Σαουδική Αραβία: Έριδες και παιχνίδι εξουσίας στη βασιλική Αυλή

Πριν μια εβδομάδα σε μια περιφερειακή διάσκεψη ασφαλείας στη Μανάμα του Ομάν, ο πρώην επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών της Σαουδικής Αραβίας πρίγκιπας Τουρκί Αλ-Φασίλ εκστόμισε, πράγματα που προκάλεσαν πολλαπλά σχόλια και δυσαρέστησαν πολλούς στο Ριάντ. Ο έμπειρος πρώην πρέσβης στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, έδειξε ότι υπήρξε δάκτυλος του Ομάν για ξένες παρεμβάσεις. Επίσης, χαρακτήρισε το Ισραήλ «δυτική αποικιοκρατική» δύναμη που φυλακίζει τους Παλαιστίνιους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Ο τόνος και ο χρόνος αυτών των επιπλήξεων αποτέλεσαν πρόκληση για τους υπουργούς Εξωτερικών του Ομάν και του Ισραήλ, που παρευρέθηκαν και προκάλεσαν εκπλήξεις και ερωτήματα σχετικά με τη συνοχή και τη συνέπεια της εξωτερικής πολιτικής της Σαουδικής Αραβίας. Μόλις μια βδομάδα πριν από το γεγονός αυτό, ο διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν φιλοξένησε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου (και σύμφωνα με κάποιες πηγές τον επικεφαλής της Μοσάντ) μαζί με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο στη νεόδμητη πόλη Νεόμ στην Ερυθρά Θάλασσα.

Ο υπουργός Εξωτερικών του Βασιλείου έσπευσε να διαψεύσει την συνάντηση, αλλά άλλες σαουδαραβικές πηγές την επιβεβαίωσαν. Από μόνο του το γεγονός αποτέλεσε, “κάρφον εν τω οφθαλμώ” για την ηγεσία της χώρας, η οποία προσπάθησε να την κρατήσει μυστική. Το γεγονός προδόθηκε από τον Νετανιάχου για προσωπικούς μικροκομματικούς λόγους, καθώς πάλι βρίσκεται αντιμέτωπος με προβλήματα στο εσωτερικό της χώρας του.

Άμεσα άρχισαν οι κατηγορίες εναντίον της Σαουδικής Αραβίας από τους εχθρούς της. Μετά δε, την επίθεση που εξαπέλυσε ο Τουρκί Αλ-Φασιλ σε Ισραήλ και Ομάν, άρχισαν να κυκλοφορούν εικασίες ότι υπάρχει ρήγμα μεταξύ του “μεταρρυθμιστή”  διαδόχου και του 85χρονου ηγεμόνα βασιλέα Σαλμάν Μπιν Αμπντουλαζίζ αλ Σαούντ. Κάποιοι έσπευσαν να προδιαγράψουν την αφαίρεση εξουσιών από τον πρίγκιπα, ενώ κάποιοι άλλοι μίλησαν για επικείμενο “ξήλωμά” του. Η πραγματικότητα, όμως, είναι ίσως διαφορετική.

Αυτό που είναι γνωστό είναι ότι ο μεγαλύτερος θιασώτης του διαδόχου είναι ο ίδιος του ο πατέρας, ο οποίος τον προετοίμαζε για την διαδοχή από τα δεκαέξι του και τον έχει καταστήσει de facto ηγεμόνα της χώρας. Είναι επίσης γνωστό ότι ο πρίγκιπας Τουρκί είναι πρόσωπο που χαίρει της εμπιστοσύνης και της εκτίμησης του Βασιλέα. Ο Βασιλέας, εξ άλλου δεν έχει ποτέ, ούτε καν δια τρίτων, εκφράσει αποδοκιμασία για τις ενέργειες του υιού και διαδόχου του.

Ο βασιλιάς στηρίζει διάδοχο

Δεν έχει εκφράσει αντιρρήσεις για τις ομολογουμένως ήπιες, μεταρρυθμίσεις του Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν και το σχέδιο του “Οραμα 2030”. Δεν είπε λέξη για σύλληψη και κράτηση, τον Νοέμβριο του 2017, σχεδόν τετρακοσίων εκ των ισχυρότερων προσώπων της Σαουδικής Αραβίας, μεταξύ των οποίων πρίγκιπες (και συγγενείς του ιδίου), μεγιστάνες και υπουργοί, στο ξενοδοχείο Ritz-Carlton. Εκεί μετά από βασανιστήρια και εκβιασμούς οι περισσότεροι απογυμνώθηκαν από τα περιουσιακά τους στοιχεία, τα οποία δημεύτηκαν.

