Στην τελική ευθεία το Κουρδικό: Ποιες οι κινήσεις της Άγκυρας;

Παρά το πολιτικό χάος που ακολούθησε τη σύλληψη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, μια αντιπροσωπεία του φιλοκουρδικού Κόμματος DEM πήρε άδεια να συναντηθεί με τον Ερντογάν στο προεδρικό μέγαρο στο Μπέστεπε.

Η συνάντηση διήρκεσε μιάμιση ώρα. Αυτό συνέβη ύστερα από μια παύση σαράντα ημερών, που ακολούθησε το μήνυμα του Οτσαλάν στις 27 Φεβρουαρίου.

Παρόντες στη συνάντηση ήταν επίσης ο επικεφαλής της ΜΙΤ Ιμπραχίμ Καλίν και ο αναπληρωτής πρόεδρος του AKP, Εφκάν Αλά, βασικός παράγοντας στις προηγούμενες ειρηνευτικές συνομιλίες που ξεκίνησαν το 2013 και κατέρρευσαν το 2015. Η δημόσια παρουσία του επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών υποδηλώνει ότι ΔΕΝ πρόκειται πλέον για διερευνητικό γύρο. Η διαδικασία έχει ωριμάσει.

Μιλώντας πρόσφατα στη Ρώμη, η Περβίν Μπουλντάν, μέλος της επιτροπής που επισκέφθηκε τον Οτσαλάν, αναφέρθηκε στην αναβίωση των συνομιλιών.

«Έχουμε πραγματοποιήσει τρεις συναντήσεις. Σε καθεμία από αυτές, τόνισε την ειρήνη, τη συμμαχία Τούρκων και Κούρδων και τον εκδημοκρατισμό της Τουρκίας και της Μέσης Ανατολής», δήλωσε.

Από την πλευρά του, ο Οτσαλάν φέρεται να δήλωσε: «Πενήντα χρόνια αντίστασης πέρασαν. Ο ένοπλος αγώνας δεν θα το λύσει αυτό. Έχω αποφασίσει: δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την ειρήνη και τον αφοπλισμό».

Αναφέρθηκε στην κεμαλική περίοδο, επικαλούμενος τη συνεργασία του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ (ιδρυτή της Τουρκικής Δημοκρατίας) και του στενού του συμμάχου, Ισμέτ Ινονού, με Κούρδους ηγέτες, υπονοώντας ότι οι σημερινοί ηγέτες έχουν χάσει αυτή την ιστορική ευαισθησία. «Ήρθε η ώρα για έναν τελικό αποχαιρετισμό στα όπλα», είπε.

Η προσδοκία από την κουρδική πλευρά είναι σαφής: νομικές τροποποιήσεις που θα χαλαρώσουν το καθεστώς κράτησης του Οτσαλάν. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει κατ’ οίκον περιορισμό ή κάποιο αντίστοιχο καθεστώς υπό την προστασία του τουρκικού κράτους.

Η επιτροπή έχει προγραμματισμένη συνάντηση με τον υπουργό Δικαιοσύνης, ενώ ακολουθεί νέα επίσκεψη στο Ιμραλί. Σύμφωνα με πηγές, τόσο των τουρκικών αρχών όσο και της αντιπροσωπείας του DEM, η διαδικασία ενδέχεται να κορυφωθεί έως τον Ιούνιο του 2025.

Στο ίδιο πνεύμα, ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν προειδοποίησε ότι μια παρατεταμένη διαδικασία θα μπορούσε να προσκαλέσει εξωτερικές παρεμβάσεις. Οι προηγούμενες προσπάθειες αφοπλισμού, σημείωσε, «παρακάμφθηκαν από διεθνή σήματα που υπερίσχυσαν των εσωτερικών. Μπορεί να ξανασυμβεί».

Η επόμενη συνάντηση μεταξύ Οτσαλάν και της αντιπροσωπείας του DEM θεωρείται καθοριστική. Σε αυτή την επίσκεψη αναμένεται να συντάξει ή πιθανόν να μαγνητοσκοπήσει ένα μήνυμα που θα απευθυνθεί στο επικείμενο συνέδριο του PKK, που έχει προγραμματιστεί για τις 5 Μαΐου στη Σουλεϊμανίγια του Ιράκ. Είτε πάρει τη μορφή γραπτής επιστολής είτε βίντεο, το μήνυμα θα έχει τεράστιο συμβολικό και στρατηγικό βάρος.

