Στρατός στους δρόμους προς καταστολή της εξέγερσης στο Καζακστάν

Με κομμένη την ανάσα παρακολουθεί η διεθνής κοινότητα τις δραματικές εξελίξεις που σημειώνονται τις τελευταίες ώρες στο Καζακστάν. Η παλιά πρωτεύουσα της χώρας, Αλμάτι, έχει μετατραπεί σε πεδίο μάχης, καθώς μαίνονται συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και δυνάμεων του στρατού, με αδιευκρίνιστο αριθμό νεκρών και τραυματιών. Η ίδια η αστυνομία του Καζακστάν αναφέρθηκε σε «εξάλειψη αρκετών επιτιθέμενων».

Η διακοπή του διαδικτύου σε πολλά σημεία της χώρας, προφανώς και διευκολύνει τον πρόεδρο της χώρας Κασίμ-Τζομάρτ Τοκάγιεφ να καταστείλει την εξέγερση, όπως ο ίδιος έχει προαναγγείλει. Οι διαδηλώσεις που ξεκίνησαν με αφορμή την άνοδο των τιμών του υγραερίου, πήραν γρήγορα διαστάσεις γενικευμένης εξέγερσης που αιφνιδίασε τους πάντες, από την Δύση (με την ΕΕ να εκδίδει την πρώτη της ανακοίνωση μόλις προ λίγων ωρών), μέχρι και τον ίδιο τον Τοκάγιεφ, που διέψευσε με οργή ότι σχεδίαζε την φυγή του στο εξωτερικό.

Έπειτα από ορισμένες παραχωρήσεις του προς κατευνασμό των διαδηλωτών (όπως το πλαφόν στις τιμές των καυσίμων) ο Τοκάγιεφ ακολουθεί πολεμική στάση: Αναφέρεται σε «συμμορίες τρομοκρατών» που απεργάζονται την κατάλυση του κράτους, «εκπαιδευόμενες στο εξωτερικό», χωρίς να δώσει περαιτέρω διευκρινήσεις. Να σημειωθεί πως υπάρχουν πολλοί τραυματίες στις τάξεις των δυνάμεων της αστυνομίας, ενώ αρκετοί από τους διαδηλωτές φέρουν όπλα.

https://twitter.com/ASBMilitary/status/1478817322626387969?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1478817322626387969%7Ctwgr%5E%7Ctwcon%5Es1_c10&ref_url=https%3A%2F%2Fwww.newsbreak.gr%2Fellada%2F284594%2Ffriki-sto-kazakstan-aimatochysia-nekroi-kai-1-000-traymaties-eftasan-rosoi-alexiptotistes%2F

Την ίδια στιγμή, η η Οργάνωση του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας (μία συμμαχία των χωρών της πρώην ΕΣΣΔ, υπό την αιγίδα της Μόσχας) ανταποκρίθηκε θετικά στο αίτημα του Καζακστανού προέδρου για την αποστολή ειρηνευτικής δύναμης, έναντι της «απειλής» που αντιμετωπίζει το Καζακστάν. Σύμφωνα με διεθνή ΜΜΕ, ήδη οι πρώτες ρωσικές δυνάμεις έχουν αναπτυχθεί στην χώρα.

Εν μέσω της έντασης στην Ουκρανία, η Ρωσία έχει κάθε λόγο να φοβάται ανεξέλεγκτες εξελίξεις στην παραδοσιακή σφαίρα επιρροής της. Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο δήλωσε ότι αντιμετωπίζει «τα τελευταία γεγονότα στη φίλη χώρα ως υποκινούμενη έξωθεν προσπάθεια με βίαιο τρόπο, με χρήση εκπαιδευμένων και οργανωμένων σχηματισμών, να υπονομευθεί η ασφάλεια και η ακεραιότητα του κράτους».

Ένα απέραντο μωσαϊκό

Αν και οι διαδηλωτές στρέφονται κατά του καθεστώτος που έχει επιβάλλει ο ιστορικός ηγέτης της χώρας (από τα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης) Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ (με τον Τοκάγιεφ να επιχειρεί τελευταία να αποστασιοποιηθεί μερικώς από τον προκάτοχο του), δεν υπάρχει κάποια ξεκάθαρη ηγετική φιγούρα στις τάξεις τους. Είναι ο λόγος που κινδυνεύουν να καταστούν ανεξέλεγκτες, καθώς έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα πλιάτσικου, με λεηλασίες καταστημάτων.

Ήδη υπάρχουν φρικτές αναφορές ότι ανευρέθηκαν αποκεφαλισμένα (!) πτώματα αστυνομικών, με αντιπολιτευόμενους λογαριασμούς στο Twitter να υποστηρίζουν πως το καθεστώς χρησιμοποίησε συμμορίες του οργανωμένου εγκλήματος, οι οποίες έδρασαν προβοκατόρικα.  Η Δύση περιορίζεται στις γνώριμες γενικόλογες συστάσεις περί “αυτοσυγκράτησης”, τις οποίες προφανώς και δεν θα υπολογίσει το καθεστώς.

