Συνάντηση Μπάιντεν-Ερντογάν: Ούτε βήμα πίσω ούτε βήμα μπροστά

Η συνάντηση Μπάιντεν-Ερντογάν στη Ρώμη δεν φαίνεται –από όσα έχουν γίνει γνωστά– να άλλαξε τα δεδομένα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Επιβεβαίωσε αυτά που ήδη ξέρουμε. Ο Ερντογάν δεν υπαναχωρεί στο ζήτημα των S-400. Ψάχνει, όμως, τρόπο να χρηματοδοτήσει με το ποσό που έχει πληρώσει η Τουρκία για τη συμμετοχή της στο πρόγραμμα των μαχητικών F-35 από το οποίο αποβλήθηκε, την αγορά 40 νέων F-16 και τον εκσυγχρονισμό 80 παλαιότερων δικών της.

Όσο δε για την Ουάσινγκτον, αυτή μπορεί να πνέει μένεα κατά του Ερντογάν, αλλά έχει αποφασίσει να μην προκαλέσει ρήξη στις διμερείς σχέσεις. Σ’ αυτή τη φάση περιορίζεται σε πλαγιοκοπήσεις, χωρίς να τραβάει το σκοινί μέχρι το σημείο που αυτό μπορεί να σπάσει. Λόγω και της στάσης του Τούρκου προέδρου, άλλωστε, οι Αγορές κάνουν τη δουλειά τους στο επίπεδο της οικονομίας. Για την ακρίβεια σπρώχνουν την τουρκική λίρα ολοένα και πιο χαμηλά, με βαριές επιπτώσεις και στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά της γειτονικής χώρας.

Το καθεστώς, βέβαια, βομβαρδίζει την τουρκική κοινή γνώμη, φιλοτεχνώντας μέσω ρεπορτάζ και τηλεοπτικών εκπομπών μία σχεδόν ειδυλλιακή πραγματικότητα. Όπως λένε, «η Ευρώπη πεινάει, τα σούπερ μάρκετ αδειάζουν, ενώ εμείς απολαμβάνουμε αφθονία αγαθών»! Η λεπτομέρεια ότι τα αγαθά αυτά δεν είναι προσβάσιμα στη συντριπτική πλειονότητα της τουρκικής κοινωνίας αποσιωπάται επιμελώς!

Κάτι παρόμοιο συνέβη και με τον λεονταρισμό του Τούρκου προέδρου για απέλαση δέκα δυτικών πρεσβευτών στην Άγκυρα. Η κίνηση, όμως, παραήταν τυχοδιωκτική ακόμα και για τον Ερντογάν, με αποτέλεσμα να προσκρούσει στην σύσσωμη αντίδραση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, η οποία εξώθησε τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου να απειλήσει με παραίτηση.

Το φύλλο συκής

Η παραδοχή ότι ο Ερντογάν υποχώρησε ατάκτως για να αποφύγει την τελευταία στιγμή μία μείζονος σημασίας διπλωματική κρίση που θα έπληττε το νεοοθωμανικό μεγαλείο της Τουρκίας. Τουλάχιστον αυτό που ο ίδιος “πουλάει” στο εσωτερικό ακροατήριό του και κυρίως την εικόνα ενός ηγέτη που δεν χαμηλώνει ποτέ το κεφάλι. Αντιθέτως, υποτίθεται ότι δεν χάνει καμία ευκαιρία ακόμα και να συγκρούεται δημοσίως με μεγάλες δυνάμεις, επενδύοντας στο εθνικιστικό σύνδρομο της τουρκικής κοινωνίας.

Ο Τσαβούσογλου κατάφερε την τελευταία στιγμή να εξασφαλίσει ένα φύλλο συκής για τον πρόεδρό του, εξασφαλίζοντας μία δήλωση από τους πρεσβευτές ότι σέβονται τα όρια που θέτει σε κάθε πρεσβευτή το διεθνές δίκαιο, δηλαδή να μην αναμιγνύεται στα εσωτερικά της χώρας, στην οποία είναι διαπιστευμένος. Η κοινή έκκληση των δέκα πρεσβευτών, όμως, δεν ήταν παρέμβαση στα εσωτερικά της Τουρκίας.

