Ποια είναι τα δύο στρατόπεδα στην Γερμανία για το Ουκρανικό

Ένα ιδιαίτερα αισθητό φαινόμενο στις σχεδόν οκτώ αιώνων “εύθραυστες” ρωσογερμανικές σχέσεις ήταν και η σχέση “αγάπης και μίσους» (Walter Laqueur) μεταξύ Ρώσων και Γερμανών. Έτσι, στοιχεία υπερβολής, αντιφατικότητας, παραδοξότητας και αντανακλαστικών συμπεριφορών ήταν σχεδόν πάντοτε προφανή, τόσο στους Γερμανούς “Ρωσόφιλους” όσο και στους “Ρωσόφοβους”.

Στην παρούσα ιστορική φάση ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί την αιτία διαμόρφωσης στον ενδογερμανικό διάλογο δύο αντίπαλων “στρατοπέδων” για τον ενδεδειγμένο τρόπο αντιμετώπισης της «Ρωσίας του Πούτιν»: Τους «αφελείς ειρηνιστές» και τους «πολεμόχαρους ηθικιστές».

Με βασικό σύνθημα «Ποτέ ξανά πόλεμος» και με συνεχείς αναφορές στους δύο καταστροφικούς Παγκοσμίους Πολέμους οι ειρηνιστές, ιδιαίτερα της «Κοινωνικής Αριστεράς», ισχυρίζονται αφενός ότι «ο εθνικισμός οδηγεί σε κούρσες εξοπλισμών και σε πόλεμο, στους οποίους όλοι χάνουν στο τέλος» και αφετέρου ότι «ο πόλεμος στην Ευρώπη μπορεί να τερματιστεί μόνο μέσω ενός έντιμου συμβιβασμού με τη Ρωσία». Η κατηγορία που τους προσάπτουν οι αντίπαλοί τους γι αυτή τους τη στάση είναι στην πιο ήπια μορφή της η «Ρωσοφιλία», ενώ δεν απουσιάζουν οι ύβρεις, οι συκοφαντίες και οι λοιδορίες ως «μίσθαρνα όργανα του Πούτιν».

Στο δεύτερο «στρατόπεδο», τους «πολεμόχαρους ηθικιστές», κυρίως της «νεοσυντηρητικής παράταξης» (συμπεριλαμβανομένων των Πρασίνων), που εξακολουθούν να πιστεύουν σε μια ουκρανική νίκη στα πεδία των μαχών, η κορωνίδα της μιλιταριστικής σκέψης τους εστιάζεται στο «Ποτέ ξανά Άουσβιτς» – σύνθημα που ειπώθηκε επίσης και στην προσπάθεια νομιμοποίησης από τη Δύση του παράνομου νατοϊκού βομβαρδισμού της Σερβίας.

Η μόνιμη επωδός των ισχυρισμών των ηθικιστών είναι ότι ιστορικά «η πορεία προς τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας ξεκίνησε με τον κατευνασμό του Μονάχου το 1938» και ότι «στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν χωρά κανένας συμβιβασμός». Εξυπακούεται ότι και οι αντίπαλοί τους δεν φείδονται υποτιμητικών χαρακτηρισμών και λοιδοριών σε βάρος των «πολεμοκάπηλων υποστηριχτών του Ναζιλένσκυ».

Δύο γερμανικές “ρωσοφρένειες”

Επισημαίνεται πάντως ότι στη κατηγορία των “Ρωσόφοβων” περιλαμβάνονται μεγάλα τμήματα της φιλοατλαντικής γερμανικής ελίτ και όλων σχεδόν των γερμανικών mainsteram media. Μαζί τους πρωτοστατεί, ως “αρχηγός” του “κόμματος του πολέμου”, ο πιθανότατα νέος καγκελάριος Φρίντριχ Μερτζ, ο οποίος υποστηρίζει την επαναφορά στο ιστορικό προσκήνιο του γερμανικού μιλιταρισμού προκειμένου ν΄ αντιμετωπιστεί η ξαφνική «δομική ρωσική επιθετικότητα». Στο πλαίσιο αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίες οι προσπάθειες διασποράς φοβικών «αντιρωσικών» συνδρόμων στη κοινή γνώμη, αλλά και του όλο και πιο αυταρχικού περιορισμού της έκφρασης της «αντίθετης άποψης».

Δεν αποτελεί επίσης έκπληξη που σε πρόσφατη έκθεση της Commerzbank προβλέπεται ότι στα επόμενα δώδεκα χρόνια οι χρηματοδοτούμενες από πιστώσεις δαπάνες της Γερμανίας για την άμυνα λόγω «ρωσικού κινδύνου» θα αυξηθούν κατά 750 δισ. ευρώ. Επιπλέον, θα απαιτηθούν από το ειδικό ταμείο υποδομών άλλα περίπου 500 δισ. ευρώ, που μαζί με το πρόσθετο περιθώριο ανάληψης χρέους για τα 16 ομοσπονδιακά κρατίδια θα μπορούσε να προκύψει συνολικά ένα νέο χρέος της Γερμανίας της τάξης του 1,5 τρισ. ευρώ.

