Ρωσικές ειδικές δυνάμεις: Δομή και επιχειρήσεις σε Συρία και Ουκρανία

Όταν πριν από 10 χρόνια δημιουργήθηκε η Διοίκηση Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων υπήρχαν προφανώς ρωσικές ειδικές δυνάμεις. Οι μονάδες κομάντος Spetsnaz, που υπήρχαν από τη σοβιετική εποχή, κάλυψαν πολλά από τα κενά για ανάγκες ειδικών δυνάμεων της νέας Ρωσικής Ομοσπονδίας. Μονάδες Spetsnaz έχουν ο ρωσικός στρατός, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας και το Υπουργείο Εσωτερικών.

Οι Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων έχουν συμμετάσχει σε σειρά από επιχειρήσεις. Το 2015 τουρκικό F-16 κατέρριψε απροειδοποίητα στη βόρεια Συρία ένα ρωσικό βομβαρδιστικό Su-24 με το πρόσχημα ότι είχε παραβιάσει τον τουρκικό εναέριο χώρο. Υποστηριζόμενοι από την Τουρκία ισλαμιστές σκότωσαν τον πιλότο του Su-24, ο οποίος είχε καταφέρει να εκτιναχτεί και να πέσει σε συριακό έδαφος. Η Ρωσία έπρεπε να ανακτήσει το μαύρο κουτί του αεροσκάφους για να στριμώξει την Τουρκία. Για τον ρόλο αυτό επιλέχτηκαν οι Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων, στελέχη των οποίων ανέκτησαν γρήγορα το μαύρο κουτί, σε μια αστραπιαία επιχείρηση. Αυτή ήταν μόνο η αρχή των επιχειρήσεων τους στη Συρία.

Το 2017 οι δυνάμεις του Άσαντ επιτέθηκαν στην Παλμύρα που κατεχόταν από τον ISIS. Στην επίθεση συμμετείχαν Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων ανάμεσα στους Ρώσους “συμβούλους” που βοήθησαν τις συριακές δυνάμεις. Σύμφωνα με την Κομσομόλσκαγια Πράβντα, κατά τη διάρκεια των μαχών γύρω από το Χαλέπι, 16 άνδρες των Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων αποκόπηκαν όταν υποχώρησαν οι συριακές δυνάμεις και βρέθηκαν αντιμέτωποι με 300 ισλαμιστές μαχητές, οι οποίοι επιτίθονταν στους Ρώσους επί ένα εικοσιτετράωρο. Υπέστησαν, όμως, τεράστιες απώλειες και τελικά αναγκάστηκαν σε υποχώρηση. Τέσσερις από τους Ρώσους παρασημοφορήθηκαν σε μυστική τελετή στο Κρεμλίνο.

Τον Αύγουστο 2017, σε ένα άλλο επεισόδιο, το οποίο απέκτησε θρυλικές διαστάσεις, μια μικρή ομάδα Ειδικών Επιχειρήσεων έπεσε σε ενέδρα κοντά στην πόλη Ακεραμπάτ, όπου σκοτώθηκαν αρκετοί και οι υπόλοιποι τραυματίστηκαν. Ο μόνος που είχε μείνει όρθιος ήταν ο μόνιμος δεκανέας Ντένις Πορτνιάγκιν, ο οποίος αμύνθηκε εναντίον περίπου 40 ανταρτών και έχοντας ξοδέψει όλα τα πυρομαχικά, κάλεσε για πυρά πυροβολικού και αεροπορίας σε κοντινή απόσταση από τη θέση του. Αυτός και οι τραυματίες ήταν έτοιμοι να αυτοκτονήσουν με χειροβομβίδες για να μην συλληφθούν. Ο Πορτνιάγκιν παρασημοφορήθηκε από τον ίδιο τον Πούτιν. Ομάδες Ειδικών Επιχειρήσεων παραμένουν στη Συρία σε μικρούς αριθμούς, συνεπικουρώντας δυνάμεις Spetsnaz και άλλες ρωσικές μονάδες που πολεμούν με τους Σύριους.

