Σύγκρουση Ιράν-Σαουδικής Αραβίας για την ηγεμονία στη Μέση Ανατολή

Γράφει ο Δημήτρης Μπάρκουλας – 

Οι μεγάλες παραδοσιακές δυνάμεις στη Μέση Ανατολή στην νεότερη ιστορία είναι το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας και η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν. Κάθε ένα από τα δύο κράτη είναι φορέας της δικής του πολιτιστικής, θρησκευτικής και πολιτικής συνείδησης. Η συνεχής προσπάθεια εξωτερίκευσης και συνάμα μετάδοσης αυτής της κοσμικής και θρησκευτικής κουλτούρας  σ’άλλους λαούς από αυτά τα δύο κράτη αποτελεί παράγοντα προστριβών και πολέμων.

Απώτερος σκοπός των προσπαθειών εξαγωγής της κουλτούρας τους είναι η υιοθέτηση ανάλογων τρόπων οργάνωσης ώστε στο μέλλον τα κράτη υποδοχής να είναι φιλικά προσκείμενα. Αυτό έχει ωφέλειες σε πολλούς τομείς όπως στον οικονομικό, τον θρησκευτικό, τον πολιτικό και τον πολιτιστικό. Η συνεχής αυτή προσπάθεια των δύο μεγάλων δυνάμεων της περιοχής τις φέρνει πολλές φορές αντιμέτωπες.

Η σύγκρουση για την ηγεμονία στην Μέση Ανατολή και στον κεντρο-ασιατικό χώρο εγκυμονεί πολλαπλούς κινδύνους διαφόρων επιπέδων με απρόβλεπτες συνέπειες τόσο στους γύρω λαούς όσο και στις ίδιες τις δυνάμεις. Η σιιτική επέκταση που προωθείται από το Ιράν στις περιοχές του Ιράκ, της Συρίας, του Λιβάνου αλλά και στο δίπολο του Πακιστάν-Αφγανιστάν όπως και στο Κουβέιτ-Μπαχρέιν έχει σαν στόχο πρώτιστα τη θρησκευτική επιρροή του Ιράν. Επιπρόσθετα επιδιώκει τον περαιτέρω προσεταιρισμό αλλά και ενίσχυση των σιιτικών πληθυσμών.

Παράλληλα επιδιώκεται ο εξοβελισμός των σουνιτών. Αυτό θα ‘χει σαν άμεσο  αποτέλεσμα την ενίσχυση των θρησκευτικών δεσμών του Ιράν με τα γείτονα κράτη και σημαντική οικονομική και πολιτική επιρροή. Αυτός ο σιιτικός άξονας που δημιουργείται θέτει εμπόδιο στην πολυποίκιλη επέκταση που επιδιώκει και η Σαουδική Αραβία. Αυτή η χώρα ενισχύει με τα έσοδα από το πετρέλαιο πολλές θρησκευτικές ομάδες που βρίσκονται πλησίον στο δικό της δόγμα της Ουαχαμπίγια.

Με αυτό τον τρόπο ενισχύει τη θρησκευτική της επιρροή. Σε πολλές περιπτώσεις καταγράφονται συγκρούσεις ομάδων σιιτών-σουνιτών όπως στο Ιράκ όπου επιδιώκει η κάθε ομάδα να έχει την πολιτική πρωτοκαθεδρία. Σε άλλες περιτπώσεις το Ιράκ λόγω θρησκευτικών διαμαχών είχε έρθει στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου. Ακόμα και στις περιπτώσεις του Κουβέιτ, Μπαχρέιν επιδιώκεται από το Ιράν η ενίσχυση των σιιτών και η διατήρηση τους σε υψηλό επίπεδο ετοιμότητας.

Οι περιπτώσεις Λιβάνου και Συρίας

Τα τελευταία χρόνια στον Λίβανο, όπου υπάρχει μία από τις μεγαλύτερες σιιτικές κοινότητες, το Ιράν προσπαθεί μέσω θρησκευτικών κληρικών να ενισχύσει το θρησκευτικό συναίσθημα των πιστών. Παράλληλα, η κοινότητα αυτή, μέσω των πολιτικών κομμάτων της Αμάλ και της Χίζμπαλλα, έχει καταφέρει να έχει μεγάλο πολιτικό και κοινωνικό ρόλο στην χώρα. Γίνεται με αυτό τον τρόπο μια προσπάθεια να δειχτεί το κοινωνικό έργο και πρόσωπο των κομμάτων προς όφελος του λαού.