Protesters robbed and looted shopping malls in in #Kazakhstan , Kazakh President Kassym-Jomart Tokayev said on Wed, adding that the situation is especially difficult in the Kazakh city of Almaty pic.twitter.com/3QiFa2XuQ8

— The South Asia Times (@thesouthasiatim) January 6, 2022

Την κατάσταση περιπλέκει η πολυπλοκότητα του ίδιου του Καζακστάν: Αποτελεί μία αχανέστατη χώρα 19 εκατομμυρίων ανθρώπων, ένα απέραντο μωσαϊκό φυλών και εθνοτήτων, όπου μόλις το 63% είναι Καζάκοι. Στην χώρα υπάρχει μία πολυάριθμη ρωσική μειονότητα, ενώ κατοικούν επίσης Ουζμπέκοι, Τατάροι, Ουκρανοί, Γερμανοί και μουσουλμάνοι Ουιγούροι. Αν και οι Μουσουλμάνοι αποτελούν το 70% του πληθυσμού (έναντι 30% των Χριστιανών) η χώρα κηρύσσει επισήμως την ανεξιθρησκεία.

Όπως συνέβη σε όλη την Κεντρική Ασία, η παλιά νομεκλατούρα της Σοβιετική Ένωσης διατήρησε την εξουσία και τα προνόμια της στο Καζακστάν, με την χώρα να έχει μετατραπεί σε μία ανατολικού τύπου δεσποτεία, στην οποία δεν χωρά η παραμικρή κουβέντα για δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Σε όλες τις χώρες της μετακομμουνιστικής Κεντρικής Ασίας, οι ηγέτες εκλέγονται με ποσοστά που θα… ζήλευε ακόμα και ο Στάλιν(!) ενώ η αντιπολίτευση υπάρχει για τους τύπους.

Οι ηγέτες των κεντροασιατικών κρατών εμφανίζονται ως οι εγγυητές της σταθερότητας έναντι του χάους που γέννησε η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, ένα “χαρτί” που έπαιξε με αρκετή επιτυχία ο Ναζαρμπάγιεφ. Την διάλυση της ΕΣΣΔ, ακολούθησε μία σειρά από “παγωμένες συγκρούσεις” σε όλη την πρώην σοβιετική επικράτεια, από τις οποίες το Καζακστάν έμεινε ανεπηρέαστο, ένα “success story” της περιοχής: Ανοιχτό στον τουρισμό, τις ξένες επενδύσεις, ενώ φιλοξενούσε και τις τριμερείς Συνόδους Ρωσίας-Τουρκίας-Ιράν για την Συρία στην Αστάνα, την νέα πρωτεύουσα της χώρας, που έχει μετονομαστεί σε… Νουρσουλτάν, προς τιμήν του Ναζαρμπάγιεφ!

Το φόβητρο του Ισλάμ

Δεν αποκλείεται ο Τόκαγιεφ, που αναφέρεται πλέον ανοιχτά σε «τρομοκρατία», να αποσαφηνίσει πως εννοεί “ισλαμική”. Από τα χρόνια του πολέμου στο Αφγανιστάν, το Ισλάμ είναι ο μεγάλος φόβος των καθεστώτων της Κεντρικής Ασίας, που εντάθηκε μετά την πτώση της ΕΣΣΔ. Ο εμφύλιος στο Αφγανιστάν, ο πόλεμος στην Τσετσενία, ο εμφύλιος στο Τατζικιστάν είχαν το “άρωμα” του Ισλάμ. Είναι χαρακτηριστικό πως μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν και Καζακστάν, έσπευσαν να φιλοξενήσουν αμερικανικά στρατεύματα (υπό την σιωπηρή ανοχή της Μόσχας) έναντι του τότε κοινού εχθρού.

Ο Οσάμα Μπιν Λάντεν και η Άλ Κάιντα καλούσαν σε πολεμική εξαγωγή του Ισλάμ στην Κεντρική Ασία, ενώ φανατικοί ισλαμιστές πολεμούσαν στην Τσετσενία και στο Τατζικιστάν. Οι ηγέτες των μετασοβιετικών δημοκρατιών, από την μια εμφανίστηκαν ως “αναχώματα” στην επέλαση του τρομοκρατικού Ισλάμ, από την άλλη όμως βρήκαν μία καλή ευκαιρία για την εξουδετέρωση σύσσωμης της αντιπολίτευσης, ακόμα και με βασανιστήρια, μία συνήθης πρακτική στο Ουζμπεκιστάν του Ισλάμ Καρίμοφ, επίσης “τέκνου” του τοπικού ΚΚ.

Ο Ουζμπέκος ηγέτης είχε αποδώσει στους Αμερικανούς την εξέγερση στο Αντιζάν, την οποία κατέστειλε με σιδηρά πυγμή, το 2005. Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν και Καζακστάν, άρχισαν τότε να μιλούν για «ανάμειξη των Αμερικανών στις εσωτερικές τους υποθέσεις» και σταδιακά επέστρεψαν ολοκληρωτικά στην αγκαλιά της Μόσχας, προσεγγίζοντας ταυτόχρονα την Τουρκία και την Κίνα. Όπως έδειξε ο πολεμικός συναγερμός στο Τατζικιστάν που ακολούθησε την κατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν, το Ισλάμ παραμένει φόβητρο και η Ρωσία αξιόπιστος σύμμαχος στα μάτια των ηγετών της Κεντρικής Ασίας, οι οποίοι αποδείχτηκαν πολλοί πιο πανούργοι  από τους φιλοδυτικούς τυχοδιώκτες τύπου Σαακασβίλι, γεγονός που εξηγεί την μακροημέρευση τους στην εξουσία.