Ρωσικές ειδικές δυνάμεις στην Κριμαία

Όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία το 2014, τα ΜΜΕ έκαναν λόγο για τα “μικρά πράσινα ανθρωπάκια”, ή αλλιώς τους “ευγενικούς ανθρώπους”, ενόπλους που φορούσαν στρατιωτικές στολές χωρίς επιρράματα ή διακριτικά, με καλυμμένα τα πρόσωπα. Αυτοί οι άνδρες ήταν Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων, μερικοί από τους οποίους φορούσαν στρατιωτικό εξοπλισμό, ενώ άλλοι ήταν ντυμένοι πολιτικά  αλλά πάντα με καλυμμένα πρόσωπα. Οι δυνάμεις αυτές είχαν επιφορτιστεί να καταλάβουν στρατηγικά σημεία, αεροδρόμια κτήρια και υποδομές υψηλής αξίας.

Πιθανώς οι περισσότεροι κομάντος να ανήκαν σε μονάδες Spetsnaz. Ο μικρός αριθμός των Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων δεν επιτρέπει την σπατάλη τους σε αποστολές, για τις οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν άλλες μονάδες. Τα στελέχη Ειδικών Επιχειρήσεων μπορεί να έκαναν άλλες επιχειρήσεις για να βοηθήσουν την κατάληψη και προσάρτηση της Κριμαίας, όπως συλλήψεις Ουκρανών αξιωματούχων.

Στις στις 27 Φεβρουαρίου, κατέλαβαν το Κοινοβούλιο της Κριμαίας. Ενώ ισχυρίζονταν ότι ήταν τοπική πολιτοφυλακή, αυτή η καλά οπλισμένη και άκρως επαγγελματική μονάδα αποδείχθηκε ότι ήταν η πρώτη ανάπτυξη Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων. Στις 18 Μαρτίου κατέλαβαν μια στρατιωτική βάση στη Συμφερούπολη. Σύμφωνα με ρωσικές πηγές, ο διοικητής των Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων υποστράτηγος Αλεξέι Ντιούμιν διεξήγαγε προσωπικά επιχειρήσεις στην Κριμαία.

Ρωσικές ειδικές δυνάμεις στην Ουκρανία 2022

Όπως γνωρίζουμε στις αρχικές φάσεις της ρωσικής εισβολής μονάδες ειδικών δυνάμεων, Spetsnaz, και της Διοίκησης Ειδικών Επιχειρήσεων χρησιμοποιήθηκαν σε αποστολές βαθιάς διείσδυσης, προσπαθώντας να σπείρουν πανικό και χάος στο Κίεβο, το Χάρκοβο και άλλες πόλεις. Όπως αποδείχθηκε, η Μόσχα θεωρούσε εσφαλμένα ότι οι Ουκρανοί θα υπέκυπταν και η χώρα θα παραδιδόταν. Οι ειδικές δυνάμεις είχαν εντολή να καταλάβουν κυβερνητικά κτήρια, να συλλάβουν ή σκοτώσουν υψηλόβαθμους αξιωματούχους, όπως στη Κριμαία το 2014.

Στις επιχειρήσεις αυτές, πολλές ομάδες ειδικών δυνάμεων στελέχη παγιδεύτηκαν χωρίς να μπορεί ο ρωσικός στρατός να τις απεγκλωβίσει. Αρκετά στελέχη σκοτώθηκαν κι άλλοι συνελήφθησαν. Σχεδόν όλοι αυτοί οι άνδρες ήταν ντυμένοι με πολιτικά, πράγμα που τους στέρησε το καθεστώς του αιχμαλώτου πολέμου. Οι Ουκρανοί τους αποκαλούν κατασκόπους και τρομοκράτες και προετοιμάζουν δίκες με αντίστοιχες κατηγορίες.

Όπως καθίσταται προφανές, η Διοίκηση Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων έχει χάσει πολλά και έμπειρα στελέχη σε καταστροφικές επιχειρήσεις. Τα στελέχη που έχουν συλληφθεί ενδέχεται να έχουν δώσει στους Ουκρανούς πληροφορίες που ποτέ δεν θα ήθελε η Μόσχα να διαρρεύσουν και οι οποίες μπορεί να αποβούν επιζήμιες. Το πλήγμα που υπέστησαν οι ρωσικές ειδικές δυνάμεις στην πρώτη φάση της εισβολής, με ευθύνη του Γενικού Επιτελείου, είναι βαρύ, με αποτέλεσμα να έχει καταστεί επιτακτική η αναδιάρθρωση και πιθανότατα η επαναστελέχωση της Διοίκησης Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων.

