Σε τεντωμένο σχοινί οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας

Στις 21 Ιουνίου αναμένεται να συντελεστεί η προγραμματισθείσα συμβολική τελετή παράδοσης στην Τουρκία του πρώτου αμερικανικού μαχητικού αεροσκάφους F-35 στις εγκαταστάσεις παραγωγής της Lockheed Martin στο Forth Worth του Τέξας στις ΗΠΑ. Η τελετή παράδοσης δεν πρόκειται να συνοδευτεί από άμεση απογείωση οιουδήποτε αεροσκάφους πέμπτης γενιάς με προορισμό την Τουρκία καθώς υφίστανται μία προϋπόθεση που ισχύει για όλες τις χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα συμπαραγωγής και ένα εμπόδιο.

Η προηγούμενη εκπαίδευση των Τούρκων πιλότων από Αμερικανούς συναδέλφους αποτελεί προϋπόθεση όπως προβλέπεται ρητά σε όρο του συμβολαίου συμπαραγωγής προτού απογειωθεί το πρώτο αεροσκάφος για την Τουρκία τον Σεπτέμβριο 2019. Την ίδια στιγμή ωστόσο υφίσταται ένα σημαντικό εμπόδιο το οποίο ονομάζεται Κογκρέσο. Η Γερουσία (US Senate) αναμένεται να ψηφίσει εντός της εβδομάδας τον νόμο για τον αμυντικό προϋπολογισμό οικονομικού έτους 2019 που έχει ήδη περάσει από την αμερικανική Bουλή (US House). Ο οποίος επιτάσσει το πάγωμα της παράδοσης αμερικανικού στρατιωτικού οπλισμού στην Τουρκία συμπεριλαμβανόμενων των μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς F-35.

Ο Νόμος προβλέπει, εντός 60 ημερών από την ισχύ του, τη σύνταξη έκθεσης από τον Αμερικανό υπουργό Άμυνας με θέμα την αποτίμηση των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας προκειμένου στη συνέχεια το Κογκρέσο να αποφασίσει την αποβολή ή μη της Τουρκίας από το πρόγραμμα παραγωγής και απόκτησης των F-35. Τις ανησυχίες του αμερικανικού Πενταγώνου για την απόκτηση εκ μέρους της Τουρκίας του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400 και των τεχνικών ρίσκων που δύναται να προκύψουν για τα F-35 εξέφρασε μάλιστα στις 13 Ιουνίου σε εκδήλωση του ινστιτούτου Ατλαντικού Συμβούλιο (Atlantic Council) ο Τόμας Γκόφους, αναπληρωτής βοηθός υφυπουργός άμυνας των ΗΠΑ για την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ.

Επιστολή 44 βουλευτών

Τις ανησυχίες του Αμερικανού αξιωματούχου και εν όψει της συμβολικής τελετής παράδοσης ήρθαν να ενισχύσουν με επιστολή τους στις 15 Ιουνίου προς την ηγεσία του αμερικανικού Πενταγώνου 44 Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί βουλευτές. Στη συγκεκριμένη επιστολή αναδεικνύονται ενέργειες και πολιτικές της Τουρκίας που υποδαυλίζουν τις αμερικανο-τουρκικές σχέσεις, και οι κίνδυνοι αναφορικά με την παράδοση της τεχνολογίας των F-35 τη στιγμή που εμβαθύνεται η στρατιωτική συνεργασία της Τουρκίας με την Ρωσία.

Ταυτόχρονα, καταδεικνύεται η έλλειψη αμερικανικής εμπιστοσύνης ως προς την μη υπεύθυνη χρησιμοποίηση των F-35 στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Προς επίρρωση των ανησυχιών σχετικά με την μη υπεύθυνη χρήση των F-35, η επιστολή κάνει ειδική αναφορά στην τουρκική στρατιωτική δράση σε βάρος των αμερικανικά υποστηριζόμενων Κουρδικών Δυνάμεων YPG με το πρόσχημα της στόχευσης εναντίον του ΡΚΚ στην βόρεια Συρία, καθώς και ο εκτοπισμός περισσότερο από 100 χιλιάδων κατοίκων στην πόλη Αφρίν της βόρειας Συρίας.

Οι Αμερικανοί βουλευτές δίδουν έμφαση στη διατυπωθείσα απειλή του Τούρκου προέδρου περί επίθεσης εναντίον αμερικανικών στρατευμάτων που παραμένουν στην βόρεια και βορειοανατολική Συρία με κύρια αποστολή την καταπολέμηση της τρομοκρατικής οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος, τονίζοντας ότι η εν λόγω απειλή από μόνη της αποτελεί αιτία για την αναστολή της παράδοσης της πιο προηγμένης γενιάς μαχητικών αεροσκαφών προς την Τουρκία.