Για τον διευθυντή του γερμανικού Ιδρύματος Φρίντριχ Έμπερτ (τμήμα : Τοπική συνεργασία στην Ασία) Marc Saxer αυτός ο οξύτατος ενδογερμανικός «διάλογος» για τον πόλεμο στην Ουκρανία, σε συνδυασμό με τον επιχειρούμενο γερμανικό επανεξοπλισμό, μπορεί να εξηγηθεί με έναν πρόσφατο πολιτικό νεολογισμό, την «ρωσοφρένεια». Μια συνδυαστική προσθήκη στο δοκιμασμένο δίπλο “Ρωσοφιλία- Ρωσοφοβία” που δείχνει ότι η αντιπαράθεση για τον «πόλεμο δια αντιπροσώπων» στην Ουκρανία διεξάγεται στο πλαίσιο της “λογικής του πολέμου” και του μανιχαϊστικού δίπολου “ο καλός και ο κακός”.

Σε γενικές γραμμές η “ρωσοφρένεια” των “ειρηνιστών” έγκειται στην ευρύτατα διαδεδομένη άποψη ότι μια πυρηνική δύναμη όπως η Ρωσία είναι «εκ των πραγμάτων ανίκητη» και επομένως πρέπει να υπάρξει μαζί της συμβιβαστική λύση. Από την άλλη όμως υποστηρίζεται και η άποψη ότι «η πυρηνική Ρωσία δεν αποτελεί απειλή για την Ευρώπη», καθώς εδώ και τρία χρόνια αδυνατεί να νικήσει την αδύναμη Ουκρανία, έστω και αν αυτή απολαμβάνει μεγάλη υποστήριξη από το ΝΑΤΟ.

Από «ρωσοφρένεια» πάσχουν όμως και οι «πολεμόχαροι ηθικιστές» που από τη μια πλευρά θεωρούν ότι η Ρωσία είναι τόσο αδύναμη που θα κατέρρεε αν κέρδιζε η Ουκρανία, ενώ από την άλλη μιλούν για μια τόσο ισχυρή Ρωσία που μετά και το προδιαγραφόμενο τέλος της αμερικανικής βοήθειας προς την Ουκρανία θα μπορούσε να φτάσει με τον στρατό της μέχρι το Βερολίνο ή ακόμα και στο Παρίσι.

Η “γερμανική ιδεολογία” φορέας “ρωσοφρένειας”

Αυτή, η διπλής όψεως γερμανική «ρωσοφρένεια» γίνεται κατανοητή από το γεγονός ότι για να στηρίξουν τη δράση τους τα δύο «ασυμβίβαστα στρατόπεδα» επικαλούνται κυρίως ιστορικές αναλογίες, ηθικές κατηγορίες και κανονιστικές αρχές «που τροφοδοτούνται από τις ίδιες φιλοσοφικές ρίζες: τον γερμανικό ιδεαλισμό» του 18 ου – 19 ου αιώνα. Ως γνωστόν, ο ιδεαλισμός, σε αντίθεση με τον εμπειρισμό και τον ρεαλισμό στις διεθνείς σχέσεις ισχύος, θεωρούσε πως «η πραγματικότητά μας καθορίζεται από ιδέες και αρχές και ότι κάθε ιστορική ανατροπή προϋπέθετε μια επανάσταση της σκέψης».

Καθόλου τυχαίο άλλωστε που για τους ηθικιστές σημείο αναφοράς είναι το «Περί της διαρκούς ειρήνης» του Ιμμάνουελ Καντ. Κοινή είναι η πίστη τους ότι η διάδοση και η επικράτηση της ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο αποτελεί «το κλειδί για την ειρήνη» και ο ενδεδειγμένος τρόπος για να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο της διεθνούς δικαιοδοσίας «ο νόμος του ισχυρότερου με τη δύναμη του νόμου». Για αυτό άλλωστε και ισχυρίζονται ότι είναι αδιανόητο να υπάρξει ποτέ διαρκής ειρήνη με τον «εγκληματία πολέμου Πούτιν» – αν και αποφεύγουν να πουν το ίδιο π.χ. για τον Νετανιάχου και την ισοπέδωση της Γάζας.

