Σταυροδρόμι τα Δυτικά Βαλκάνια στο διεθνές λαθρεμπόριο όπλων

Τα Δυτικά Βαλκάνια, έχουν εξελιχθεί σε σφηκοφωλιά λαθρεμπόρων όπλων και ο λόγος δεν είναι οι πόλεμοι που διέλυσαν την πρώην Γιουγκοσλαβία, ούτε οι αναταραχές στην Αλβανία και στα Σκόπια λίγο αργότερα, ούτε καν οι ντόπιες παραδόσεις οπλοφορίας που ήκμασαν κατά την ύστερη περίοδο παρακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτό που πλέον τροφοδοτεί το λαθρεμπόριο όπλων στα Βαλκάνια είναι η “δίψα” για σοβιετικής σχεδίασης οπλισμό και πυρομαχικά που τροφοδοτούν τις περιφερειακές συγκρούσεις σε Μέση Ανατολή, Αφρική, Καύκασο και Ουκρανία.

Μπορεί μάλιστα να ισχυριστεί κανείς ότι σε μεγάλο βαθμό οι ΗΠΑ είναι υπεύθυνες για τη νέα αυτή άνθιση του λαθρεμπορίου όπλων από τα Δυτικά Βαλκάνια. Πολλά από τα διοχετευόμενα όπλα και πυρομαχικά δεν είναι παλιότερο αποθηκευμένο απόθεμα, αλλά καινούργια που κατασκευάζονται σε νόμιμες, ακόμη και σε κρατικές βιομηχανίες, τα προϊόντα των οποίων χάνονται μέσα σε λαβυρινθώδη μονοπάτια.

Ο πόλεμος ενάντια στο ISIS, την Αλ Κάιντα και άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις απαιτεί μια εφοδιαστική αλυσίδα διοικητικής μέριμνας που αναγκαστικά περνάει από τα Βαλκάνια και εμπλέκει άτομα και εταιρείες με βεβαρημένο παρελθόν συνδέσεων με το οργανωμένο έγκλημα, με απάτες, εκβιασμούς και με Βαλκάνιους εγκληματίες. Μια πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων (συμπεριλαμβανομένου του Κοσσυφοπεδίου) υπάρχουν περίπου 2.170.000-2.320.000 δηλωμένα όπλα και 1.460.000-3.860.000 αδήλωτα, δηλαδή ένα σύνολο 3.630.000-6.180.000 όπλων.

Σε αυτόν τον οπλισμό δεν περιλαμβάνονται λειόκανα κυνηγετικά τυφέκια. Τα δηλωμένα είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό πιστόλια και περίστροφα, τυφέκια και αραβίδες κινητού ουραίου. Τα αδήλωτα βέβαια είναι άγνωστο τι περιλαμβάνουν, αλλά σίγουρα σε μεγάλο αριθμό εύκολα είναι περίστροφα και πιστόλια, αλλά και τα γνωστά τυφέκια εφόδου Καλάσνικοφ (ΑΚ-47) και αντίγραφά τους.

Το οργανωμένο έγκλημα

Μεγάλο μέρος των λεηλατημένων αλβανικών αποθεμάτων πέρασε στα χέρια ανθρώπων οι οποίοι τα διοχέτευσαν πρώτα στις βαλκανικές αγορές και στο οργανωμένο έγκλημα στην Ιταλία και σε μικρότερο βαθμό στην Ελλάδα. Μετά τροφοδοτήθηκαν με οπλισμό το Κοσσυφοπέδιο και η τότε ΠΓΔΜ. Απ’ ό,τι φαίνεται το αλβανικό αυτό απόθεμα έχει εξαντληθεί. Ό,τι είχε απομείνει, αγοράστηκε όσο-όσο από τους Αμερικανούς και “καταναλώθηκε” κυρίως στη Συρία.

