Στο μυαλό του Ταγίπ Ερντογάν

“Μίλησα στον Τραμπ. Οι τρομοκράτες πρέπει να φύγουν από ανατολικά του Ευφράτη. Αν δεν φύγουν θα τους ξεφορτωθούμε εμείς”. Μιλώντας σε οπαδούς του κυβερνώντος κόμματος στο Ικόνιο, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν ζήτησε από τους Αμερικανούς να απομακρύνουν τους Κούρδους μαχητές του YPG από τη βόρεια Συρία. Σε αντίθετη περίπτωση, απείλησε ευθέως με στρατιωτική εισβολή.

Αμέσως, δυνάμεις του τουρκικού στρατού συγκεντρώθηκαν στα τουρκοσυριακά σύνορα, ενώ η Άγκυρα ξεκίνησε να βομβαρδίζει θέσεις μαχητών του PKK στο βόρειο Ιράκ. Όμως, σε αντίθεση με το βόρειο Ιράκ, στη βόρεια Συρία βρίσκονται αμερικανικά στρατεύματα. Οι Αμερικανοί στρατιώτες πολέμησαν το Ισλαμικό Κράτος, σε συνεργασία με τους Κούρδους μαχητές του YPG. Μία συνεργασία που αποτελεί “κόκκινο πανί” για την Τουρκία, διότι το YPG συγγενεύει ιδεολογικά με το PKK.

Η Άγκυρα διαπιστώνει με οργή πως η Ουάσινγκτον έχει, προ πολλού, πάψει να θεωρεί το YPG “τρομοκρατική οργάνωση”, όπως το PKK. Ωστόσο, γνωρίζει πως μία στρατιωτική εισβολή στη βόρεια Συρία είναι αδύνατη, όσο βρίσκονται στην περιοχή οι Αμερικανοί. Ο Τούρκος πρόεδρος, προφανώς, δεν είναι τρελός για να διακινδυνεύσει μία πολεμική σύγκρουση με τις ΗΠΑ. Οι εξελίξεις απέδειξαν πως ο Ερντογάν μόνο “τρελός” δεν είναι.

Ο Ντόναλντ Τραμπ, εντελώς αιφνιδιαστικά, ανακοίνωσε στο twitter πως θα ξεκινήσει η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Συρία. Ο ίδιος είχε δηλώσει, σε ανύποπτο χρόνο, πως η αποστολή των Αμερικανών τελειώνει με τη συντριβή του Ισλαμικού Κράτους. Η πρόθεση του Αμερικανού προέδρου έχει ξεσηκώσει πολλές αντιδράσεις τόσο στο εσωτερικό των ΗΠΑ, όσο και σε διεθνές επίπεδο. Περιττό να πούμε πως οι Τούρκοι έχουν πολλούς λόγους να πανηγυρίζουν.

“Άνοιγμα” της Τουρκίας στον Άσαντ

Μπορούμε, επομένως, να κατανοήσουμε μία αξιοσημείωτη δήλωση του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών. Ο Μεχμέτ Τσαβούσογλου προχώρησε σε ένα πολιτικό άνοιγμα προς τον Μπασάρ αλ Άσαντ, για πρώτη φορά από την έναρξη του συριακού εμφυλίου πολέμου. Δήλωσε, συγκεκριμένα, πως η Τουρκία θα εξετάσει μία συνεργασία με την κυβέρνηση Άσαντ, “εάν κερδίσει δημοκρατικές εκλογές στη Συρία”.

Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών εμφανίστηκε βέβαιος πως οι Αμερικανοί θα αποχωρήσουν μελλοντικά από τη Συρία. Οι εξελίξεις μοιάζει, για την ώρα, να τον δικαιώνουν μετά το tweet του Τραμπ. Οι Τούρκοι θα σπεύσουν με βεβαιότητα να καλύψουν το κενό από την αποχώρηση των Αμερικανών. Επομένως, επείγει να κλείσουν το μέτωπο της αντιπαράθεσής τους με τον μεγάλο νικητή του πολέμου, τον Μπασάρ αλ Άσαντ.

Έχοντας κλείσει το μέτωπο με τη Δαμασκό, θα μπορέσουν να πραγματοποιήσουν μία στρατιωτική επίθεση κατά των Κούρδων στη βόρεια Συρία. Είναι αλήθεια πως ο Σύριος πρόεδρος εμπιστεύεται περισσότερο τους Κούρδους του YPG, από τον τουρκικό στρατό. Δεν θα έχει, όμως, κανένα περιθώριο αντίδρασης, εάν πιεστεί από τους Ρώσους να κάνει “τα στραβά μάτια” σε μία ενδεχόμενη τουρκική επίθεση.

Διαμορφώνονται όλες οι συνθήκες προκειμένου να επαναληφθεί στη βόρεια Συρία ό,τι προηγήθηκε στο Αφρίν. Ο τουρκικός στρατός εισέβαλε και κατέλαβε την κουρδική πόλη, με την ανοχή της Μόσχας, παρά τις αντιδράσεις της συριακής κυβέρνησης. Η παρουσία των Αμερικανών ήταν το μοναδικό εμπόδιο στα σχέδια της Τουρκίας, όχι όμως για πολύ αν ο Ντόναλντ Τραμπ εμμείνει στην απόφασή του.

