Σύνοδος SCO: Η Ευρασία κουνάει το μαντήλι στη Δύση

Υπενθυμίζω ότι ο SCO ιδρύθηκε το 2001 για να εξασφαλίσει τη συνεννόηση έξι χωρών της Κεντρικής Ασίας (Ρωσία, Κίνα, Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν, Κιργιστάν και Τατζικιστάν). Από τότε, όμως, έχει αποκτήσει νέες ποιοτικές διαστάσεις αναφορικά και με τις χώρες-μέλη και με τους σκοπούς του. Είναι απολύτως ενδεικτικό ότι στις αρχικές έξι χώρες-μέλη προστέθηκαν άλλες τέσσερις χώρες-μέλη με ξεχωριστό ειδικό βάρος: Ινδία, Πακιστάν, Ιράν και Λευκορωσία, ενώ τώρα προστίθενται η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν. Ενδεικτικό της δυναμικής του SCO είναι ότι στη σύνοδο κορυφής συμμετείχαν 26 ηγέτες, κυρίως από τις 14 χώρες που έχουν το καθεστώς εταίρου, όπως η Αίγυπτος, η Τουρκία και η Σαουδική Αραβία.

Είναι πλέον εξόφθαλμο ότι η Παγκόσμια Πλειοψηφία, παρά τις συχνά οξείες αντιθέσεις στους κόλπους της, προτάσσει την ανάγκη να χειραφετηθεί από την μακρόχρονη ηγεμονία της Δύσης. Οι νεοαποικιακές πρακτικές, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η Δύση, όχι μόνο εκμεταλλεύεται προς όφελός της, αλλά και χρησιμοποιεί σαν όπλο τους χρηματοοικονομικούς θεσμούς που η ίδια οικοδόμησε μεταπολεμικά, εξώθησαν πολλές χώρες του Παγκόσμιου Νότου να περάσουν απέναντι, ακόμα και χώρες που αρχικά δεν είχαν τέτοια πρόθεση. Τελικώς, η κατάχρηση στην επιβολή κυρώσεων αποδείχθηκε αμφίστομη μάχαιρα: έπληξε και τις χώρες-στόχους, αλλά και τη Δύση που τις επέβαλε.

Η μετεξέλιξη του διεθνούς συστήματος σε πολυπολικό αποδεικνύεται πολιτικά ισχυρός κοινός παρονομαστής. Είναι ενδεικτικό ότι, παρά τον προ μερικών εβδομάδων μεταξύ τους πόλεμο, η Ινδία και το Πακιστάν συμμετείχαν ενεργά στη σύνοδο κορυφής. Τον τόνο στην προσπάθεια να τεθούν σε δεύτερη μοίρα οι ιστορικές αντιθέσεις, έδωσαν ο Κινέζος πρόεδρος και ο Ινδός πρωθυπουργός. Είναι η πρώτη επίσκεψη του Μόντι στην Κίνα από το 2018 και μάλιστα, έδωσε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Σι, με προμετωπίδα την ανάγκη βελτίωσης των διμερών σχέσεων.

Η Ινδία τηρεί ισορροπίες

Η Ινδία, ωστόσο, φροντίζει να τηρεί ισορροπίες. Πριν πάει στην Κίνα, ο Μόντι φρόντισε να περάσει από την Ιαπωνία. Αν και είναι ενοχλημένος από τους δασμούς του Τραμπ, έστειλε το μήνυμα ότι το Νέο Δελχί δεν προσχωρεί σε αντιαμερικανικό στρατόπεδο. Για τον ίδιο λόγο, αλλά και λόγω των ιστορικών αντιθέσεων με το Πεκίνο, το οποίο είναι σύμμαχος του Πακιστάν, θα απουσιάσει από την μεγάλη κινεζική στρατιωτική παρέλαση. Παρόλα αυτά, η προσέγγιση των δύο πληθυσμιακών γιγάντων είναι γεγονός και σ’ αυτό καταλυτικό ρόλο έχει παίξει η παρουσία της Ρωσίας, η οποία είναι μία κάποιου είδους εγγύηση για το Νέο Δελχί ότι ο SCO δεν θα γίνει κινεζικό “μαγαζί”.

Οι Σι και Πούτιν, αλλά και ο Μόντι, ποντάρουν στο όραμα ενός πολυπολικού διεθνούς συστήματος και ενώσεις όπως ο SCO και οι BRICS+, με τους θεσμούς που έχουν αναπτύξει, ενισχύουν και βαθαίνουν τους συνεκτικούς δεσμούς μεταξύ των χωρών-μελών τους. Μπορεί σε πρώτο πλάνο να είναι η οικονομική συνεργασία, αλλά αναμφίβολα το φόντο είναι η γεωπολιτική και πιο συγκεκριμένα η μεγαλύτερη δυνατή πολιτική χειραφέτηση από τη Δύση. Ο Παγκόσμιος Νότος εξωθείται σε συσπείρωση, όχι μόνο από τις μνήμες της αποικιοκρατίας, αλλά και από την έμπρακτη προκλητική ηγεμονική αυταρέσκεια της Δύσης.

