Σύγκρουση των Μεγάλων Δυνάμεων στα Βαλκάνια – Επιβράβευση του Ζάεφ

Επιστροφή και σύγκρουση των μεγάλων δυνάμεων στα Βαλκάνια αναμένεται τους επόμενους μήνες, καθώς οι εκκρεμότητες στις σχέσεις Σερβίας-Κοσόβου και στον ορισμό ημερομηνίας έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Αλβανίας και της λεγόμενης Βόρειας Μακεδονίας με την ΕΕ προστίθενται στον “παραδοσιακό” ανταγωνισμό επιρροής στην περιοχή.

Οι ΗΠΑ έχουν ενημερώσει την ελληνική κυβέρνηση, κατά τις επαφές του υπουργού Εξωτερικών Ν. Δένδια με τον ομόλογό του Μ. Πομπέο και τον βοηθό υπουργό Φ. Ρίκερ, καθώς και σε υπηρεσιακό επίπεδο, ότι θα αναλάβουν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για τη σταθερότητα στην περιοχή. Κατά την αμερικανική πλευρά, οι πληροφορίες από την ΕΕ δεν επιτρέπουν αισιοδοξία. Θα πρέπει να υπάρξει άμεση μεταβολή των ισορροπιών, ώστε να αποφασιστεί συγκεκριμένη ημερομηνία για τα Τίρανα και τα Σκόπια στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 17-18 Οκτωβρίου.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αλλαγή στάσης του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ότι, εναλλακτικά, ίσως είναι χρήσιμη η αποσύνδεση (decoupling) των υποψηφιοτήτων Σκοπίων και Τιράνων, με επιβράβευση του Ζ. Ζάεφ και αναβολή για τον Ε. Ράμα, αφού μάλλον δεν εξασφαλίζεται ομοφωνία των χωρών-μελών της ΕΕ για απόφαση υπέρ και των δύο βαλκανικών χωρών.

Χαρακτηριστικό του αμερικανικού ενδιαφέροντος –σύμφωνα με έγκυρες διπλωματικές πηγές– είναι το γεγονός πως ο Μ. Πομπέο, μετά τις πρόσφατες επαφές του με τη νέα ηγεσία της Κομισιόν, θα ταξιδεύσει στις αρχές του επόμενου μήνα όχι μόνον στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες της βαλκανικής χερσονήσου. Ως γνωστόν, μέχρι πριν από λίγα χρόνια, οι υψηλά ιστάμενοι Αμερικανοί αξιωματούχοι συνδύαζαν τις επισκέψεις στην Αθήνα με την Άγκυρα και όχι άλλες βαλκανικές πρωτεύουσες. Προφανέστατα, τα μεγέθη και οι ισορροπίες έχουν μεταβληθεί.

Άρνηση Μακρόν

Επίσης, είναι ενδεικτικό ότι ο αναπληρωτής βοηθός υπουργός Εξωτερικών Μ. Πάλμερ ανέλαβε (από την 31η Αυγούστου) παράλληλα καθήκοντα ειδικού εκπροσώπου για τα Δυτικά Βαλκάνια με κύριο αντικείμενο την ενσωμάτωσή τους στους δυτικούς θεσμούς. Με αυτά τα δεδομένα, ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης και ο Ν. Δένδιας έχουν διερευνήσει τις προθέσεις των βασικών εταίρων στην ΕΕ και της Κομισιόν.

Λόγω και της μεταβατικής περιόδου έγκρισης διορισμού νέων Επιτρόπων, όμως, δεν μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα. Ο απερχόμενος Επίτροπος Διεύρυνσης Γ. Χαν είχε κρίνει πως οι δύο υποψηφιότητες πρέπει να προχωρήσουν άμεσα, λόγω της «εντυπωσιακής μεταρρύθμισης στο δικαστικό σύστημα της Αλβανίας»(!), της υπογραφής της Συμφωνίας των Πρεσπών και της διμερούς συμφωνίας Σκοπίων-Σόφιας.

Αντίθετα, ο Γάλλος πρόεδρος Εμμ. Μακρόν εξέφρασε προς τον Έλληνα πρωθυπουργό, στη συνάντηση της 22ας Αυγούστου, τις συνεχιζόμενες επιφυλάξεις του για αμφότερες τις υποψηφιότητες. Φέρεται, μάλιστα, να απέρριψε την εκδοχή του decoupling ως πηγή μεγαλύτερης σύγχυσης σε ολόκληρα τα Βαλκάνια. Είχε προηγηθεί επίσκεψη του Εμμ. Μακρόν στο Βελιγράδι, στις 15 Ιουλίου, η οποία ήταν η πρώτη Γάλλου προέδρου μετά την αντίστοιχη του Ζ. Σιράκ τον Δεκέμβριο του 2001, δηλαδή δύο μήνες μετά την πτώση του Σλ. Μιλόσεβιτς και με ανοιχτό (και τότε) το ζήτημα των διευθετήσεων Σερβίας-Κοσόβου.

Διλήμματα της Αθήνας στα Βαλκάνια

Παράλληλα, η ελληνική πλευρά δεν έχει καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα ούτε για τη στάση της Γερμανίας. Κατά τις συνομιλίες του Κυρ. Μητσοτάκη με την Άγκ. Μέρκελ στις 29 Αυγούστου, ακόμα και αν ήθελε η Καγκελάριος να τον ενημερώσει, δεν θα μπορούσε να το πράξει. Ο λόγος είναι ότι η απόφαση για τα Τίρανα και τα Σκόπια θα ληφθεί από την ομοσπονδιακή Βουλή, η οποία ήταν κλειστή για διακοπές τον Ιούλιο και Αύγουστο, ενώ οι επόμενες συνεδριάσεις είναι προγραμματισμένες από 23 ως 29 Σεπτεμβρίου και από 14 ως 18 Οκτωβρίου (παραμονές του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου). Σε κάθε περίπτωση, Γερμανοί διπλωμάτες αξιολογούν πως η περίπτωση Ράμα είναι “προβληματική” και πως ο κ. Ζάεφ πρέπει να επιβραβευθεί.

Πέραν των δυτικών χωρών, αυξημένο ενδιαφέρον για τα δυτικά Βαλκάνια έχουν η Ρωσία και η Κίνα. Η Μόσχα, ενόψει και της επίσκεψης του υπουργού Εξωτερικών Σ. Λαβρόφ στην Ελλάδα ίσως μέχρι τα τέλη του έτους, δεν έχει συζητήσει το θέμα με την Αθήνα. Το Πεκίνο θα χρησιμοποιήσει προς τον Κυρ. Μητσοτάκη, κυρίως, οικονομικά επιχειρήματα για οφέλη από την πρωτοβουλία One Belt One Road.

Πάντως, πέραν της στάσης των τρίτων, κρίσιμες θα είναι οι αποφάσεις της ελληνικής κυβέρνησης με βάση τις ιδιαίτερες ελληνικές προτεραιότητες. Επί της αρχής, κρίνεται ότι η έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων αποτελεί τη μόνη οδό προώθησης μεταρρυθμίσεων στις δύο γειτονικές χώρες. Στην πράξη, όμως, δεν είναι δυνατόν να επιβραβευτούν ούτε οι κατάφωρες παραβιάσεις των δικαιωμάτων της ελληνικής εθνικής μειονότητας στην Αλβανία, ούτε οι προκλητικές παραβιάσεις ακόμα και της κάκιστης Συμφωνίας των Πρεσπών.