Το κενό στην προσφορά και η συνεχιζόμενη ζήτηση προκάλεσαν την δημιουργία εταιρειών, ακόμη και βιοτεχνιών κατασκευής όπλων και πυρομαχικών ανατολικού τύπου στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο και Κροατία, ενώ τα σερβικά εργοστάσια συνεχίζουν να παράγουν ακατάπαυστα. Πολλά από αυτά τα όπλα δεν φέρουν αριθμούς ή λογότυπα, καθιστώντας την πηγή μη-ανιχνεύσιμη.

Η αναζωπύρωση της σύγκρουσης στον Καύκασο, στον νέο πόλεμο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, οδήγησε σε περαιτέρω εξάπλωση των δικτύων λαθρεμπορίου όπλων, στα οποία μετέχουν διαβόητες εγκληματικές οργανώσεις και πρόσωπα. Με τον τρόπο αυτό σερβικές ρουκέτες πυροβολικού και άλλος οπλισμός, στάλθηκε στην Αρμενία.

Βαλκάνια-Μέση Ανατολή-Ευρώπη

Βουλγαρικά τυφέκια που εξήχθησαν στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία μεταφέρθηκαν στη Συρία, τη Λιβύη, την Υεμένη και το Σουδάν. Ένα ευρύτερο φάσμα όπλων πεζικού από την Κροατία εξετράπη από τη Σαουδική Αραβία σε αντικυβερνητικές πολιτοφυλακές της Συρίας, πολλές από τις οποίες αναφέρονται ως τρομοκρατικές ομάδες.

Διαρρεύσαντα έγγραφα της σερβικής κρατικής εταιρείας Krusik τεκμηριώναν τη σχέση μεταξύ Σαουδαράβων, Εμιράτων και Αμερικανών αξιωματούχων στην επιχείρηση προμήθειας όπλων σε πολιτοφυλακές που συνδέονται με το ISIS στην Υεμένη. Τυφέκια και πυρομαχικά από την Αλβανία κατέληξαν στα χέρια των δυνάμεων του Χαφτάρ στη Βεγγάζη με πτήσεις της πολεμικής αεροπορίας των Εμιράτων. Παρόμοιες εκτροπές έχουν πραγματοποιηθεί για όπλα που προορίζονται για την Αίγυπτο, την Ιορδανία και την Ινδονησία.

Με την πάροδο του χρόνου, διαδοχικές εκθέσεις της Europol κατέστησαν σαφές ότι τα δίκτυα αυτά μπορούν να δημιουργήσουν μια ροή ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης των όπλων από τα Βαλκάνια προς την Ευρώπη. Όπως ακριβώς τα όπλα από τους πολέμους στη Γιουγκοσλαβία συνεχίζουν να τροφοδοτούν εγκληματικά δίκτυα στη Δυτική Ευρώπη, τα όπλα που είναι διασκορπισμένα σε περιοχές συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή μπορούν με την πάροδο του χρόνου να επιστρέψουν.

Το σημαντικότερο συμβάν στο οποίο χρησιμοποιήθηκαν όπλα από τα Βαλκάνια εντός της ΕΕ ήταν οι επιθέσεις στο Παρίσι της 13ης Νοεμβρίου 2015, στις οποίες σκοτώθηκαν 130 άνθρωποι και 413 τραυματίστηκαν. Οι επιτιθέμενοι χρησιμοποίησαν δύο γιουγκοσλαβικά αντίγραφα του ΑΚ-47, M70, που παράγεται από την Zastava και μια κινεζική παραλλαγή Model 56, που πιθανότατα παρήχθη στην Αλβανία. Οι τρομοκράτες που πραγματοποίησαν την επίθεση στο Charlie Hebdo ήταν επίσης οπλισμένοι με τυφέκια M70.

