Ματέο Σαλβίνι: Ο αρχιτέκτονας της Νέας Δεξιάς στην Ιταλία

Αμέσως μετά τον «μήνα του μέλιτος» ή για την ακρίβεια των 100 πρώτων ημερών της υπό τον Τζουζέπε Κόντε κυβέρνησης συνασπισμού, ένα πράγμα κατέστη σαφές: Με αιχμή το μεταναστευτικό, ο Ματέο Σαλβίνι αναδεικνύεται σε πρωταγωνιστή της πολιτικής σκηνής, ξεπερνώντας τα όρια που του θέτει ο ρόλος του αντιπροέδρου της κυβέρνησης και υπουργού Εσωτερικών.

Το αποτέλεσμα καταγράφεται στις δημοσκοπήσεις: η Λέγκα είναι πλέον η πρώτη πολιτική δύναμη της χώρας, με το 32,2%, ενώ το κίνημα του Μπέπε Γκρίλο έπεσε στο 28,3%. Στις εκλογές του περασμένου Μαρτίου είχαν πάρει αντίστοιχα 17,4% και 32,7%. Πλέον, στις μαζικές εκδηλώσεις το πλήθος παραληρεί αποκαλώντας τον ρυθμικά il capitano (ο καπετάνιος).

Ο Ματέο Σαλβίνι έχει στο παρελθόν παρομοιάσει την πολιτική με το ποδόσφαιρο. Πράγματι, οι Ιταλοί είναι καλοί στο γήπεδο. Διαθέτουν δυναμισμό, μαχητικότητα και τεχνική. Είναι βέβαια ακόμη καλύτεροι όταν μπαίνουν στο παιχνίδι διαβασμένοι. Και ο ίδιος δηλώνει ως «έτοιμος από καιρό». Η πολυετής περιπλάνησή του στις παρυφές της ιταλικής πολιτικής σκηνής, όμως, καθιστά την αστραπιαία άνοδο του ολίγον τί εξωπραγματική.

Ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι όταν ανέλαβε τα ηνία του κόμματος του το 2013, η Λέγκα ήταν ένα κίνημα που βούλιαζε στα σκάνδαλα και πάλευε για να εξασφαλίσει το 3% των ψήφων. Ήταν ένας άγνωστος και για τους αντιπάλους του ένας γραφικός πολιτικός τσαρλατάνος. Ο Σαλβίνι, όμως, προσαρμόστηκε στα νέα δεδομένα γρήγορα και ανανέωσε άρδην την ιδεολογική ατζέντα του κόμματός του, αποδεικνύοντας ότι διαθέτει πολιτικό ένστικτο και μεγαλύτερες αντοχές και ευελιξία από αυτήν που του είχαν αρχικά αναγνωρίσει.

Εγκατέλειψε την αρχική αποσχιστική ρητορική του κόμματός, τη γενεσιουργό αιτία του, που ήταν η διαφορά μεταξύ Βορρά-Νότου της Ιταλίας. Μέχρι τότε, η εκλογική βάση της Λέγκας αποτελούνταν από την παραδοσιακή δυσαρέσκεια της μικρής και μεσαίας αστικής τάξης της Λομβαρδίας και του Πεδεμοντίου για την ύπαρξη ενός Νότου που, πραγματικά ή φανταστικά, ζούσε αποκλειστικά χάρις στις κρατικές πιστώσεις.

Σαρώνοντας τον βορρά

Πολύ γρήγορα, η Λέγκα πήρε τη μορφή ενός πολιτικού κύματος που σάρωσε τον ιταλικό βορρά. Είχε αρχίσει, μάλιστα, να διαμορφώνεται η εντύπωση ότι η ενιαία Ιταλία σε λίγο θα ανήκε στο παρελθόν και από αυτήν θα προέκυπταν δυο ή και τρία χωριστά κράτη. Το κόμμα, έχοντας ως σημαία αυτή την άποψη, εξασφάλιζε επί χρόνια ένα σεβαστό μερίδιο εθνικής ψήφου άνω του 10%. Έτσι, βρέθηκε εταίρος στις τρεις κυβερνήσεις Μπερλουσκόνι μετά το 2001. «Η τρικολόρε (η ιταλική σημαία) δεν με αντιπροσωπεύει», είχε πει ο Σαλβίνι το 2014. «Στο σπίτι μου έχω μόνο τη σημαία της Λομβαρδίας και του Μιλάνου».

Λίγα χρόνια νωρίτερα είχε προτείνει στο μετρό του Μιλάνου να υπάρχουν κρατημένες θέσεις για τους Μιλανέζους. Γεννημένος σε μία οικογένεια μεσαίας τάξης αυτοαπασχολούμενων του Μιλάνο, σπούδασε ιστορία, αλλά αποδείχθηκε ότι δεν ήταν ο τύπος που προσηλώνεται στις ακαδημαϊκές υποχρεώσεις του. Έτσι παράτησε το πανεπιστήμιο, χωρίς να πάρει το πτυχίο του. Ήταν η εποχή που συμμετείχε στις μαζικές διαδηλώσεις κατά της παγκοσμιοποίησης ως έξαλλο αριστερό νιάτο και μάλιστα ως μέλος μίας μικρής περιθωριακής κομμουνιστικής ομάδας.