Πηγές αναφέρουν ότι, η τουρκική υπηρεσία πληροφοριών έχει ήδη αρχίσει να προετοιμάζει τα επόμενα βήματα, αναμένοντας την πολυαναμενόμενη δήλωση διάλυσης του PKK στο προσεχές συνέδριό του. Εάν και όταν αυτό συμβεί, ο αντίκτυπος θα είναι μεγάλος, όχι μόνο για την Τουρκία, αλλά για ολόκληρη την περιοχή.

Συμφωνία Κομπανί και αλ-Σάρα

Το ερώτημα είναι: τι ήταν αυτό που προώθησε ξανά τη διαδικασία για το Κουρδικό, τη στιγμή που στο εσωτερικό της Τουρκίας, ο πιο ισχυρός αντίπαλος του Ερντογάν, ο Ιμάμογλου είναι στη φυλακή;

Η απάντηση είναι: η Συρία. Ήταν η ίδρυση ενός ημιαυτόνομου καντονιού στη βορειοανατολική Συρία, τη Ροζάβα, υπό την ηγεσία του PYD/YPG (που σήμερα αποτελεί τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις – SDF), που οδήγησε στην κατάρρευση της προηγούμενης ειρηνευτικής διαδικασίας το 2015. Τώρα, δέκα χρόνια μετά, είναι και πάλι οι εξελίξεις στην ίδια περιοχή, από τους ίδιους δρώντες, που αναβιώνουν τις συνομιλίες εντός Τουρκίας.

Στις 10 Μαρτίου, ο Μαζλούμ Κομπανί, αρχηγός των SDF, υπέγραψε μια ιστορική συμφωνία με τον Σύρο πρόεδρο Αχμέτ αλ-Σάρα, σύμφωνα με την οποία οι στρατιωτικές και πολιτικές δομές της Ροζάβα βρίσκονται πλέον σε διαδικασία ενσωμάτωσης με το συριακό κράτος.

Σύμφωνα με τον Κομπανί, δεν πρόκειται για μια τακτική κατάπαυση του πυρός, αλλά για έναν δομικό αναπροσανατολισμό. Οι τουρκικές αεροπορικές επιδρομές έχουν σταματήσει. Οι ένοπλες συγκρούσεις γύρω από το φράγμα Τισρίν έχουν λήξει.

Οι SDF και η Δαμασκός θα διαχειρίζονται πλέον από κοινού κρίσιμες υποδομές. Η συνοικία Σεΐχ Μακσούντ, που τελούσε υπό τον έλεγχο των SDF, έχει επιστρέψει σε καθεστώς ονομαστικής κρατικής αρχής.

Ο ίδιος, ο Κομπανί χαρακτηρίζει τη συμφωνία για τη Σεΐχ Μακσούντ «ένα μοντέλο, όχι το μοντέλο». Χωρίς συνταγματικές εγγυήσεις, παραμένει προσωρινή.

Η απαίτηση είναι ένα νέο συριακό σύνταγμα, αποκεντρωμένο, δημοκρατικό και χωρίς αποκλεισμούς. Όχι μόνο από τους Κούρδους, αλλά και από Άραβες, Αλαουίτες και άλλες ομάδες που ήταν αποκλεισμένες από το καθεστώς του Άσαντ.

Ωστόσο, η νέα τάξη έχει και εχθρούς. Η πρόσφατη αιματοχυσία στην αλαουίτικη παράκτια ζώνη το κατέστησε ωμά σαφές. Ο Σάρα επέρριψε την ευθύνη σε υπολείμματα του καθεστώτος Άσαντ.

