράκτια κράτη. Ρωσία και Τουρκία συμπεριλαμβάνονται και αυτές στα ξένα κράτη, που προσπαθούν να επηρεάσουν τις εξελίξεις, αναφορικά με τον έλεγχο των γεωστρατηγικών σημείων της περιοχής. Επισημαίνεται πως ΗΠΑ, Κίνα, Γαλλία, Ιαπωνία και Ιταλία διατηρούν βάσεις στη Ερυθρά Θάλασσα.

H Τουρκία και η Ρωσία επιδιώκουν να γεμίσουν το κενό που φαίνεται να αφήνει η Αμερική στην Αφρικανική ήπειρο, αλλά και να αντιμετωπίσουν την επιρροή των άλλων ξένων δυνάμεων. Η Ρωσία διεισδύσει στην Αφρική με στόχο την προώθηση των γεωπολιτικών της συμφερόντων και είναι έτοιμη, στο πλαίσιο αυτό, να δημιουργήσει στρατιωτική-ναυτική βάση στο Σουδάν. H κίνηση της Μόσχας για τη δημιουργία βάσης στο Σουδάν αποτελεί απόρροια διεθνών συγκυριών που αφορούν την Αφρική.

Έγινε λίγες μόνο εβδομάδες μετά από το εκτελεστικό διάταγμα που υπέγραψε ο απερχόμενος Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, με το οποίο απομάκρυνε το Σουδάν από τον κατάλογο των κρατών που χορηγούν την τρομοκρατία. Η συμφωνία ορίζει ότι το Σουδάν θα προσφέρει δωρεάν έκταση για την κατασκευή της ρωσικής βάσης, για μια περίοδο 25 ετών.

Η διακοπή της συμφωνίας μπορεί γίνει μόνο, εάν κάποιο από τα συμβαλλόμενα μέρη, ενημερώσει το άλλο μέρος για την πρόθεσή του, τουλάχιστον ένα έτος πριν από τη λήξη της περιόδου. Ενώ η χωρητικότητα της βάσης επιτρέπει τον ελλιμενισμό τεσσάρων πολεμικών πλοίων, θα επιτρέπεται και ο ελλιμενισμός πυρηνικών πλοίων. Επιπλέον, ο αριθμός των Ρώσων στρατιωτών που θα διαμένουν μόνιμα στη βάση δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 300 άτομα.

Επίσης, η Ρωσία θα διατηρήσει το δικαίωμα να εισάγει και να εξάγει μέσω των θαλάσσιων λιμένων και αεροδρομίων του Σουδάν, όπλα, πυρομαχικά και εξοπλισμό, που είναι απαραίτητα για τη λειτουργία της βάσης και για τις αποστολές των ρωσικών πολεμικών πλοίων. Η προστασία της ρωσικής ναυτικής βάσης θα αποτελεί καθήκον των στρατιωτικών δυνάμεων του Σουδάν, ενώ την προστασία της από αέρα και θάλασσα θα αναλάβουν οι ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις.

Τουρκία και Σομαλία

Η Ρωσία επιχείρησε προηγουμένως να δημιουργήσει στρατιωτική βάση στο Τζιμπουτί, αλλά οι προσπάθειές της δεν στέφθηκαν από επιτυχία και μετά στράφηκε προς το Σουδάν. Η Τουρκία ήταν σε συνομιλίες με το Σουδάν για τη δημιουργία στρατιωτικής βάσης στο Suakin, αλλά τα σχέδια της κατέρρευσαν μετά την απομάκρυνση του προέδρου Ομάρ αλ Μπασίρ από την εξουσία, τον Απρίλιο του 2019.

Η Τουρκία διατηρεί από το 2017, μια μεγάλη στρατιωτική βάση στη Σομαλία, το Camp TURKSOM, για την εκπαίδευση Σομαλών στρατιωτών. Η κατασκευή της κόστισε περίπου 50 εκατ. δολάρια. Μέχρι τώρα έχουν ολοκληρώσει την εκπαίδευσή τους στη βάση 2.500 Σομαλοί στρατιώτες. Η Τουρκία αποσκοπεί στο να αυξήσει τον αριθμό τους σε 5.000 στρατιώτες.

