Σύννεφα στη Δύση για τον Ζελένσκι…

«Όταν έχουν περάσει πέντε λεπτά και δεν έχεις ζητήσεις ακόμα ένα δισ. δολάρια» ήταν η χιουμοριστική ανάρτηση του Έλον Μασκ, που συνοδεύονταν από μία χαρακτηριστική φωτογραφία του Ουκρανού προέδρου Ζελένσκι, ανάρτηση που προκάλεσε την οργή του Κιέβου που τον κατηγόρησε πως διασπείρει «φιλορωσική προπαγάνδα». Την ίδια στιγμή το Politico, επικαλούμενο έκθεση του State Department, επεσήμανε πως η κυβέρνηση Μπάιντεν «ανησυχεί περισσότερο για την διαφθορά στην Ουκρανία, από ό,τι παραδέχεται δημοσίως».

Οι δε εξελίξεις στο αμερικανικό Κογκρέσο είναι καταιγιστικές. Προκειμένου να αποφευχθεί το shutdown, οι Ρεπουμπλικάνοι ενέκριναν το νομοσχέδιο βραχυπρόθεσμης χρηματοδότησης, υπό τον όρο να μην δοθεί άλλη βοήθεια στην Ουκρανία, μέχρι τον Νοέμβριο. Παρόλα αυτά, ο βουλευτής της δεξιάς πτέρυγας των Ρεπουμπλικάνων, Ματ Γκετζ, κατέθεσε πρόταση μομφής κατά του προέδρου του Σώματος (που προέρχεται από τους Ρεπουμπλικάνους) Κέβιν Μακάρθι, κατηγορώντας τον πως σύναψε μυστική συμφωνία με τον Μπάιντεν για να συνεχιστεί η βοήθεια στην Ουκρανία, εν κρυπτώ!

Επιπλέον, οι ομιλίες τύπου Τσώρτσιλ του Ζελένσκι έχουν αρχίσει να προκαλούν αδιαφορία και πολλά προβλήματα. Ο διεθνής Τύπος σχολίασε τα άδεια καθίσματα κατά την ομιλία του, στην Ολομέλεια των Ηνωμένων Εθνών, επισημαίνοντας πως «ο πρόεδρος του πολέμου δεν είναι πια συναρπαστικός». Στον Καναδά προκλήθηκε πολιτική κρίση, όταν αποκαλύφθηκε πως η Βουλή τίμησε έναν Ουκρανό βετεράνο των Waffen SS, σε τελετή παρουσία του ίδιου του Ζελένσκι. Την ίδια στιγμή η Πολωνία διέκοψε την στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία, ενώ το ίδιο αναμένεται να πράξει η Σλοβακία μετά την νίκη του φιλορώσου Ρόμπερτ Φίτσο.

Αρχικά, στον πόλεμο δι’ αντιπροσώπου η Ουάσιγκτον είχε βρει στο πρόσωπο του Ζελένσκι, τον καταλληλότερο εκφραστή της πολιτικής της. Ταλαντούχος ηθοποιός, αλλά άπειρος πολιτικός, είναι εύκολα διαχειρίσιμος. Ο Ουκρανός πρόεδρος, εμμένει στην συνέχιση του πολέμου, αιτούμενος μεγάλα ποσά οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας, γνωρίζοντας πως η συνθηκολόγηση σημαίνει παραχώρηση εδαφών (όπως έχει ειπωθεί ακόμα και από αξιωματούχους του ΝΑΤΟ). Η υπεράσπιση αρχών, όπως η κυριαρχία και η ελευθερία, είναι κατανοητή. Όμως, ένας συμβιβασμός προϋποθέτει και υποχωρήσεις, κάτι που δεν διαφαίνεται από πλευράς Κιέβου. Θυμίζουμε πως ο Ζελένσκι άνοιξε ένα “παράθυρο” για διαπραγματεύσεις σχετικά με την Κριμαία, μόλις τον περασμένο Αύγουστο, ενώ η ουκρανική αντεπίθεση είχε ήδη “βαλτώσει”.

Ποιος είναι ο Ζελένσκι

Πριν απαντήσουμε στο αν θα μπορούσε να αποτραπεί ο πόλεμος στην Ουκρανία, θα προχωρήσουμε σε μία αναδρομή στην πορεία του Ζελένσκι. Γεννήθηκε το 1978 σε μία μη θρησκευόμενη εβραϊκή οικογένεια στην πόλη Κριβί Ριχ, μια βιομηχανική ρωσόφωνη πόλη στο κέντρο της Ουκρανίας. Ο παππούς του πολέμησε με τον Κόκκινο Στρατό στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα τρία αδέλφια του παππού του, θανατώθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί. Η οικογένειά του ήταν αστική. Πήρε το πτυχίο Νομικής, αλλά δεν άσκησε το επάγγελμα. Είχε ήδη ανακαλύψει το πάθος του στην υποκριτική.

