Συμφέρει τις ΗΠΑ να εγκαταλείψουν την Ευρώπη;

Και ενώ υπάρχει συναίνεση στην Ουάσινγκτον ότι η Κίνα και ο Ινδο-Ειρηνικός θα πρέπει να αποτελούν προτεραιότητα για την αμερικανική στρατηγική, για πρώτη φορά, εδώ και έναν αιώνα, οι μελλοντικές σχέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών με την Ευρώπη τίθενται προς συζήτηση.

Για πάρα πολύ καιρό οι σχέσεις ΗΠΑ-Ευρώπης θεωρούνταν ως ο ακρογωνιαίος λίθος της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Όμως, όπως συμβαίνει σε πολλούς μακροχρόνιους γάμους, αυτό που μοιάζει προφανές και δεδομένο για τον έναν σύντροφο, δεν είναι για τον άλλο. Στον αντίποδα, ο άλλο σύντροφος είναι διατεθειμένος ακόμα και για ρήξη…

Ιστορικά, η δέσμευση της Αμερικής έναντι της Ευρώπης αφορούσε θεμελιώδη στοιχεία γεωπολιτικής. Οι ΗΠΑ είναι μια κατ’ ουσία ναυτική δύναμη που βρίσκεται σε ένα ημισφαίριο, το οποίο δύο ωκεανοί χωρίζουν από την ευρασιατική μάζα. Από τις αρχές του εικοστού αιώνα ήταν δεδομένο πως η πρόσβαση σε ασφαλείς θαλάσσιες διαδρομές πέρα από τον Ατλαντικό, εξυπηρετεί το εθνικό συμφέρον των ΗΠΑ, την ευημερία, την οικονομική ανάπτυξη τους και την ασφάλεια του δυτικού ημισφαιρίου.

Η γεωπολιτική είναι αδυσώπητη…

Και ενώ η σημασία του Ειρηνικού έχει αυξηθεί τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, η Ευρώπη παραμένει η πύλη της Αμερικής προς την Ευρασία, η πηγή των θεμελιωδών συμμαχιών της και, τελικά, το λίκνο της εθνικής και πολιτιστικής της κληρονομιάς. Κατά τη διάρκεια των δύο Παγκόσμιων Πολέμων, οι ΗΠΑ μπήκαν σε πόλεμο για να εμποδίσουν μια δύναμη να κυριαρχήσει στην Ευρώπη και την Ευρασία. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο παρέμειναν στην Ευρώπη για να διασφαλίσουν ότι η Σοβιετική Ένωση, ο πρώην σύμμαχός της, δεν πέτυχε αυτό που ο γερμανικός ιμπεριαλισμός είχε επιδιώξει στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα.

Όπως είχε παρατηρήσει κάποτε ο Σερ Χάλφορντ Μακίντερ ο άνθρωπος ξεκινά, αλλά η φύση ελέγχει. Παρόλο που οι χώρες αναπτύσσονται και παρακμάζουν στο μέγεθος της ισχύος τους – είτε η Γερμανία στο παρελθόν, είτε η Κίνα σήμερα – η γεωπολιτική παραμένει σταθερή. Το πάγιο αμερικανικό συμφέρον να μην επιτραπεί σε μια εχθρική δύναμη να ελέγχει τους πόρους της Ευρώπης και της Ευρασίας, ισχύει σήμερα και θα ισχύει στο μέλλον.

Η διασφάλιση ότι η Ευρώπη θα παραμείνει στενά ευθυγραμμισμένη με τις ΗΠΑ και ο περιορισμός της κινεζικής επιρροής στην ήπειρο, είναι θεμελιώδη ζητήματα προκειμένου η παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων να ευνοεί τις ΗΠΑ και τις δυτικές χώρες, τόσο από οικονομική, όσο και από στρατιωτική άποψη. Ακριβώς λόγω του επιταχυνόμενου ανταγωνισμού με την Κίνα, το πιο σημαντικό για τις ΗΠΑ είναι να διασφαλίσουν ότι οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι του δεν θα βρεθούν στην τροχιά του Πεκίνου.

Δεν είναι μόνο το συνολικό ΑΕΠ της Ευρώπης, το ανθρώπινο δυναμικό της και η τεχνολογία της που επιτρέπει στο ΝΑΤΟ να εξυπηρετεί τους αμερικανικούς και ευρωπαϊκούς στόχους. Η μεγαλύτερη γεωστρατηγική σημασία της Ευρώπης είναι ότι αποτελεί ένα στρατηγικό σημείο εισόδου της Αμερικής που επιτρέπει στις ΗΠΑ να προβάλλουν την ισχύ τους, σε πολλά βασικά θέατρα. Χωρίς την συμμαχία τους με την Ευρώπη, οι ΗΠΑ θα επέστρεφαν στην περιφερειακή θέση στο δυτικό ημισφαίριο που κατείχαν στα πρώτα χρόνια της ιστορίας τους, όπου πέρασαν από την γεωργική στην βιομηχανική οικονομία, καθώς επεκτάθηκαν σε όλη την αμερικανική ήπειρο.

Τεράστιο διακύβευμα

Για να παραφράσουμε και να επεκτείνουμε το διάσημο ρητό που αποδίδεται στον στρατηγό Ισμέι – όταν σχολίαζε τον ρόλο που είχε διαδραματίσει η Μεγάλη Βρετανία σε εκείνον τον πόλεμο – σήμερα η ηπειρωτική Ευρώπη είναι το αβύθιστο αεροπλανοφόρο της Αμερικής, μόνο σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες επένδυσαν πόρους και πολιτικό κεφάλαιο σε πρωτοφανή κλίμακα στην Ευρώπη, στη διαδικασία οικοδόμησης ενός τείχους αποτροπής που κράτησε την ΕΣΣΔ σε απόσταση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, επί μισό αιώνα, μέχρι την τελική κατάρρευση της κομμουνιστικής αυτοκρατορίας. Ήταν η επένδυση αμερικανικών χρημάτων, αμερικανικού ανθρώπινου δυναμικού και κυρίως η αταλάντευτη αμερικανική δέσμευση που κράτησε την Σοβιετική Ένωση υπό περιορισμό.

Η απώλεια αυτής της επένδυσης σήμερα δεν θα υπονόμευε μόνο το ΝΑΤΟ και μαζί με αυτό τη θέση των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ευρώπη, αλλά τη θέση της σε κάθε γεωπολιτικό θέατρο ανά τον κόσμο: Γιατί μια χώρα που δεν είναι πρόθυμη να προστατεύσει τις κρίσιμες “επενδύσεις” της, δεν μπορεί να αναμένεται ότι θα προστατεύσει περιοχές δευτερεύουσες και τριτογενείς για τα συμφέροντα της…