Μετά από εκείνη τη διαδρομή βρήκε πολιτική στέγη στο μικρό κόμμα της Λέγκας του Βορρά. Δεν χαρακτηριζόταν ούτε αριστερό, ούτε δεξιό: απλά επιθυμούσε την απόσχιση του Βορρά από τον Ιταλία. Ο Σαλβίνι καταγράφηκε κάποτε να τραγουδάει ένα υποτιμητικό τραγούδι, κοροϊδεύοντας τους Ναπολιτάνους, λέγοντας ότι «μυρίζουν τόσο άσχημα που ακόμη και τα σκυλιά τρέχουν μακριά». Τρία χρόνια μετά, το 1993, εξελέγη δημοτικός σύμβουλος, ο νεότερος στο Μιλάνο. Πρόκειται για το μοναδικό αξίωμα που κατείχε πριν γίνει υπουργός Εσωτερικών περισσότερο από δύο δεκαετίες αργότερα.

Η μεγάλη ευκαιρία

Η πραγματική του ευκαιρία να ξεχωρίσει πάντως ήρθε το 2003, όταν επελέγη να γίνει ο διευθυντής του ραδιοφωνικού σταθμού της Λέγκας, του Padania. Εκεί ήταν που βελτίωσε τις δεξιότητές του στην επικοινωνία, καλλιέργησε τη δυνατότητά του να εκφέρει έξυπνες ατάκες που κάνουν πρωτοσέλιδα και δημιουργούν συνθήματα. Είχε μάλιστα άμεση επικοινωνία με τον κόσμο, αφού ο καθένας μπορούσε να τηλεφωνήσει και να μιλήσει μαζί του.

Το ραδιόφωνο λειτούργησε και ως γέφυρα μεταξύ του Σαλβίνι και των ψηφοφόρων. Άρχισε να ταυτίζεται περισσότερο με τον μέσο πολίτη, να ακούει καλύτερα και να δρα αναλόγως.
Πάντως, τίποτα μέχρι τότε δεν προμήνυε την εντυπωσιακή ανέλιξή του. Το 2012, όμως, μία σχεδόν καταστροφική εξέλιξη για το κόμμα του, αποδείχθηκε χρυσή ευκαιρία για εκείνον. Ο Ουμπέρτο Μπόσι, ηγέτης και ιδρυτής της Λέγκας του Βορρά, που έπαιζε επί έτη ρόλο στην πολιτική σκηνή της Ιταλίας, αναγκάστηκε να παραιτηθεί όταν η εισαγγελία του Μιλάνου ανακοίνωσε επισήμως την έναρξη έρευνας εις βάρος του ιδίου και των δύο γιων του, Ρέντσο και Ρικάρντο.

Η αρχή είχε γίνει εν μέσω ισχυρισμών της εισαγγελίας πως τα χρήματα των Ιταλών φορολογούμενων, που υποτίθεται ότι διοχετεύονταν στο κόμμα για την ενίσχυσή του, δαπανήθηκαν από τον Μπόσι και τα μέλη της οικογένειάς του για την ανακαίνιση του σπιτιού, για ταξίδια, γεύματα, διαμονή σε πολυτελή ξενοδοχεία, ενοικίαση αυτοκινήτων μέχρι και δίδακτρα ιδιωτικών σχολείων. Η πολιτική ζημιά ήταν ανυπολόγιστη και ελάχιστοι πίστευαν ότι η Λέγκα θα επιβίωνε από αυτήν.

Ήταν τότε που ο Σαλβίνι ανέλαβε το τιμόνι. Αναβαπτίζει το κόμμα από Λέγκα του Βορρά σε Λέγκα σκέτο και ταξιδεύει στη Νάπολη, ζητώντας συγνώμη για τις επιθέσεις του ίδιου και του κόμματός του ενάντια στους Ιταλούς του Νότου. Είχε από καιρό συνειδητοποιήσει πως το πρόβλημα της Ιταλίας δεν ήταν αυτοί, αλλά η Ευρωζώνη και το κύμα παράνομης μετανάστευσης. Αναμφισβήτητα, ο Σαλβίνι άγγιξε μια ευαίσθητη χορδή: πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι πλέον το 72% των Ιταλών υποστηρίζει τη γραμμή του για το μεταναστευτικό.

Καφέ με Σαλβίνι

«Ο Σαλβίνι θυμίζει ηγέτη ενός συνδικάτου. Σπούδασε, αλλά δεν ολοκλήρωσε το πανεπιστήμιο και δεν έχει πτυχίο. Δεν μπορείς να τον ξεχωρίσεις από τους άνδρες της ασφάλειάς του. Σιχαίνεται τα κοστούμια και πολύ συχνά κάθεται να μιλήσει με τον κάθε πολίτη που του απευθύνει το λόγο, είτε συμφωνεί μαζί του ή διαφωνεί». Από μια άποψη, επισημαίνει ο βιογράφος του, το νέο φαινόμενο της Ιταλίας είναι «ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας και αυτό τον έχει ευνοήσει».

