Στο ίδιο ζύγι Λιβύη και Ιντλίμπ για τον Ερντογάν

Επικίνδυνη κλιμάκωση σημειώνεται τις τελευταίες ημέρες στην βορειοδυτική επαρχία Ιντλίμπ της Συρίας, βάζοντας και πάλι σε δοκιμασία τις σχέσεις Άγκυρας-Μόσχας. Οι δυνάμεις του Άσαντ προελαύνουν στην περιοχή και έχουν περικυκλώσει τουρκικά φυλάκια, ενώ τουρκική αντιπροσωπία βρίσκεται στη ρωσική πρωτεύουσα για να συζητήσει την κατάσταση. Στο τραπέζι είναι όμως, αυτή τη φορά, και η κατάσταση στην Λιβύη, ιδιαίτερα η αποστολή Τούρκων στρατιωτών στην αφρικανική χώρα. Ένα θέμα για το οποίο η Ρωσία έχει εκφράσει έντονη ανησυχία.

Το απόγευμα της Δευτέρας, μετά από επιχειρήσεις αρκετών ημερών, ο συριακός στρατός περικύκλωσε το τουρκικό φυλάκιο του Αλ Σουρμάν. Προηγουμένως είχε καταλάβει πόλεις και αρκετά χωριά στο νοτιοανατολικό τμήμα της επαρχίας Ιντλίμπ, κοντά στην στρατηγικής σημασίας πόλη Μααρέτ αλ Νουμάν. Η προέλαση του στρατού του Άσαντ στην περιοχή ξεκίνησε την περασμένη Πέμπτη και συνοδεύτηκε από ένταση των βομβαρδισμών, που ήδη έχουν προκαλέσει ένα νέο κύμα εκτοπισμένων.

Το τουρκικό φυλάκιο της Αλ Σουρμάν είναι το δεύτερο που περικυκλώνεται από τον συριακό στρατό, καθώς από τον Αύγουστο έχει αποκλειστεί και το φυλάκιο Μόρεκ, στη βόρεια Χάμα, όπου όμως παραμένουν οι Τούρκοι στρατιώτες. Υπενθυμίζεται ότι ο τουρκικός στρατός έχει αναπτύξει συνολικά δώδεκα παρατηρητήρια (φυλάκια) στην επαρχία Ιντλίμπ, στο πλαίσιο της συμφωνίας στην οποία κατέληξαν τον Σεπτέμβριο του 2018 η Μόσχα και η Άγκυρα (με την αποδοχή και της Τεχεράνης), προκειμένου να αποφευχθεί μια γενικευμένη επιχείρηση από τα πιστά στην Δαμασκό στρατεύματα.

Η συμφωνία που δεν τηρήθηκε

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Ιντλίμπ, στην οποία ζουν περίπου τρία εκατομμύρια άνθρωποι, είναι η μοναδική συριακή επαρχία που δεν βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Δαμασκού. Αντιθέτως, το μεγαλύτερο τμήμα της ελέγχεται από τζιχαντιστικές οργανώσεις, κυρίως την Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ, που είναι το πρώην παρακλάδι της Αλ Κάιντα στην Συρία. Στην ίδια επαρχία έχουν καταφύγει, με τις οικογένειές τους, και Σύροι αντικαθεστωτικοί αντάρτες, οι οποίοι στηρίζονται από την Τουρκία.

Ο Άσαντ και οι Ρώσοι σύμμαχοί του ήταν έτοιμοι, πριν από ενάμιση χρόνο, να εξαπολύσουν μια γενικευμένη επιχείρηση, η οποία όμως θα οδηγούσε αναπόφευκτα σε μια νέα ανθρωπιστική κρίση. Στο σχέδιο αυτό αντιδρούσε η Άγκυρα, η οποία ήθελε από τη μια να προστατεύσει τους, υποστηριζόμενους από αυτήν, Σύρους αντάρτες και από την άλλη να ανακόψει την ενίσχυση της εξουσίας του Άσαντ.

Θέμα προστασίας των αμάχων έθεσε και η Τεχεράνη, ως τρίτος εταίρος στην Συμφωνία της Αστάνας για την Συρία, και έτσι Ρωσία και Τουρκία κατέληξαν στην συμφωνία που προέβλεπε την δημιουργία μιας αποστρατικοποιημένης ζώνης και την ανάπτυξη τουρκικών παρατηρητηρίων. Η ζώνη θα ήταν πλάτους 15-20 χιλιομέτρων και θα χώριζε τα εδάφη που ελέγχει η Δαμασκός από εκείνα που βρίσκονται υπό τον έλεγχο των ανταρτών και των τζιχαντιστών στο Ιντλίμπ, αλλά και στις γειτονικές επαρχίες του Χαλεπιού, της Χάμας και της Λαττάκειας.