Με τη στροφή του στην πολιτική ακολούθησε μία πρωτόγνωρη συμπεριφορά, με αποτέλεσμα να εκτοξευθεί η δημοφιλία του. Ο Ζελένσκι κυκλοφορούσε, χωρίς  σωματοφύλακες. Οδηγούσε το ποδήλατό του στο Κίεβο, φορώντας κοστούμι. Αρνήθηκε να πληρώσει τηλεοπτικές διαφημίσεις. Αναρτούσε βίντεο στο διαδίκτυο και απαντούσε ο ίδιος στα μηνύματα που του έστελναν στα σόσιαλ μίντια. Επισκεπτόταν μπαρ και καφετέριες, έμπαινε στα πανεπιστήμια, στο μετρό μιλούσε και αγκάλιαζε τον κόσμο.

Εξελέγη πρόεδρος το 2019 με 73% για να απαλλάξει την χώρα από τη διαφθορά και λόγω των υποσχέσεων του ότι θα σταματήσει τις εχθροπραξίες στο Ντονμπάς. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του, ο Ζελένσκι υποστήριξε την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, αλλά, παρά τις υποσχέσεις του, δεν προχώρησε ποτέ σε σχετικό δημοψήφισμα. Αναφέρονταν συνεχώς στην προοπτική ένταξης της Ουκρανία στο ΝΑΤΟ, παραβλέποντας τις αντιδράσεις της Μόσχας, σε ένα ζήτημα “κόκκινη γραμμή” για την ίδια.

Λίγους μήνες μετά την εκλογή του, σε δημοσκόπηση οι μισοί ερωτηθέντες απάντησαν ότι ο Ζελένσκι ήταν κατώτερος των προσδοκιών τους. Το συντριπτικό 71,3% δήλωνε ότι η χώρα είναι προς λάθος κατεύθυνση. Όταν άρχισε ο πόλεμος, ο Ζελένσκι, που είχε ήδη αρχίσει διώξεις κατά των αντιπάλων του, δεν ήταν πλέον δημοφιλής. Μετά από το Μαϊντάν παρεισέφρησαν στην Ουκρανία δυτικοί θεσμοί (το ΔΝΤ, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, ο ΠΟΕ, η ΕΕ κτλ). Ποτέ πριν στην Ουκρανία δεν είχαν διοριστεί ξένοι πολίτες σε κορυφαίες υπουργικές θέσεις.

Το 2014, η Natalie Jaresko, Αμερικανίδα πολίτης, διορίστηκε υπουργός Οικονομικών. Ο Aivaras Abromavicius, Λιθουανός πολίτης, έγινε υπουργός Οικονομίας και Εμπορίου. Ο Alexander Kvitashvili, Γεωργιανός πολίτης, υπουργός Υγείας. Το 2016, η Ulana Suprun, Αμερικανίδα πολίτης, διορίστηκε υπηρεσιακή υπουργός Υγείας. Περιττό να πούμε ότι όλοι αυτοί οι διορισμοί προέκυψαν από συστάσεις των δυτικών θεσμών!

Ζελένσκι και αντιπολίτευση

Με την ανάληψη της εξουσίας, ο Ζελένσκι προχώρησε σε αντιδημοκρατικές ενέργειες. Τον Φεβρουάριο 2021, τα πρώτα τρία αντιπολιτευόμενα τηλεοπτικά κανάλια έκλεισαν. Ένα άλλο αντιπολιτευτικό κανάλι το Nash απαγορεύτηκε στις αρχές του 2022, πριν από την έναρξη του πολέμου. Μετά το ξέσπασμα του πολέμου, τον Μάρτιο 2022, συνελήφθησαν δεκάδες ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι και μπλόγκερ.

Τον Απρίλιο, τηλεοπτικά κανάλια της Δεξιάς (Channel 5 και Pryamiy) έκλεισαν επίσης. Στις 19 Μαΐου 2021, η κυβέρνησή του είχε εγκρίνει σχέδιο δράσης για την προώθηση της ουκρανικής γλώσσας σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής (σύμφωνα με τον νόμο Ποροσένκο). Οι υποστηρικτές του Ζελένσκι ισχυρίζονται ότι όλες οι συλλήψεις και απαγορεύσεις συνδέονται με τον πόλεμο, ενώ το πρώτο κλείσιμο ΜΜΕ έγινε ένα χρόνο πριν από τη ρωσική εισβολή!

Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας χρησιμοποιήθηκε από τον Ζελένσκι το 2021 για να επιβάλει κυρώσεις σε πολιτικούς του αντιπάλους. Μεταξύ των πρώτων στους οποίους επιβλήθηκαν κυρώσεις, ήταν δύο βουλευτές του αντιπολιτευόμενου κόμματος “For Life”, ο Victor Medvedchuk (που αργότερα συνελήφθη και προβλήθηκε στην τηλεόραση με το πρόσωπό του χτυπημένο) και ο Taras Kozak. Το Μάρτιο 2022, 11 αντιπολιτευόμενα κόμματα τέθηκαν εκτός λειτουργίας. Νόμιμα παραμένουν μόνο τα ακροδεξιά κόμματα που συγκυβερνούν, κατέχοντας καίριες θέσεις στον κρατικό μηχανισμό.

Το φθινόπωρο του 2014, το Τάγμα Αζόφ, που κατηγορείται για μαζικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, ενσωματώθηκε στην Εθνοφρουρά της Ουκρανίας. Ο δε Ζελένσκι, που το τελευταίο διάστημα προχωρά σε μαζικές αποπομπές και συλλήψεις κρατικών αξιωματούχων για να κατευνάσει τις δυτικές ανησυχίες για την εκτεταμένη διαφθορά, έχει απορρίψει αιτιάσεις δυτικών αξιωματούχων να προχωρήσει σε εκλογές.

Προς την σύγκρουση

Από την έναρξη της εισβολής και το Κρεμλίνο έχει επιταχύνει την εκστρατεία κατά της αντιπολίτευσης. Δημοσιογράφοι βρίσκονται αντιμέτωποι με πολυετείς ποινές κάθειρξης για τη δημοσίευση “ψευδών ειδήσεων”, σχετικά με την “ειδική στρατιωτική επιχείρηση”. Ο Πούτιν  υποστηρίζει πως ήθελε να βάλει τέλος στο δυτικό σχέδιο μετατροπής της Ουκρανίας σε “αντιρωσική” χώρα. Προηγουμένως, υπολόγιζε στις Συμφωνίες του Μινσκ (Σεπτέμβριος 2014).

Όμως η εφαρμογή τους δεν είχε απλώς παγώσει, αλλά ο Ζελένσκι (η εκλογή του είχε γεννήσει στο Κρεμλίνο την ελπίδα ανανέωσης των δεσμών με το Κίεβο) βάθυνε την ρήξη με τον “ρωσικό κόσμο” που είχε ξεκινήσει ο προκάτοχός του Ποροσένκο. Η συνεργασία Ουκρανίας-ΝΑΤΟ συνέχιζε να εντείνεται, ενώ η Τουρκία είχε παραδώσει στην Ουκρανία μη επανδρωμένα αεροσκάφη μάχης.

Το Κρεμλίνο έβλεπε ότι το Κίεβο θα επιχειρούσε στρατιωτική ανακατάληψη του Ντονμπάς, ειδικά μετά την εκλογή του Τζο Μπάιντεν. Ας σημειωθεί ότι κατά τις Συμφωνίες του Μινσκ, το Ντονμπάς έπρεπε να έχει καθεστώς αυτονομίας εντός της Ουκρανίας. Αντί αυτού, επιθετικές επιχειρήσεις κατά των αυτονομιστών στο Ντονμπάς μαίνονταν για οκτώ χρόνια, ενώ σύμφωνα με έγγραφα του ουκρανικού Γενικού Επιτελείου οι Ουκρανοί σχεδίαζαν γενικευμένη επίθεση έναντι του. Να σημειωθεί πως ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν θεωρούσε τις Συμφωνίες του Μινσκ την ελπίδα για την αποφυγή σύγκρουσης, λέγοντας ότι είναι ο μόνος δρόμος για βιώσιμη πολιτική λύση.

Υπήρξε ακόμη, μία γερμανική πρόταση (19 Φεβρουαρίου, λίγες μέρες πριν της εισβολή), που καλούσε την Ουκρανία να αποκηρύξει την ένταξή της στο ΝΑΤΟ και να δηλώσει ουδετερότητα. Σύμφωνα με το γερμανικό σχέδιο, Πούτιν και Μπάιντεν θα υπέγραφαν συμφωνία που θα περιλάμβανε την ουδετερότητα της Ουκρανίας, αλλά και την εθνική της ασφάλεια. Ο Ζελένσκι απέρριψε το σχέδιο με την αιτιολογία ότι δεν εμπιστεύονταν πως ο Πούτιν θα το τηρούσε. Η Wall Street Journal, η οποία αποκάλυψε το σχέδιο, έγραψε ότι η απόρριψη της πρότασης από τον Ζελένσκι «έπεισε τους Γερμανούς αξιωματούχους, ότι οι πιθανότητες για πόλεμο αυξάνονται»…