Οι ΗΠΑ και το λαθρεμπόριο όπλων

Με τον αναβαθμισμένο προϋπολογισμό του 2019, το Πεντάγωνο προέβλεπε δαπάνη 162,5 εκατoμμυρίων δολαρίων για όπλα, πυρομαχικά και άλλο εξοπλισμό για να οπλίσει δυνάμεις που πολεμούσαν το Ισλαμικό Κράτος στη Συρία. Το ποσό ήταν πέραν των 2,2 δισ. που είχαν ήδη προϋπολογιστεί για όπλα και πυρομαχικά για μη-κρατικούς δρώντες που υπηρετούσαν την αμερικανική πολιτική στη Συρία.

Η επιχείρηση οπλισμού των ανταρτών με πρώην όπλα και πυρομαχικά από το Ανατολικό Μπλοκ, γνωστή ως “Πρόγραμμα Συρία” ή “Εξοπλισμός της Συρίας”, έχει μέχρι σήμερα αντλήσει οπλισμό και πυρομαχικά σχεδόν εξ ολοκλήρου από τα Βαλκάνια και την Κεντρική Ευρώπη. Η τάση αυτή πιθανότατα θα συνεχιστεί και ίσως ενταθεί, καθώς οι ΗΠΑ μάλλον αποσύρονται από την Μέση Ανατολή.

Λεπτομέρειες των δαπανών παρουσιάστηκαν από το καταριανό Al Jazeera English σε μια κοινή έρευνα με το Balkan Investigative Reporting Network σχετικά με το οργανωμένο έγκλημα και τη διαφθορά. Η έρευνα αποκάλυψε περαιτέρω στοιχεία ότι όπλα ρέουν από τα Βαλκάνια στη Μέση Ανατολή. Πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από 20 πτήσεις από το αεροδρόμιο του νησιού Κρκ της Κροατίας, μεταφέροντας άγνωστο στρατιωτικό εξοπλισμό σε βάσεις των ΗΠΑ, κυρίως στη Μέση Ανατολή.

Η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας της Σερβίας ανέφερε ότι μια πτήση Silk Way από το Μπακού του Αζερμπαϊτζάν προς τη Ριέκα στις 5 Οκτωβρίου 2017, η οποία είχε χρησιμοποιήσει τον σερβικό εναέριο χώρο, είχε λάβει άδεια για τη «μεταφορά όπλων και επικίνδυνων εμπορευμάτων». Οι κροατικές αρχές αρνήθηκαν να επιβεβαιώσουν ή να αρνηθούν εάν αυτή και άλλες πτήσεις μετέφεραν όπλα στη Συρία.

Ψευδή παραστατικά 

Οι εταιρείες οι οποίες εμπλέκονται σ’ αυτές τις μεταφορές επιλέχθηκαν, ελέγχθηκαν και έλαβαν συμβόλαια μέσω δύο πηγών του αμερικανικού κράτους: Πρώτον, από το Οπλοστάσιο Πικατίνι (Picatinny Arsenal), μια στρατιωτική βάση του Νιου Τζέρσεϋ και από τη Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων του Πενταγώνου (SOCOM). Ο διαγωνισμός του Πενταγώνου ανέδειξε 13 αναδόχους για τις επιχειρήσεις αυτές, για τις οποίες προβλεπόταν δαπάνη 2,2 δισ. δολαρίων την περίοδο 2017-2022.

Πολλοί από τους επιλεγέντες αντιμετωπίζουν, ή αντιμετώπισαν, κατηγορίες για απάτη, παροχή επικίνδυνων πυρομαχικών, δωροδοκία, αλλά και για τον θάνατο ενός εκπαιδευτή της Διοίκησης Ειδικών Επιχειρήσεων του Πενταγώνου. Διαρρεύσαντα έγγραφα αεροπορικών φορτίων αποκαλύπτουν επίσης ότι αυτή η Διοίκηση δέχτηκε άμεσες παραδόσεις από την βουλγαρική εταιρεία Algans, η οποία διερευνήθηκε για τη συμμετοχή της σε θανατηφόρα έκρηξη. Ιδιοκτήτης της είναι ο πρώην επιχειρηματικός εταίρος μιας διαβόητης εγκληματικής οργάνωσης. Παρόλα αυτά το Πεντάγωνο συνεχίζει να συνεργάζεται μαζί του.