Ο Πούτιν είχε αναθέσει μάλιστα στον Ερντογάν να επιληφθεί του διαχωρισμού, στην πορεία όμως διέκρινε καθυστερήσεις και επέκρινε για αυτό, αρκετές φορές, την Τουρκία, πριν αναλάβουν δράση ο συριακός στρατός και η ρωσική αεροπορία. Η επίθεση άρχισε τον Απρίλιο και μέχρι τον Αύγουστο που ανακοινώθηκε κατάπαυση του πυρός, η οποία δεν τηρήθηκε, σύμφωνα με τον ΟΗΕ σκοτώθηκαν  περίπου 1.000 άνθρωποι και εκτοπίστηκαν 400 χιλιάδες.

Στο τραπέζι και η Λιβύη

Την Κυριακή, ο Ερντογάν δήλωσε ότι η Άγκυρα συνεργάζεται στενά με τη Μόσχα για να σταματήσουν οι επιθέσεις στην Ιντλίμπ και ανακοίνωσε ότι έστειλε αντιπροσωπεία στη Ρωσία για να συζητηθεί διεξοδικά το θέμα. Παραλλήλως προειδοποίησε για νέο κύμα προσφύγων (ήδη ξεπέρασαν τις 100 χιλιάδες οι εκτοπισμένοι, σύμφωνα με τουρκική ΜΚΟ) και προχώρησε για άλλη μία φορά σε απειλές κατά της Ευρώπης.

Οι εξελίξεις στην Ιντλίμπ συζητήθηκαν και στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν το βράδυ της Δευτέρας ο Λαβρόφ με τον Τσαβούσογλου. Σε αυτήν την επικοινωνία όμως, εκτός από την ειρηνευτική διαδικασία στη Συρία, συζητήθηκε και η σταθεροποίηση της κατάστασης στη Λιβύη, υπό το πρίσμα βεβαίως των πρόσφατων τουρκολιβυκών μνημονίων.

Σύμφωνα με το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών, Λαβρόφ και Τσαβούσογλου αναζήτησαν τρόπους συνεργασίας για την αντιμετώπιση της κρίσης στην Λιβύη, μετά την έκρηξη Ερντογάν για την εκεί παρουσία Ρώσων μισθοφόρων και την ανησυχία της Μόσχας για την πρόθεση της Άγκυρας να αποστείλει στρατιωτική δύναμη στην αφρικανική χώρα. Στα ίδια θέματα, σε τεχνικό επίπεδο, περιστράφηκαν και οι συζητήσεις των αντιπροσωπειών. Σύμφωνα μάλιστα με το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών, σήμερα Τρίτη, υπήρξε συμφωνία να συνεργαστούν για την ταχύτατη διευθέτηση της λιβυκής κρίσης.

Ο Ερντογάν, στην παρούσα φάση, θέλει να αμβλύνει τις ρωσικές ανησυχίες και να κάμψει τις αντιστάσεις της Μόσχας για την στρατιωτική συμφωνία που υπέγραψε με την κυβέρνηση της Τρίπολης. Η Ρωσία, ωστόσο, στηρίζει, διπλωματικά τουλάχιστον, τον αντίπαλο του Σάρατζ, τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, στο πλευρό του οποίοι δραστηριοποιούνται Ρώσοι μισθοφόροι. Θέλει ουσιαστικά να του δώσει ο Πούτιν χώρο δράσης στη Λιβύη, όπως έκανε στην Συρία με την περιβόητη “ζώνη ασφαλείας”.

Στο πλαίσιο αυτό, ο Τούρκος πρόεδρος θα μπορούσε να αμβλύνει τις δικές του αντιρρήσεις για την επέλαση του Άσαντ στην Ιντλίμπ, όπου δεν θυσιάζει ούτε τουρκική επικράτεια ούτε Τούρκους πολίτες. Ίσως γι αυτό, δεν αντέδρασε ιδιαίτερα στο βέτο της Ρωσίας και της Κίνας στον ΟΗΕ για την διατήρηση, στα τουρκικά σύνορα, των δύο εισόδων ανθρωπιστικής βοήθειας. Και αυτό παρότι το μεγαλύτερο μέρος της βοήθειας σε τρόφιμα και φάρμακα  προορίζεται για τις περιοχές που ελέγχουν οι σύμμαχοί του, αντικαθεστωτικοί Σύροι αντάρτες.

Ο Ερντογάν συνηθίζει άλλωστε να ανοίγει ταυτοχρόνως πολλά μέτωπα, για να μπορεί να πάρει, πιο εύκολα, αυτό που θέλει, την ώρα που το θέλει. Και αυτό που τώρα θέλει, είναι να πατήσει πιο γερά πόδι στη Λιβύη και να ρίξει “παραγάδια” στο Λιβυκό.