Η μεγάλη ανάπτυξη των εμπορικών σχέσεων μεταξύ των χωρών της Παγκόσμιας Πλειοψηφίας με συχνή παράκαμψη του δολαρίου, σηματοδοτεί μία ισχυρή τάση που όλα δείχνουν πως είναι μη αντιστρέψιμη. Στην τελευταία σύνοδο κορυφής των BRICS+ στο Καζακστάν, ένα από τα κύρια θέματα συζήτησης ήταν η δημιουργία ενός εναλλακτικού συστήματος πληρωμών, βασισμένου στο κρυπτονόμισμα BRICS Pay. Ας σημειωθεί ότι μόνο οι χώρες του SCO αντιπροσωπεύουν το 40% της παγκόσμιας οικονομίας.

Τόσο ο SCO στην Ευρασία όσο και οι BRICS+ διεθνώς, αναπτύσσονται και βαθαίνουν τις σχέσεις των χωρών-μελών, κυρίως επειδή Κίνα και Ρωσία φροντίζουν να υπογραμμίζουν ότι δεν θέλουν να τους μετεξελίξουν σε κλασικές συμμαχίες. Παρόλα αυτά, είναι σαφές ότι αυτές οι ενώσεις χωρών της Παγκόσμιας Πλειοψηφίας οδηγούν τα πράγματα προς τη διαμόρφωση μίας νέας διεθνούς τάξης και στο επίπεδο της οικονομίας και στο επίπεδο της γεωπολιτικής. Στο πλαίσιο αυτό είναι γελοίες οι δηλώσεις, όπως η τελευταία της Κάλας (αρμόδια την εξωτερική πολιτική της ΕΕ), περί απομόνωσης του Πούτιν.

Η στρατηγική τύφλωση της Δύσης

Η πίεση που άσκησαν οι Δυτικοί στη Ρωσία με την προς Ανατολάς επέκταση του ΝΑΤΟ κατέδειξε την κραυγαλέα στρατηγική τους τύφλωση, αφού το ορατό αποτέλεσμα ήταν να ρίξει τη Ρωσία στην αγκαλιά της Κίνας, για την ακρίβεια να εξωθήσουν τις δύο χώρες σε μία άτυπη πλην ουσιαστική στρατηγική συμμαχία, παρότι η ρητορική του Πεκίνου είναι προσεκτική. Δεν είναι τυχαίο ότι η Κίνα και η Ινδία είναι από το 2022 οι δύο χώρες που προσέφεραν εναλλακτικές αγορές στο ρωσικό πετρέλαιο. Και συνεχίζουν να είναι οι μεγαλύτεροι εισαγωγείς παρά τις απειλές του Τραμπ για επιβολή δευτερογενών κυρώσεων.

Ειδικά η Κίνα έχει συνείδηση πως εάν ηττάτο η Ρωσία στο ουκρανικό μέτωπο, οι ΗΠΑ θα στρέφονταν εναντίον της. Με άλλα λόγια, εάν γονάτιζε η “Αρκούδα” θα ερχόταν η σειρά του “Δράκου”. Κινέζοι και Ρώσοι έχουν επενδύσει στην εδραίωση ενός πολυπολικού διεθνούς συστήματος και στο πλαίσιο αυτού αντιλαμβάνονται και τα εθνικά τους συμφέροντα. Εξ ου και η έμφαση που και οι δύο δίνουν στην εδραίωση και ανάπτυξη του SCO και των BRICS+.

Ο SCO προωθεί τις συναλλαγές των χωρών-μελών του στα εθνικά νομίσματά τους κι όχι στο δολάριο. Το πετρογουάν ήδη συμμετέχει στην αγορά, περιορίζοντας αντιστοίχως την παντοκρατορία του πετροδολαρίου ως αποθεματικού των συναλλαγών σε πετρέλαιο. Η τάση, λοιπόν, αυτονόμησης από το δολάριο και ευρύτερα από το αμερικανικό πλαίσιο είναι εμφανής και εντεινόμενη. Η ειρωνεία της υπόθεσης είναι ότι η αντισυσπείρωση στην Ευρασία είναι κατ’ αντιδιαστολή έργο των ΗΠΑ. Χρησιμοποιώντας το δολάριο ως όπλο, τελικώς στη μεγάλη εικόνα πυροβολούν τα πόδια τους.

Η γεωπολιτική-γεωοικονομική αυτή ασιατική μάζα αναπόφευκτα ασκεί έλξη και στις υπόλοιπες χώρες της ευρύτερης περιοχής. Χωρίς τη συνεργασία Κίνας-Ρωσίας ο SCO δεν θα μπορούσε να μετεξελιχθεί σ’ αυτό που είναι σήμερα, λόγω των ισχυρών ενδοασιατικών αντιθέσεων. Το γεγονός, όμως, ότι παρά τις έντονες αντιθέσεις η Κίνα και η Ινδία, όπως και η Ινδία και το Πακιστάν, είναι μέλη στον ίδιο Οργανισμό, καταδεικνύει τη δυναμική της ευρασιατικής συσπείρωσης.