Η επανεμφάνιση στη διεθνή πολιτική “σκακιέρα” του προέδρου των ΗΠΑ Τραμπ, ο οποίος διακηρύσσει τον άμεσο τερματισμό των «ατέλειωτων πολέμων» παρακάμπτοντας «ηθικές αξίες», αποτελεί «προδοσία» που ενέχει τον κίνδυνο να μετατρέψεις τους ηθικιστές σε «υπηρέτες χωρίς αφέντες». Αρνούμενοι ακόμη ν΄ αποδεχτούν την ραγδαία συντελούμενη «αλλαγή εποχής» στην παγκόσμια Τάξη Πραγμάτων, στο πλαίσιο μεγάλων γεωπολιτικών αναταράξεων, δεν μπορούν ν΄ αναγνωρίσουν ότι με την επανεκκίνηση των σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας «ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν χάθηκε μόνο στρατιωτικά, αλλά και πολιτικά».

Στην «Κοινωνική Αριστερά» πάλι, όπου βασικά είναι θεμελιωμένος ο ευρωπαϊκός πασιφισμός, ο ιδεαλισμός της που ηθελημένα αρνείται να εντοπίσει και πιθανές ρεβανσιστικές ή και αναθεωρητικές πτυχές της Ρωσίας στον ρωσοουκρανικό πόλεμο, συχνά αναμειγνύεται και με αντιιμπεριαλιστικά και αντιαμερικανικά στοιχεία. Έτσι, η όντως δικαιολογημένη κριτική στις αμερικανικές «ανθρωπιστικές επεμβάσεις» συχνά συνοδεύεται από το συμπέρασμα ότι «όλοι οι αντίπαλοι των ΗΠΑ ανήκουν στη σωστή πλευρά της ιστορίας ή ότι θα μπορούσαν να θεωρηθούν σύμμαχοι στους μετα-αποικιακούς και απελευθερωτικούς αγώνες».

Επίσης, η δικαιολογημένη κριτική των κοινωνικών, οικονομικών και γεωπολιτικών συνεπειών εξ αιτίας του εξαγγελθέντος ευρωπαϊκού επανεξοπλισμού «ReArm Europe» δεν αρκεί για να ισχυριστεί κάποιος ότι το μοναδικό κίνητρο πίσω από τα (προς το παρόν) 850 δισ. ευρώ για τους εξοπλισμούς της Ευρώπης κρύβεται η πολεμική βιομηχανία ή μόνο «η αναγέννηση του γερμανικού μιλιταρισμού ή του ιμπεριαλισμού».

Αμοιβαία αποτροπή

Ο προαναφερθείς διεθνολόγος Marc Saxer εκτιμά ότι ο βασισμένος σε ακλόνητα «πνευματικά ιδανικά» ενδογερμανικός διάλογος για την Ουκρανία «πάσχει από δύο θεμελιώδη προβλήματα: Πρώτον, και οι δύο ιδεαλιστικές σχολές σκέψης δεν μπορούν να κατανοήσουν τη γεωπολιτική φύση του πολέμου της Ουκρανίας, γεγονός που οδηγεί σε ψευδή και δυνητικά επικίνδυνα πολιτικά συμπεράσματα.

Δεύτερον, οι συζητήσεις για μέσα (όπλα ή διαπραγματεύσεις;) και αξίες (ελευθερία ή ειρήνη;) αποτρέπουν μια επειγόντως αναγκαία διευκρίνιση των ευρωπαϊκών λόγων και στόχων για πόλεμο.» Πρόκειται για μια όντως καθοριστική διευκρίνιση για την μελλοντική πορεία όλης της Ευρώπης, η οποία «εφόσον δεν γίνει σίγουρη στρατηγικά, κινδυνεύει να σκοντάψει στα τυφλά σε έναν άμεσο πόλεμο με την πυρηνική δύναμη Ρωσία».

Γι’ αυτό, υποστηρίζει ο Saxer, αυτό που επειγόντως απαιτείται σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι η διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής τάξης ασφάλειας που δεν θα βασίζεται σε «ευγενείς νομικές αρχές» αλλά σ΄ έναν «πολιτικό ρεαλισμό με αξίες» ο οποίος θα καθορίζει «μια σταθερή ισορροπία δυνάμεων μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας».

Επίσης, στόχος της Ευρώπης δεν πρέπει να είναι οι αμφιλεγόμενοι γιγαντιαίοι εξοπλισμοί, με το προφανές δυσοίωνο κοινωνικο-οικονομικό αντίκτυπο, αλλά η «αμοιβαία αποτροπή», καθώς μόνο με αυτόν τον τρόπο θα επιτευχθεί μια «ρεαλιστική εξισορρόπηση αντιτιθέμενων συμφερόντων μέσα στους από κοινού συμφωνημένους κανόνες του παιχνιδιού σε Modus Operandi της ευρωπαϊκής τάξης πραγμάτων».

Ομολογουμένως μια δύσκολη άσκηση σε μια εποχή που δημοκρατία και ειρήνη βρίσκονται σε υποχώρηση διεθνώς, η παγκοσμιοποίηση τελειώνει, οι ΗΠΑ διαλέγουν τον «προστατευτισμό» και στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι αποκλίνουσες θέσεις των μελών της δείχνουν σημάδια αποσύνθεσης.