Προτεραιότητα η Μεσόγειος για τους Αμερικανούς

Ο Τούρκος πρόεδρος έκανε το λάθος να συμμαχήσει με τις οργανώσεις του πολιτικού Ισλάμ, τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο και τη Χαμάς στην Παλαιστίνη. Το γεγονός αυτό επιδείνωσε τις σχέσεις της Άγκυρας, αρχικά με το Τελ Αβίβ, και ύστερα με το Κάιρο. Από το 2013 η Μουσουλμανική Αδελφότητα θεωρείται “τρομοκρατική οργάνωση” από τον μεγαλύτερο εχθρό του Ερντογάν, τον Αιγύπτιο πρόεδρο Σίσι.

Το αποτέλεσμα είναι να μείνει η Τουρκία χωρίς συμμάχους στη Μεσόγειο. Αυτό έδειξε η παταγώδης αποτυχία της ‘Αγκυρας να διευρύνει την επιρροή της στη Λιβύη. Οι Τούρκοι αντιπρόσωποι αποχώρησαν κακήν κακώς από τη διάσκεψη για τη Λιβύη στο Παλέρμο. Ισχυρός άνδρας στη Λιβύη αναδεικνύεται ο στρατηγός Χαλίφα Χαφτάρ, ένας σκληρός διώκτης των ισλαμικών οργανώσεων και στενός σύμμαχος του Αιγύπτιου προέδρου.

Οι Τούρκοι γνωρίζουν πως οι Αμερικανοί σχεδιάζουν μία νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας στη Μεσόγειο. Αυτή περιλαμβάνει την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Κύπρο, την Ελλάδα και την Ιορδανία, οι οποίες συνάπτουν μία σειρά από σημαντικές ενεργειακές και στρατιωτικές συμφωνίες. Όμως, από αυτή την αρχιτεκτονική απουσιάζει εντελώς η Τουρκία, η οποία παρακολουθεί τις εξελίξεις ως απλώς παρατηρητής.

Πάγια θέση της Ουάσινγκτον είναι να περιοριστεί η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Μόσχα. Η στρατηγική που προαναφέραμε υπηρετεί αυτόν τον σχεδιασμό, λόγω των κοιτασμάτων φυσικού αερίου που υπάρχουν στη Μεσόγειο. Όμως ταυτόχρονα, ο Αμερικανός πρόεδρος θέλει να αποτρέψει μία ολοκληρωτική στροφή της Τουρκίας προς τη Ρωσία. Μοιάζει να προσπαθεί να δελεάσει την Άγκυρα με ένα “πακέτο δώρων”.

Σε αυτό μπορούμε να εντάξουμε τις διαρροές της αμερικανικής κυβέρνησης για έκδοση του ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν, την παράδοση των πυραύλων Patriot στην Τουρκία και φυσικά την αποχώρηση των Αμερικανών από τη Συρία. Βλέπουμε πως ο Τούρκος πρόεδρος εμμένει στην αγορά των ρωσικών S-400, παρά την προσφορά των ΗΠΑ. Εξακολουθεί να μην εμπιστεύεται τις προθέσεις των Αμερικανών.

Παιχνίδι σε διπλό ταμπλό από τον Ερντογάν

Δεν έχει ξεχάσει ούτε την απόπειρα πραξικόπηματος, ούτε φυσικά την ενίσχυση των “Κούρδων τρομοκρατών” με αμερικανικό οπλισμό. Επίσης, η Άγκυρα θεωρεί πως θα μπορέσει να αξιοποιήσει τον ανταγωνισμό Μόσχας-Ουάσινγκτον προς όφελός της. Βλέπει πως τα ρωσικά συμφέροντα ταυτίζονται σε μεγάλο βαθμό με τα τουρκικά στη Μεσόγειο.
Για παράδειγμα η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, μίλησε για “αποσταθεροποίηση της Κύπρου”, σε περίπτωση που “ενταχθεί στα αμυντικά σχέδια των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ”. Η Μόσχα μοιάζει να παραβλέπει πως η “αποσταθεροποίηση” προκαλείται από τα τουρκικά στρατεύματα κατοχής του βορείου τμήματος της Μεγαλονήσου.

Μπορεί η Τουρκία να προσανατολίζεται στο κουρδικό, όμως το Αιγαίο και η Κύπρος παραμένουν στις υψηλές προτεραιότητές της. Αυτό αποδεικνύει η κλιμάκωση των τουρκικών παραβιάσεων στο Αιγαίο, η στρατιωτικοποίηση των Κατεχομένων και οι νέες προκλητικές δηλώσεις των Τούρκων υπουργών Εξωτερικών και Άμυνας. Οι εξελίξεις είναι κρίσιμες. Απαιτούνται προσεκτικοί και ψύχραιμοι χειρισμοί από την Ελλάδα και την Κύπρο.

Όντως η Τουρκία βγαίνει χαμένη στη Μεσόγειο. Πρέπει, όμως, πάντα να θυμόμαστε πως παραμένει μία ισχυρή περιφερειακή δύναμη, με αναθεωρητικές τάσεις εις βάρος της Ελλάδας. Μία περιφερειακή δύναμη που έχει δυνατότητα να “παίζει σε διπλό ταμπλό” με τις μεγάλες δυνάμεις, προκειμένου να εξασφαλίζει ανταλλάγματα και συχνά το πετυχαίνει.
Αξιωματούχοι της αμερικανικής κυβέρνησης δήλωσαν πως η αποχώρηση των Αμερικανών από τη Συρία δεν σχετίζεται με κάποια συνδιαλλαγή Ουάσινγκτον-Άγκυρας. Ακόμα και αν δεχτούμε αυτόν τον ισχυρισμό, σε πρακτικό επίπεδο είναι μία εξέλιξη που λειτουργεί σε όφελος της Τουρκίας.