Μια επιτροπή ερευνά τη βία – η ανεξαρτησία της είναι αμφισβητήσιμη, αλλά και μόνο η ύπαρξή της σηματοδοτεί μια αλλαγή. Για τον Κομπανί, η σφαγή ανέδειξε με τον πιο έντονο τρόπο τη σοβαρότητα της κατάστασης. Η εξουσία πρέπει να ανακατανεμηθεί, η βία να αποκλιμακωθεί και η λογοδοσία να θεσμοθετηθεί, αν η Συρία θέλει να αποφύγει μια δεύτερη κατάρρευση.

Το μήνυμα του Οτσαλάν

Ο Κομπανί, σε αποκλειστική συνέντευξη στο Al-Monitor, αναφέρθηκε σε μια επιστολή του Οτσαλάν, σύμφωνα με την οποία ο Κούρδος ηγέτης, προέτρεπε τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) να υιοθετήσουν μια παν-συριακή ατζέντα, τονίζοντας ότι το μέλλον πρέπει να διαπραγματευτεί και όχι να κατακτηθεί με τη βία. Ο Κομπανί υιοθέτησε αυτή την προτροπή, λέγοντας οτι, η εποχή του ένοπλου αγώνα έχει τελειώσει.

Αυτό οδήγησε σε αλλαγή στον τόνο της Άγκυρας. Η ρητορική περί «τρομοκρατών» εξαφανίζεται από τις επίσημες δηλώσεις. Καμία άμεση επαφή, λέει ο Κομπανί, αλλά ούτε και εχθρότητα. Η συμφωνία του με τον Σάρα θα ήταν αδιανόητη, χωρίς τη σιωπηλή έγκριση της Τουρκίας.

Μόλις πριν από λίγες ημέρες, το Τουρκικό υπουργείο Άμυνας χρησιμοποίησε για ΠΡΩΤΗ φορά τον όρο «SDF» σε επίσημη ανακοίνωση, αντί για τον συνήθη χαρακτηρισμό «ομάδες συνδεδεμένες με την τρομοκρατική οργάνωση PKK».

Αν η διάλυση του PKK προχωρήσει, θα προσφέρει στην Άγκυρα μια ισορροπημένη και καλή συνθήκη: να ανεχθεί μια ημιαυτόνομη περιοχή υπό την ηγεσία των SDF, χωρίς να παραχωρήσει υπερβολικά πολλά, εκτιμούν πηγές, που γνωρίζουν το Κουρδικό ζήτημα.

Ο ρόλος των Αμερικανών

Διευκόλυναν το ταξίδι του Κομπανί και στήριξαν σιωπηρά τις συνομιλίες. Η Ουάσινγκτον δεν θέλει νέο πόλεμο μεταξύ Τουρκίας και SDF. Κυρίως δεν θέλει κενό ασφάλειας, που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί το ISIS. Πρόσφατες κινήσεις δείχνουν ότι οι αμερικανικές δυνάμεις άρχισαν να αποχωρούν σταδιακά από τη Συρία.

Κρίσιμη η μετάβαση

Η συμφωνία μεταξύ SDF και Δαμασκού είναι μόνο η αρχή και η πορεία μπροστά παραμένει εύθραυστη. Επιτροπές που θα απαρτίζονται από μέλη της συριακής κυβέρνησης και των SDF θα διαχειρίζονται τομείς όπως το πετρέλαιο, την εκπαίδευση, την ασφάλεια και τη συνταγματική μεταρρύθμιση.

Ο Κομπανί ξεκαθάρισε, ως προς τις κόκκινες γραμμές: όχι επιστροφή στον συγκεντρωτισμό του Άσαντ. Όχι διάλυση των SDF. Η ενσωμάτωση στον συριακό στρατό πρέπει να σημαίνει ισοτιμία, όχι υποταγή. Οι αραβικές μονάδες θα παραμείνουν ακέραιες. Το καθεστώς της Ράκα και της Ντέιρ εζ-Ζορ θα συζητηθεί αργότερα.

Η κατεύθυνση είναι σαφής: μια ημιαυτόνομη κουρδική διοίκηση, που διατηρεί όσα έχει κατακτήσει, ενισχύει τις σχέσεις της με τη Δαμασκό και αποκτά μεγαλύτερο λόγο στο πολιτικό μέλλον της Συρίας.