Δεν έχει πει τίποτα για την έκθεση της χώρας, μετά από την δολοφονία του δημοσιογράφου Κασόγκι. Αλλά, ούτε για τον μακροχρόνιο ανεπιτυχή πόλεμο στην Υεμένη. Αντίθετα ο ίδιος, σε μια από τις σπάνιες εμφανίσεις του με βιντεοσκοπημένο μήνυμα προς τα Ηνωμένα Έθνη, τον Σεπτέμβριο, έδωσε την σαφή εντύπωση, πως ο ίδιος κατείχε σταθερά τα ηνία της εξουσίας, παρά τις υπερεξουσίες που έχει εναποθέσει στον διάδοχο.

Μάλιστα, ένα μήνα πριν το επεισόδιο στο Ομάν, ένας άλλος πρώην επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών της Σαουδικής Αραβίας και πρώην πρέσβης στις ΗΠΑ, ο πρίγκιπας Μπαντάρ Μπιν Σουλτάν, κατηγόρησε την παλαιστινιακή ηγεσία για την καταδίκη της εναντίον των κρατών του Κόλπου που αποφάσισαν να εξομαλύνουν τις σχέσεις του με το Ισραήλ!

Σίγουρα, η αποκάλυψη της επίσκεψης Νετανιάχου-Πομπέο εξέθεσε τον πρίγκηπα και την βασιλική οικογένεια, αλλά και τον κρατικό μηχανισμό της Σαουδικής Αραβίας, που τυγχάνει θεματοφύλακας των ιερών τόπων του Ισλάμ. Η συνέργεια μεταξύ ΗΠΑ και Βασιλείου δεν είναι κρυφή και το Ριάντ αποτελεί τον καλύτερο πελάτη για τα αμερικανικά όπλα. Αλλά, μια σύμπλευση με το Ισραήλ αποτελεί όνειδος στα μάτια των περισσοτέρων απανταχού μουσουλμάνων, ακόμη και εντός της χώρας.

Προσέγγιση Ριάντ-Άγκυρας

Η σαουδαραβική ηγεσία βρίσκεται προ σειράς διλημμάτων, πολλά εκ των οποίων σχετίζονται με την αλλαγή εξουσίας στην Ουάσιγκτον. Ο απροκάλυπτα προστατευτικός προς την Σαουδική Αραβία πρόεδρος Τραμπ, θα παραδώσει την σκυτάλη στον Μπάιντεν ο οποίος σίγουρα δεν θα είναι το ίδιο “μαλακός” με το Βασίλειο. Ο Μπάιντεν έχει ήδη καταστήσει σαφές ότι θα αντιστρέψει μεγάλο μέρος των πολιτικών του Τραμπ για τη Σαουδική Αραβία και τις εχθρικές του πολιτικές, έναντι του Ιράν.

Αυτό εξηγεί τις πρόσφατες προσεγγίσεις του Ριάντ προς την Τουρκία, μετά από περισσότερα από δύο χρόνια εχθρότητας και τις πιο έντονες προσπάθειές του για επίλυση της κρίσης του Κόλπου με το Κατάρ, η οποία μπορεί να οδηγήσει στην αποκατάσταση των σχέσεων στην επικείμενη σύνοδο κορυφής των χωρών του Κόλπου. Είναι φυσικό, το Ριάντ και ο ίδιοι, βασιλέας και διάδοχος να μην θέλουν εκκρεμότητες, οι οποίες θα τους εκθέτουν.

Αν και σφόδρα επιθυμούν καλές σχέσεις με το Ισραήλ, δεν θέλουν αυτές να είναι ορατές και να διεγείρουν τις επικρίσεις εναντίον του κράτους τους (ναι δικό τους είναι. Ποιος άλλος έχει κράτος που φέρει το όνομα του;). Το πιθανότερο λοιπόν είναι, ότι δεν υπάρχει ρήγμα στην εξωτερική πολιτική της Σαουδικής Αραβίας, αλλά μια προσπάθεια αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης, για την καλύτερη εικόνα εντός και εκτός της χώρας. Εξάλλου φαίνεται μάλλον απίθανο, να θέλει το μυστικοπαθές Ριάντ να δημοσιοποιήσει, μια εσωτερική υπόθεση και μάλιστα τόσο εμφανώς.