Ο στόχος της είναι να ολοκληρώσουν την εκπαίδευσή τους 10.000 στρατιώτες, ώστε να δημιουργηθεί ένας σομαλικός στρατός που θα ομιλεί την τουρκική γλώσσα. Επισημαίνεται, ότι ΗΠΑ, Γαλλία, Κίνα, Ιταλία και Ιαπωνία διαθέτουν στρατιωτικές εγκαταστάσεις στο Τζιμπουτί. Επιπλέον, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) έχουν ιδρύσει βάσεις στην Ερυθραία, τη Σομαλία και στα νησιά της Υεμένης, Perim και Socotra.

Η στρατιωτική βάση της Ερυθραίας έχει διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στις στρατιωτικές επιχειρήσεις Σαουδικής Αραβίας και ΗΕΑ στην Υεμένη κατά των ανταρτών Χούτι, οι οποίοι υποστηρίζονται από το Ιράν. Τα ΗΑΕ έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να αυξήσουν περαιτέρω  την παρουσία τους, στις ακτές της Ερυθράς Θάλασσας μέσω στρατιωτικών βάσεων και διαχείρισης λιμανιών

Εμπορικά λιμάνια 

Ο ανταγωνισμός των ξένων κρατών έχει να κάνει και με τη διαχείριση των λιμανιών, των παράκτιων κρατών της Ερυθράς Θάλασσας. Η Αίγυπτος διαθέτει τα περισσότερα εμπορικά λιμάνια στις ακτές της Ερυθράς Θάλασσας. Το λιμάνι El Sokhna το διαχειρίζεται η DP World, μια πολυεθνική εταιρεία που έχει έδρα τα ΗΑΕ. Η Σαουδική Αραβία διαθέτει έξι βασικά εμπορικά λιμάνια στην Ερυθρά Θάλασσα.

Τα μισά από τα λιμάνια τα διαχειρίζονται εταιρίες των ΗΑΕ. Το κύριο λιμάνι στο Σουδάν είναι το Port Sudan, το οποίο διαχειρίζεται η εταιρία Sudanese Sea Ports Corporation. Η εταιρία διαχειρίζεται επίσης τα λιμάνια Oseif και Prince Osman Digna στο νησί Suakin, όπου η Τουρκία υπέγραψε  συμβόλαιο μίσθωσης για 99 χρόνια, για την ανάπτυξη του ως τουριστικού κόμβου. Η Ερυθραία έχει κεντρικό λιμάνι το Massawa από το οποίο γίνονται και οι εισαγωγές προϊόντων για να καλυφθούν οι ανάγκες της.

Η Ερυθρά θάλασσα εξελίσσεται πλέον σε περιοχή έντονου ανταγωνισμού για τις ξένες δυνάμεις καθώς μαζί με τον Κόλπο του Άντεν, αποτελούν τις πιο πολυσύχναστες θαλάσσιες οδούς της εμπορικής ναυτιλίας. Η Ρωσία επιδιώκει να ενισχύσει τις σχέσεις της με τα αφρικανικά κράτη για να επεκτείνει την γεωπολιτική της επιρροή. Η κίνηση της Ρωσίας για στρατιωτική βάση στο Σουδάν, θεωρείται και μια αντίδραση προς τις τουρκικές περιφερειακές φιλοδοξίες. Η επιρροή της Τουρκίας στο Κέρας της Αφρικής ερμηνεύεται στο πλαίσιο της στρατηγικής της επέκτασης, ως ανάσχεση της επιρροής ισχυρών αντιπάλων της, όπως Σαουδικής Αραβίας και ΗΑΕ.

Ταυτόχρονα, οι ξένες δυνάμεις που διαθέτουν στρατιωτικές βάσεις στην Ερυθρά Θάλασσα αποκτούν τη δυνατότητα πρόσβασης σε συγκρούσεις της ευρύτερης περιοχής, αλλά και την ευκαιρία να καταπολεμήσουν την ισλαμική τρομοκρατία και την πειρατεία στη ρίζα τους. Ωστόσο, τα αντικρουόμενα εθνικά συμφέροντα των ξένων δυνάμεων μπορεί να υποκινήσουν και πολιτικές εντάσεις στην προσπάθειά τους να επηρεάσουν κυβερνήσεις παράκτιων κρατών.