Ήταν υπόμνηση ότι το καθεστώς Ερντογάν στην υπόθεση Καβαλά παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Όπως και να έχει, η διπλωματική αυτή κρίση δοκίμασε για ακόμα μία φορά τη σχέση της Τουρκίας με τη Δύση. Μπορεί κι αυτή τη φορά να αποτράπηκε η ρήξη, αλλά είναι γεγονός ότι η μία κρίση διαδέχεται την άλλη, καθώς η Άγκυρα συνεχίζει στη γραμμή των προκλήσεων.

Αναφορικά με την Ελλάδα, δεν μπορεί να κρύψει τον εκνευρισμό της για την υπογραφή του συμφώνου αμυντικής συνδρομής με τη Γαλλία και της ελληνοαμερικανικής συμφωνίας, καθώς και για την αγορά υπερσύγχρονων οπλικών συστημάτων. Κάπως έτσι εξηγείται και το τελευταίο ξέσπασμα του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, ο οποίος επιτέθηκε στον Έλληνα ομόλογό του, χρησιμοποιώντας μία άνευ προηγουμένου προσβλητική γλώσσα, που δεν συνάδει με στοιχειώδεις διπλωματικούς κανόνες. Ίσως ήταν και ο υπερβάλλον ζήλος που όφειλε να επιδείξει μετά την “επανάστασή” του απέναντι στον Σουλτάνο.

Υπόθεση Καβαλά

Η υπόθεση του Οσμάν Καβαλά ήταν ένας ακόμα κρίκος σε μία αλυσίδα επεισοδίων που επιβαρύνουν τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Ο 64χρονος άνδρας δεν είναι ούτε ο πρώτος, ούτε ο τελευταίος που κρατείται για χρόνια δίχως δίκη στις τουρκικές φυλακές. Είναι, όμως, ο πλέον προβεβλημένος. Δισεκατομμυριούχος, φιλοδυτικός, με υψηλές γνωριμίες και σχετική επιρροή ανάγκασε τη Δύση να ασχοληθεί ξανά με τη συστηματική παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία.

Είναι ενδεικτικό ότι ακόμα και μετά την αποκλιμάκωση στην υπόθεση των δέκα πρεσβευτών, ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, μετά από ερώτηση, διευκρίνισε πως οι ΗΠΑ «είναι σταθερές στις δεσμεύσεις τους για προώθηση του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Στερεότυπη απάντηση που σε κάποιες περιπτώσεις δεν έχει πρακτικό αντίκρισμα, αλλά σε άλλες, όταν η Ουάσινγκτον θέλει, το στερεότυπο αποκτά πρακτική σημασία.

Προς το παρόν, η Ουάσινγκτον ελπίζει ότι στη μετά-Ερντογάν εποχή θα επαναφέρει την Τουρκία στο δυτικό στρατόπεδο. Αυτό, ωστόσο, δεν την εμποδίζει εν τω μεταξύ να βάζει τρικλοποδιές στον Ερντογάν και να τον πλαγιοκοπεί. Αυτό φάνηκε και από την εξέλιξη στην υπόθεση της τράπεζας Halkbank. Δεν μοιάζει τυχαίο το γεγονός ότι Εφετείο των ΗΠΑ αποφάσισε πως μπορεί να ασκηθεί δίωξη κατά της τουρκικής κρατικής τράπεζας με την κατηγορία ότι βοήθησε το Ιράν να αποφύγει τις αμερικανικές κυρώσεις. Η απόφαση είναι προσωπικό “χαστούκι” στον Ερντογάν, επειδή τον εμπλέκει και προσωπικά.