Από την άλλη μεριά η Σαουδική Αραβία και αυτή με την σειρά της κτίζει τεμένη όπου εκεί γίνεται η διδασκαλία του Κορανίου και η διάδοση του Σαουδαραβικού δόγματος. Η περίπτωση της Συρίας αποδεικνύει περίτρανα την εμπλοκή των δύο μεγάλων δυνάμεων και τη διαμάχης τους μεταξύ σιιτών-σουνιτών. Ταυτόχρονα το Ιράν υποστηρίζει ένα πολιτικό σύστημα υπό την ηγεσία του κλήρου το γνωστό σ’όλους από τον Ιμάμ Χουμαινί Ουιλαιγιάτ Αλ-Φακίχ με το οποίο θα γίνει εξαγωγή της ισλαμικής (σιιτικής) επανάστασης και στα υπόλοιπα κράτη. Αυτά θα κυβερνώνται από τον κλήρο και την σαρία.

Όμως όλη  αυτή η υπερδομή φέρνει μαζί της και τον τρόπο  με τον οποίο αντιλαμβάνονται οι Ιρανοί  την διακυβέρνηση των κρατών. Πρέπει να τονιστεί ότι αυτός ο τρόπος αντίληψης εμπεριέχει και στοιχεία του αρχαίου πολιτικού πολιτισμού και συστήματος διακυβέρνησης των αρχαίων Περσών. Αντίθετα, η Σαουδική Αραβία προωθεί το δικό της μοντέλο όπου είναι ένας συνδυασμός μοναρχίας και θρησκευτικής εξουσίας.

Πέρσες εναντίον Αράβων

Η προώθηση αυτών των στόχων δημιουργεί παράγοντες αστάθειας στο Κεντρο-Ασιατικό χώρο. Ειδικά στις περιπτώσεις του Πακιστάν και του Αφγανιστάν. Οι δε χώρες αυτές διαθέτουν σημαντικές σιιτικές μειονότητες όπου ασπάζονται το  δόγμα  των δώδεκα ιμάμηδων των σιιτών του Ιράν. Αυτές θέλουν να έχουν ισχυρούς δεσμούς και πολιτικο-θρησκευτική καθοδήγηση από το Ιράν.

Πράγμα που έρχεται σ’αντίθεση με την πλειοψηφία των κατοίκων των δύο χωρών που είναι σουνίτες και θέλουν να ακολουθούν το σουνιτικό δόγμα. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο συνεχίζεται και στον οικονομικό τομέα όπου οι Ιρανοί αγοράζουν ακίνητα στη Συρία και στον Λίβανο με σκοπό να ενισχύσουν τις εκεί μειονότητες αλλά και να έχουν σημαντικά οφέλη. Παράλληλα κλείνουν οικονομικές συμφωνίες με το κράτος που έχει σαν αποτέλεσμα : α) Την οικονομική διείσδυση στην χώρα και β) οφέλη από έσοδα.

Η Σαουδική Αραβία μέσω μεγαλεπήβολων επενδυτικών σχεδίων ενισχύει την παρουσία της στο Λίβανο και επιδιώκει την οικονομική και πολιτική διείσδυση στην χώρα. Ακόμα, γίνεται ανταγωνισμός μεταξύ της κουλτούρας των δύο λαών δηλαδή  μεταξύ Περσών και Αράβων. Η προσπάθεια των Ιρανών αναφέρεται στη διάδοση του Περσικού πολιτισμού, δηλαδή την πολιτική συνείδηση, την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική των οικοδομημάτων, τα λαϊκά τραγούδια που στοχεύουν στην μεταλαμπάδευση του Περσικού πολιτιστικού πνεύματος στους γύρω λαούς. Το ίδιο βεβαίως πράττει  και η Σαουδική Αραβία που επιδιώκει μέσω του αραβικού πολιτισμού και τρόπου ζωής να διαδώσει την κουλτούρα της.

Κλείνοντας διαπιστώνουμε ότι η σύγκρουση για την ηγεμονία στην Μέση Ανατολή και στον Κεντρο-Ασιατικό χώρο μεταξύ Ιράν-Σ.Αραβίας είναι αποσταθεροποιητικός παράγοντας. Απειλεί την ασφάλεια όλης της περιοχής. Αποτελέσματα αυτού του ανταγωνισμού είναι ο θρησκευτικός φανατισμός, οι ένοπλες συγκρούσεις αλλά και η δεινή  οικονομική κατάσταση που βιώνουν οι χώρες που βρίσκονται ανάμεσα στις συμπληγάδες των δύο χωρών.