Ο επιχειρηματίας Χάινριχ Τομέτ, που είχε βρεθεί στο κέντρο σκανδάλου που αφορούσε την προμήθεια πυρομαχικών από την Αλβανία στο Αφγανιστάν το 2008 για λογαριασμό του Πενταγώνου, συμμετέχει και πάλι στην παροχή πυρομαχικών από τα Βαλκάνια προς την αμερικανική κυβέρνηση μέσω του βρετανικού αμυντικού γίγαντα Chemring. Ένας άλλος εργολάβος είχε συλληφθεί για απόπειρα δωροδοκίας πράκτορα του FBI που παρίστανε υπουργό της Γκαμπόν. Ακόμη ένας είχε εμπλακεί σε σκάνδαλο αγοράς ανταλλακτικών ρωσικών ελικοπτέρων από Σερβία και Βοσνία-Ερζεγοβίνη αξίας 16 εκατ. δολαρίων, τα οποία δεν παραδόθηκαν ποτέ.

Η αμερικανική Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων

Ένας από τους πιο επιτυχημένους και αμφιλεγόμενους εργολάβους για το πρόγραμμα εκπαίδευσης και εξοπλισμού Σύριων αντικαθεστωτικών ανταρτών είναι η εταιρεία Purple Shovel με έδρα τη Βιρτζίνια, η οποία είχε μόνο 1,9 εκατ. δολάρια σε ετήσια έσοδα πριν εξασφαλίσει την πρώτη σημαντική συμφωνία της με την Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων αξίας 28 εκατ. τον Δεκέμβριο 2014. Από τότε, η αξία των συμβάσεων με την ίδια Διοίκηση έχει υπερδιπλασιαστεί. Τον Δεκέμβριο 2014, η εταιρεία προσλήφθηκε από την Διοίκηση για την παροχή εκπαίδευσης και οπλισμού (μεταξύ άλλων και ρουκετών RPG, εκτοξευτών και αντιαρματικών) στους Σύριους αντικαθεστωτικούς αντάρτες.

Η Purple Shovel προσέλαβε δύο άλλες εταιρείες, τις Regulus Global και Skybridge Tactical, ως υπεργολάβους. Ο πρόεδρος της Regulus Global, Λι Τόλεσον, η Purple Shovel και η Skybridge Tactical μηνύθηκαν για μια θανατηφόρα έκρηξη τον Ιούνιο 2015 σε χώρο δοκιμών όπλων στη Βουλγαρία, η οποία σκότωσε τον Αμερικανό εκπαιδευτή Φράνσις Νορουίλο και τραυμάτισε δύο άλλους.

Οι άντρες βρίσκονταν στη Βουλγαρία στο πλαίσιο προετοιμασίας για την εκπαίδευση Σύριων αντικαθεστωτικών ανταρτών. Τα πυρομαχικά αποδείχτηκαν ηλικίας άνω των 30 ετών και ακατάλληλα προς χρήση. Το Πεντάγωνο, όμως, δεν σταμάτησε τη συνεργασία μαζί τους. Η υπόθεση χαρακτηρίστηκε ατύχημα σε ιδιωτική ψυχαγωγική επίδειξη, ώστε να μην αποζημιωθούν οι οικογένειες των θυμάτων.

Οι συγκρούσεις σε Μέση Ανατολή, Βόρειο Αφρική και αλλού τροφοδοτούν την ζήτηση για όπλα και πυρομαχικά ανατολικού τύπου και η απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων θα εντείνει την χρήση άλλων μισθοφορικών, ή μη, ομάδων και οργανώσεων που θα κληθούν να καλύψουν το κενό. Οπότε είναι λογικό να περιμένουμε ότι αυτές οι δραστηριότητες θα συνεχίζονται όσο οι εστίες πολέμου θα βράζουν.