Πράγματι, τα πλούτη του Μπερλουσκόνι και η εκκεντρικότητά του δεν επέτρεπαν στους Ιταλούς να ταυτιστούν μαζί του. Όσο για τον πρώην πρωθυπουργό Ρέντσι, έδειχνε να ανήκει σε κάποιο κλειστό κλαμπ των Βρυξελλών. Τέλος, ο πληθωρικός Μπέπε Γκρίλο δεν είναι και μία συνηθισμένη περίπτωση.

Σε μία δημοσκόπηση, χιλιάδες πολίτες ρωτήθηκαν με ποιόν θα πήγαιναν για καφέ ή να δουν έναν αγώνα. Για μαντέψτε. Και βέβαια επικράτησε με διαφορά ο Σαλβίνι. Είναι ενδεικτικό τα παρακάτω περιστατικό: Μία γυναίκα άφησε ένα σχόλιο στο λογαριασμό του στο Facebook που του έλεγε ότι έχει υιοθετήσει δύο παιδιά από την Αφρική και πιστεύει ότι η ρητορική του και η εκλογική νίκη του θα δυσκολέψει τη ζωή τους. Ο Σαλβίνι έσπευσε να της απαντήσει ότι μιας και μένουν και οι δύο στο Μιλάνο καλό θα ήταν να μιλήσουν από κοντά, ενώ τα παιδιά τους παίζουν μαζί. Πράγμα που έγινε.

Δεν χωράει αμφιβολία ότι είναι προσιτός. Ζει σε ένα μικρό διαμέρισμα σε προάστιο του Μιλάνου. Λατρεύει το ποδόσφαιρο και δεν αποχωρίζεται από το χέρι του το κόκκινο βραχιόλι της αγαπημένης του ομάδας AC Milan. Έχει μία αδυναμία στις ωραίες γυναίκες, στο φαγητό και βγάζει σέλφις στο ηλιοβασίλεμα. Κλασικός Ιταλός!

Γέφυρες με ΗΠΑ

Λίγο αφότου ανέλαβε την ηγεσία του κόμματος φλέρταρε με νεοφασιστικά περιθωριακά κόμματα, αλλά γρήγορα απομακρύνθηκε από αυτά. Το μεγαλύτερο διαζύγιο, όμως, ήταν αυτό με τον Μπερλουσκόνι, τον οποίο η Λέγκα στήριζε επί δεκαετίες. Λέγεται, άλλωστε, ότι οι δύο άνδρες έχουν μία σφοδρή αντιπαλότητα χρόνων.

Αντιθέτως, ο Σαλβίνι βρήκε μέντορα στην άλλη άκρη του Ατλαντικού. Το 2016 ταξίδεψε ως την Φιλαδέλφεια των Ηνωμένων Πολιτειών για να γνωρίσει τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος βρισκόταν σε προεκλογική περιοδεία. Πράγματι, οι δύο άνδρες γνωρίστηκαν, αλλά η σημαντικότερη επαφή που έκανε ο Ιταλός πολιτικός δεν ήταν ο Τραμπ, αλλά ο τότε υπεύθυνος πολιτικής στρατηγικής του Στηβ Μπάνον. Αυτός ήταν που τον συμβούλεψε στις επικείμενες εκλογές να συμμαχήσει με το ιδιότυπα αριστερό Κίνημα των 5 Αστέρων. Σήμερα, λέγεται ότι οι δύο άνδρες διατηρούν στενές σχέσεις. Ο Μπάνον, άλλωστε, έχει δημιουργήσει μια πολιτική οργάνωση ακροδεξιών και ευρωσκεπτικιστών που θα εδρεύει στις Βρυξέλλες και θα στοχεύει την ΕΕ.

Εξάλλου, ο Σαλβίνι δεν κρύβει ότι στόχος του δεν είναι πλέον να αλλάξει τη Ρώμη, αλλά τις Βρυξέλλες. Γι’ αυτό και υιοθέτησε πολλά από τα επικοινωνιακά τερτίπια του Τραμπ. Όπως και ο Αμερικανός πρόεδρος, επέλεξε τα σόσιαλ μίντια και όχι τα παραδοσιακά Μίντια. Ποστάρει καθημερινά στον λογαριασμό του στο Facebook, στον οποίο έχει πάνω από τρία εκατομμύρια διαδικτυακούς φίλους, ξεπερνώντας έτσι και την Άνγκελα Μέρκελ.

Αν και συχνά δηλώνει περήφανος για τα παιδιά του, τον 14χρονο Φεντερίκο και την 5χρονη Μίρτα, η προσωπική του ζωή είναι θέμα ταμπού για τον ίδιο. Αυτό που είναι γνωστό είναι ότι συζεί με την τηλεπαρουσιάστρια και μοντέλο Ελίζα Ιζοάρντι. Τα παιδιά του τα απέκτησε από προηγούμενες σχέσεις του με την πρώην σύζυγό του Φαμπρίτσια Ιελούτσι, δημοσιογράφο του πολιτικού ρεπορτάζ, και την πρώην σύντροφό του Τζούλια Μαρτινέλι.