Συγκρότηση και δομή

Η Ρωσία συνειδητοποίησε την ανάγκη μιας εντελώς νέας διοίκησης, όπως είχαν πολλά δυτικά κράτη. Για τις ΗΠΑ, η Κοινή Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων (JSOC) και μια γενική νέα προσέγγιση για τις ειδικές δυνάμεις προέκυψαν από την “Επιχείρηση Eagle Claw”, την αποτυχημένη επιχείρηση των ΗΠΑ να διασώσουν 52 ομήρους που κρατούνταν αιχμάλωτοι στην αμερικανική Πρεσβεία στην Τεχεράνη στις 24 Απριλίου 1980.

Για τη Ρωσία, οι αποτυχίες των Spetsnaz στο Beslan και το Nord Ost έπαιξαν το ρόλο που για τις ΗΠΑ έπαιξε το Eagle Claw. Όπως οι Αμερικανοί απέτυχαν να σώσουν τους ομήρους που είχαν συλληφθεί στο Ιράν, έτσι και οι Ρώσοι απέτυχαν να διασώσουν ομήρους στη Μόσχα, με αποτέλεσμα 130 νεκρούς. Έτσι, οι Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων των ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων (ανεξάρτητος κλάδος) είναι στρατηγικού επιπέδου ειδικές δυνάμεις υπό τη Διοίκηση των Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων (KSSO) του Γενικού Επιτελείου.

Οι πρώτες μονάδες αυτού που θα γίνονταν οι Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων μετατέθηκαν από την GRU το 2009 ως μέρος της συνεχιζόμενης ρωσικής στρατιωτικής μεταρρύθμισης. Η Διοίκηση των Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων ιδρύθηκε το 2012 και ανακοινώθηκε τον Μάρτιο 2013 από τον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Βαλερί Γκερασίμοφ. Οι Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων διαφέρουν από τις Spetsnaz GRU που μέχρι το 2010 υπάγονταν στη Διεύθυνση Πληροφοριών, στη συνέχεια υπήρχε ασαφές καθεστώς και το 2013 υπήχθησαν και πάλι στην GRU. Οι Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων της Ρωσίας αποτελούνται αποκλειστικά από επαγγελματίες στρατιωτικοί πλήρους απασχόλησης.

Διοίκηση Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων

Στις 6 Μαρτίου 2013 ο στρατηγός Βαλερί Γκερασίμοφ ανακοίνωσε τη δημιουργία ρωσικής Διοίκησης Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων. Σύμφωνα με τον Γκερασίμοφ, οι Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων σχεδιάστηκαν ως ατού στρατηγικού επιπέδου, με ελίτ μονάδες, των οποίων οι κύριες αποστολές θα ήταν οι επεμβάσεις στο εξωτερικό. Ο υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σόιγκου είχε πει τότε ότι η Ρωσία ακολουθεί «τη γενική τάση [στον κόσμο] προς την εξειδίκευση και την ενισχυμένη κινητικότητα». Σχολιάζοντας, ένα ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων επεσήμανε ότι η Ρωσία ήταν μόλις 26 χρόνια πίσω από τις ΗΠΑ στην ανάπτυξη μιας τέτοιας διοίκησης.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η Ρωσία καθυστέρησε να αναπτύξει δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων και ξέχωρη διοίκηση. Ήδη από το 2008-2009, μετά τον ρωσο-γεωργιανό πόλεμο του 2008, άρχισαν να μπαίνουν τα θεμέλια γι’ αυτό τον μετασχηματισμό. Σε αντίθεση με τις Spetsnaz, οι Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων δεν είναι ούτε πολυάριθμες ούτε στοχεύουν να καλύψουν τόσους διαφορετικούς ρόλους. Επιτελούν εξειδικευμένους ρόλους και ανταγωνίζονται τη Ζασλόν (Ασπίδα), την πιο μυστική μονάδα ειδικού σκοπού της Ρωσίας, την αντίστοιχη του Επιτελείου Παγκόσμιας Αντίδρασης της CIΑ.

Το ρωσικό Υπουργείο Άμυνας σημείωσε ότι ορισμένες από τις ενέργειες που πραγματοποιεί η Διοίκηση Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων είναι «μέθοδοι και επιχειρήσεις μάχης που δεν είναι τυπικές για συμβατικές δυνάμεις – αναγνώριση και δολιοφθορά, [κυβερνητικές] ανατροπές, αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις, δολιοφθορές, αντικατασκοπεία, ανταρτικές και αντι-ανταρτικές επιχειρήσεις και άλλα». Αυτές οι ενέργειες από μόνες τους απαιτούν εξαιρετικά εκπαιδευμένα άτομα.