Η έλλειψη αυτοσυγκράτησης ως ίδιον γνώρισμα της τουρκικής ηγεσίας παραβιάζοντας θεμελιώδεις δημοκρατικές αρχές και εξάγοντας έναν ακραίο αυταρχισμό επισημαίνεται με εμφατικό τρόπο στην επιστολή παραθέτοντας την περίπτωση της επίθεσης των δυνάμεων ασφαλείας του Τούρκου προέδρου σε βάρος ειρηνικών διαδηλωτών επί αμερικανικού εδάφους τον Μάϊο 2017. Η χρήση βίας στο προκείμενο καταδικάστηκε ομόφωνα από την αμερικανική Βουλή αποσπώντας 397 ψήφους, ενώ το Κογκρέσο επέβαλε απαγόρευση της πώλησης πυροβόλων όπλων προς την Τουρκία για χρήση από τις εσωτερικές δυνάμεις ασφαλείας της.

Καταστρατήγηση αμερικανικών συμφερόντων

Η τουρκική περιφρόνηση του Κογκρέσου και της αμερικανικής διακυβέρνησης αποτελεί κρίσιμη παράμετρο που αναδεικνύεται στην διακομματική επιστολή με δεδομένο ότι έχει παραμείνει αναπάντητη προηγούμενη επιστολή 220 βουλευτών προς τον Τούρκο πρόεδρο και έχουν πέσει στο κενό οι σχετικές εκκλήσεις Αμερικανών αξιωματούχων για την απελευθέρωση Αμερικανών πολιτών που κρατούνται σε φυλακές, όπως ο πάστορας Αντριου Μπράνσον, και με συστηματική άρνηση από τις τουρκικές αρχές της πρόσβασης Αμερικανών διπλωματών σε αυτούς.

Η περίφημη «πολιτική φυλακίσεων» που πιστά εφαρμόζει η Τουρκία τα τελευταία 2 έτη σε πολίτες τρίτων χωρών, όπως η Γερμανία και η Ελλάδα, καταγγέλλεται στην επιστολή καθώς και η προσπάθεια της Άγκυρας να χρησιμοποιήσει τους Αμερικανούς κρατούμενους ως μέσο πίεσης για να επιτευχθεί η έκδοση του κληρικού Φετχουλλάχ Γκιουλέν.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης στην επιστολή η ρητή αναφορά περί καταστρατήγησης των αμερικανικών συμφερόντων στην ευρύτερη περιοχή με υπαιτιότητα της Τουρκίας καθώς αυτή αφενός βάλλει εναντίον συμμαχικών χωρών όπως το Ισραήλ, η Ελλάδα και η Κύπρος, και αφετέρου υποβοηθά ανταγωνιστικές προς τις ΗΠΑ χώρες, όπως το Ιράν και τη Ρωσία, στην εμπέδωση περιφερειακής επιρροής.

Υπό το συγκεκριμένο πρίσμα, καταγγέλλονται οι συνεχείς λεκτικές επιθέσεις σε βάρος του Ισραήλ το οποίο η τουρκική ηγεσία αποκαλεί «κράτος τρομοκράτη», οι παραβιάσεις του εναερίου χώρου της Ελλάδας και η παρ’ολίγον βύθιση σκάφους του ελληνικού λιμενικού από τουρκικό πολεμικό πλοίο. Επίσης καταγγέλλονται οι παραβιάσεις της κυπριακής κυριαρχίας εστιάζοντας στην τουρκική παρεμπόδιση του ιταλικού γεωτρύπανου να διεξάγει έρευνες για φυσικό αέριο εντός της κυπριακής ΑΟΖ και με ανησυχίες ότι η Τουρκία πρόκειται να στείλει δικό της γεωτρύπανο προκειμένου να απομακρύνει αυτό της αμερικανικής Exxon Mobil στα θαλάσσια οικόπεδα που της ανήκουν.

Είναι ξεκάθαρο ότι η παράδοση των μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς F-35 δεν αποτελεί εύκολη υπόθεση για την Τουρκία. Η διακινδύνευση των αμερικανικών συμφερόντων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής με υπαιτιότητα της Τουρκίας, η τουρκική επιθετικότητα σε βάρος φιλικών προς τις ΗΠΑ χωρών και δυνάμεων, καθώς και η τουρκική παραβίαση των θεμελιωδών δημοκρατικών ελευθεριών και του διεθνούς δικαίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελούν αγκάθια στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας. Η απαλλαγή από τα αγκάθια φαίνεται να αποτελεί πλέον μονόδρομο προκειμένου να επανέλθει η προοπτική της κανονικότητας στις αμερικανο-τουρκικές σχέσεις