Η ενότητα της Δύσης

Για ιστορικούς λόγους που ανάγονται στους δύο μεγάλους πολέμους του 20ού αιώνα, από τους οποίους και προέκυψαν το ΝΑΤΟ και η ΕΕ, η Δύση έχει κατακτήσει ένα πολύ ανώτερο επίπεδο θεσμικής ενότητας, αν και η κυβέρνηση Τραμπ κινείται κατά τρόπο που τουλάχιστον την τραυματίζει. Πρόσθετο και κρίσιμο ρόλο έχει παίξει και ο ισχυρός κοινός πολιτισμικός, πολιτικός και οικονομικός παρονομαστής. Παρά, λοιπόν, τις συχνές αποκλίσεις κυρίως οικονομικών, ενίοτε και πολιτικών συμφερόντων, σε τελευταία ανάλυση η Δύση συσπειρώνεται πίσω από τις ΗΠΑ, όπως απέδειξε και ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Αυτό δεν συμβαίνει στο ευρασιατικό πλαίσιο. Το ζήτημα μιας ευρύτερης ενότητας είναι η μεγάλη πρόκληση για την Παγκόσμια Πλειοψηφία. Η δυναμική του SCO θα φανεί κι από το αν μεγάλες ασιατικές χώρες, όπως το Βιετνάμ, η Ινδονησία και η Μαλαισία, τελικώς θα επιλέξουν κάποια χρονική στιγμή να ενταχθούν, ενισχύοντας το ειδικό βάρος και προσδίδοντάς του νέα δυναμική. Το Πεκίνο, πάντως, αποφεύγει πρακτικές που παραπέμπουν σε ιμπεριαλισμό. Εξισορροπείται, άλλωστε, πολιτικά από τη Ρωσία και την Ινδία. Προτιμά, λοιπόν, την ανάπτυξη στενών οικονομικών σχέσεων, προσφέροντας μάλιστα επενδύσεις και δάνεια, γεγονός που διευκολύνει τις εξελίξεις προς αυτή την κατεύθυνση.

Η Κίνα έχει πολύ σοβαρούς λόγους να επιδιώκει μια στενή εταιρική σχέση με τη Ρωσία. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, οι οποίες προστατεύονται από δύο ωκεανούς και οι οποίες γειτνιάζουν με χώρες που δεν συνιστούν απειλή γι’ αυτές, η Κίνα είναι σχεδόν περικυκλωμένη από θαλάσσης. Η Νότια Κορέα, η Ιαπωνία, η Ταϊβάν και οι Φιλιππίνες –όλες περισσότερο ή λιγότερο ενταγμένες στο αμερικανικό σύστημα συμμαχιών– συγκροτούν έναν κλοιό στο θαλάσσιο μέτωπο. Είναι προφανές ότι, σε περίπτωση σύγκρουσης, ο αναπόφευκτος αποκλεισμός της θα είχε τεράστιο, εάν όχι καταστροφικό, κόστος για την Κίνα. Γι’ αυτό και το Πεκίνο δίνει έμφαση στην εναλλακτική οδό τροφοδοσίας της, στον ηπειρωτικό δρόμο μέσω Ευρασίας, ο οποίος εξαρτάται από τη Ρωσία. Εξ ου και ο SCO.

Το κινεζικό σχέδιο BRI ή “Νέος Δρόμος του Μεταξιού”, το οποίο περιλαμβάνει γιγαντιαίες επενδύσεις σε υποδομές, αλλά και παροχή δανείων με σκοπό την ανάπτυξη νέων χερσαίων εμπορικών δρόμων προς τη Δύση μέσω της Κεντρικής Ασίας, δεν είναι μόνο ένα γιγαντιαίο επενδυτικό σχέδιο. Είναι ταυτοχρόνως και η δημιουργία ενός εναλλακτικού εμπορικού δρόμου. Ένας πρόσθετος λόγος για τον οποίο η Κίνα έχει ανάγκη τη Ρωσία είναι ότι σταδιακά ανοίγει ο “Αρκτικός Δρόμος” από τον Βόρειο Ειρηνικό προς την Ευρώπη και τον Ατλαντικό. Ο Αρκτικός Δρόμος ελέγχεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία, λόγω της τεράστιας βόρειας ακτογραμμής της.

Μπορεί, λοιπόν, επισήμως να μην υπάρχει συμμαχία Μόσχας-Πεκίνου, αλλά στην πράξη είναι ορατή δια γυμνού οφθαλμού η de facto συμμαχία, η οποία στηρίζεται όχι μόνο στη συμπληρωματικότητα των δύο οικονομιών, αλλά και στο κοινό γεωστρατηγικό συμφέρον. Περιττό να υπογραμμίσουμε ότι η άτυπη συμμαχία Ρωσίας-Κίνας θέτει τη βάση για τη συγκρότηση μίας υπέρ-υπερδύναμης σε στρατιωτικό-οικονομικό επίπεδο με αντίστοιχο πολιτικό βάρος, η οποία και αναπόφευκτα δεσπόζει στην Ευρασία.