Σκληρή εκπαίδευση

Οι εκπαιδευόμενοι, που προέρχονται τόσο από τις Spetsnaz όσο και από τον τακτικό ρωσικό στρατό, περνούν από μια αυστηρή και σκληρή εκπαίδευση. Οι νεοσύλλεκτοι συμμετέχουν σε πέντε σχολεία πρωτοβάθμιας εξειδίκευσης και κατάρτισης. Αυτά περιλαμβάνουν εκπαίδευση στο αλεξίπτωτο, την ορειβασία, την κατάδυση, τον αστικό πόλεμο και την προστασία VIP. Οι Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων έχουν αναπτυχθεί στην Κριμαία, τη Συρία και κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Βόρειου Καυκάσου. Η δράση τους στα παραπάνω μέτωπα καταδεικνύουν την προσαρμοστικότητα που οφείλουν να επιδεικνύουν.

Ενώ οι επίσημοι αριθμοί είναι απόρρητοι, μεταξύ του Κέντρου Ειδικού Σκοπού “Senezh” και της έδρας στο Κέντρο Ειδικού Σκοπού “Kubinka-2”, οι αναλυτές πιστεύουν ότι οι Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων αριθμούν 2.000-2.500 στελέχη. Αντιθέτως, οι μονάδες Spetsnaz εκτιμάται ότι αριθμούν περίπου 17.000 στελέχη. Η Διοίκηση έχει υποστηρικτικά στοιχεία που παρέχουν λειτουργίες υποστήριξης μάχης. Υπάρχει μια ειδική ταξιαρχία αεροπορίας ειδικών επιχειρήσεων που ελέγχει άμεσα μέσα της πολεμικής αεροπορίας στο Torzhok και μια μοίρα μεταγωγικών αεροσκαφών Ilyushin Il-76 στο αεροδρόμιο Migalovo κοντά στο Tver.

Η εκπαίδευση των ειδικών πιλότων γίνεται στην Ανώτερη Σχολή Αερομεταφερόμενης Διοίκησης Φρουρών Ryazan (τμήμα ειδικών και στρατιωτικών πληροφοριών και ειδικών δυνάμεων) και στην Ανώτερη Στρατιωτική Σχολή Διοίκησης του Νοβοσιμπίρσκ (τμήμα ειδικών πληροφοριών και η έδρα ειδικών αναγνωρίσεων και εκπαίδευσης σε αερομεταφερόμενες επιχειρήσεις). Στο “Senezh”, οι υποψήφιοι μαθαίνουν αλεξίπτωτο, ορειβασία, κολύμβηση, στρατιωτικές καταδύσεις και κατάληψη κτηρίων, ενώ στο “Kubinka-2” εστιάζουν στις θαλάσσιες επιχειρήσεις και στην αναγνώριση.

Υπάρχει ένα κέντρο εκπαίδευσης για κρύο καιρό/ορειβασία στο όρος Elbrus με την κωδική ονομασία “Terskol”, στην Καμπαρντίνο-Μπαλκαρία και το 54ο Ειδικό Κέντρο Αναγνώρισης στο Βλαντικαφκάς, στη Βόρεια Οσετία-Αλανία. Υπάρχουν επίσης αρκετά πιο ευαίσθητα κέντρα που είναι εξειδικευμένα για την εκπαίδευση ειδικών στελεχών και η τοποθεσία και τα παρεχόμενα μαθήματα είναι απόρρητα. Ανάλογα με τις επιμέρους εργασίες για τις οποίες προετοιμάζονται ή ειδικεύονται τα στελέχη, η εκπαίδευση ποικίλλει.

Tα κέντρα και οι εγκαταστάσεις εκπαίδευσης των Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων:

• Κέντρο Ειδικών Επιχειρήσεων “Kubinka-2”
• Κέντρο Ειδικών Επιχειρήσεων “Senezh”
• Κέντρο Ειδικής Εκπαίδευσης
• 561 Ναυτικό Διασωστικό (Εκπαιδευτικό) Κέντρο VMF
• Κέντρο Εκπαίδευσης Αεροπορίας Στρατού 344
• Κέντρο Εκπαίδευσης Ορεινού Αγώνα & Επιβίωσης “Terskol”
• 54ο Ειδικό Κέντρο Εκπαίδευσης Αναγνώρισης “Daryal”