Ρωσική ψύχωση με ασφάλεια – ιστορία και γεωγραφία

Η είδηση που έρχεται από τη Ρωσία σοκάρει λιγάκι εάν την κοιτάξει κανείς μέσα από τα «δυτικά γυαλιά». Η ρωσική κυβέρνηση, μετά την απαγόρευση της δημοφιλούς εφαρμογής Telegram, ετοιμάζεται να μπλοκάρει και τη χρήση του Viber, εάν δεν παραδοθούν όλα τα στοιχεία αποκωδικοποίησης των επικοινωνιών! Μοιάζει απίστευτα κυνικό. Επί της ουσίας, το Κρεμλίνο διακηρύσσει μεγαλοφώνως το «δικαίωμα» της κεντρικής εξουσίας, για λόγους εθνικής ασφαλείας, να μπορεί να παρακολουθεί τις επικοινωνίες του οποιουδήποτε.

Έχει όμως και αντίστροφη ανάγνωση. Δεν είναι άλλη από την παραδοχή αδυναμίας παρακολούθησης, σε μια στιγμή που η φημολογία στους κύκλους των ειδικών στα θέματα ασφαλείας επικοινωνιών, θέλει τουλάχιστον το Telegram να έχει «σπάσει» από τις αντίστοιχες αμερικανικές υπηρεσίες.

Είναι μια διαπίστωση «πολιτισμικού» χαρακτήρα η ύπαρξη των διαφορετικών χαρακτηριστικών στις κοινωνίες Ανατολής και Δύσης, παρότι ο καπιταλισμός τείνει να επιφέρει μια ομοιομορφία. Οι διαφορές της Μόσχας με τις μεγάλες δυτικές πρωτεύουσες την εποχή του Ψυχρού Πολέμου σήμερα απλά δεν υπάρχουν.

Αίσθηση απειλής και δίλημμα ασφαλείας…

Όμως, όσες αλλαγές και να επέλθουν στο «διεθνές σύστημα», όλοι παραμένουμε δέσμιοι των περιορισμών που επιβάλει η γεωγραφία, καθώς αυτή καθορίζει και τις πεποιθήσεις των ελίτ περί της «αίσθησης απειλής», η οποία στηρίζεται ασφαλώς σε αντικειμενικούς και υποκειμενικούς παράγοντες. Επίσης, είναι εν μέρει κατανοητή η τάση σχεδιασμού με βάση το χειρότερο σενάριο (worst case scenario).

Όταν σε αυτό έρχεται να προστεθεί η συλλογική ιστορική εμπειρία, το μείγμα γίνεται εκρηκτικό και η συνεννόηση πολύ δύσκολη. Τα μέτρα που λαμβάνονται για την ασφάλεια μιας χώρας, επιτείνουν το «δίλημμα ασφαλείας» (security dilemma) των άλλων που αλληλεπιδρούν μαζί της και η διατήρηση της ισορροπίας γίνεται πολύ δύσκολη. Συνήθως το αποτέλεσμα χαρακτηρίζεται και από «κούρσα εξοπλισμών».

…και ο εφιάλτης της γεωγραφίας

Γιατί ειπώθηκαν όμως όλα αυτά; Διότι η Ρωσία είναι μια πολύ ειδική περίπτωση χώρας. Εάν κανείς αναλογιστεί πως και από πού προήλθαν οι απειλές για την εθνική της ασφάλεια, από που πραγματοποιήθηκαν οι εισβολές ξένων δυνάμεων στην ιστορική της πορεία, θα αντιληφθεί την «ψύχωση» των Ρώσων με την ασφάλεια και το «κλασικό σύνδρομο καταδίωξης» που φαίνεται να τους κατατρύχει.

Πού κολλάει όμως η γεωγραφία; Το μεγάλο μειονέκτημα της αχανούς σε μέγεθος και προβληματικής σε πληθυσμιακούς όρους Ρωσικής Ομοσπονδίας είναι ότι δεν υπάρχουν μεγάλοι ορεινοί όγκοι, όπως π.χ. στα νότια τα Ουράλια για να διευκολύνουν την αμυντική οχύρωση. Τεράστιες πεδιάδες καθιστούν την πιθανότητα «blitzkrieg» υπαρκτή, όσο και να μοιάζει ανεπίκαιρη.

Μήπως πλέον, πέραν των απαγορεύσεων του όποιου Telegram και Viber, αντιλαμβανόμαστε καλύτερα και την ανάγκη διαρκούς υπενθύμισης των ηρωικών στιγμών του ρωσικού έθνους, όπως η νίκη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με τη θυσία εκατομμυρίων, μέσω των μεγαλοπρεπών παρελάσεων;